2001 A Space Odyssey konusu nedir? 2001 Bir Uzay Destanı film çözümlemesi, metaforları | 2001 A Space Odyssey yönetmeni kimdir?

Sinema tarihinin efsaneleşmiş filmlerinden biri olan 2001 A Space Odyssey, Türkçe'ye 2001 Bir Uzay Macerası olarak çevrilmiştir. Filmin yönetmeni duayen isim Stanley Kubrick'tir. Bu film ile pek çok ilke imza atan Stanley Kubrick ve film hakkında merak edilenleri sizler için derledik.

2001 A SPACE ODYSSEY KONUSU NEDİR?

2001: Uzay Macerası'nda bir grup primat ıssız bir yerde yemek için kavga etmektedirler. Kavgaları, aniden yanıbaşlarında beliren esrarengiz siyah bir taş sebebiyle bölünür. Aniden beliren bu taş, primatların ilk defa alet kullanmasını sağlayacak bir güce sahiptir. Ve böylece evrimin en önemli adımlarından biri olan akıl kullanımı başlamış, insanların şafağı gelmiştir.

2001'de, bir önceki sahneden 4 milyon yıl sonra, bir uzay gemisi aydan gelen esrarengiz sinyallerin ardında aynı siyah taşı keşfeder. Hem de ay yüzeyinde. Sinyaller Jupiter'e gitmektedir.

On sekiz ay sonra Discovery'nin güvertesinde, astronotlar David Bowman ve Frank Poole Jupiter'in gölgesine doğru yola çıkmışlardır. Uzay gemisinde HAL 9000 adında, yapay zekaya sahip, dünyanın en gelişmiş bilgisayarı bulunmaktadır. Ve hiç kuşkusuz, bu sonuncunun, kendi planları vardır...

Arthur C. Clarke'ın bir kısa hikayesinden yola çıkılarak geliştirilmiş olan bu film çoğu kişi tarafından başyapıt mertebesine oturtulurken kimileri tarafından da hiç sevilmemiştir. 2001'in birçoğu dini olan sayısız altmetni içerdiği açıktır.

Kubrick'in kendisi, yaşadığı süre boyunca insanların kafasının karışık olmasını istediğinden soru işaretlerinin hiç birini aydınlatmamıştır. Filmlerde karşılaştığımız bilgisayarlar arasında belki de en ünlüsü olan HAL bu eserde en önemli rolü üstlenen 'canlı'dır.

Filmin Ay'daki sahneleri tasvir edern çekimleri bir yıldan uzun sürede ve henüz insanoğlu ayak basmadan önce tamamlanmıştır. Neil Amstrong'un seyahati sonrası Kubrick'in en ince detaya kadar -henüz açıklanmamış- gerçeklere bağlı kaldığı şaşırtıcı bir biçimde göze çarpar.

2001 kuşkusuz, insanı hayvanlardan ayıran en büyük adımın 'zeka'nın ortaya çıkması olarak tanımlar ve binlercesinin yanısıra şu soruyu sorar: bir sonraki ayrım noktası ne? Evrimin bir sonraki basamağı hangisi? İlkini başlatan dış bir güç müydü? Eğer öyleyse bu kez bizi ne bekliyor.

2001 A SPACE ODYSSEY FİLM ÇÖZÜMLEMESİ, METAFORLARI

Yapılan Çekimlerin Toplam Süresi

2001'in görsel efekt süper vizörlerinden Douglas Trumbull'un söylediğine göre yapılan çekimlerin toplam süresi, filmin son hâlinden 200 kat daha uzun. Film süresinin 2 saat 29 dakika olduğunu düşünürsek, yapılan çekimlerin toplamı yaklaşık 500 saate tekabül ediyor.

Diyalogsuz Süre

Filmin ilk 25 dakikasında herhangi bir diyalog bulunmuyor; benzer şekilde son 23 dakikasında da. Bu iki bloğa, filmin içindeki diğer diyalogsuz sekansları da eklersek 2001'in tamamında 88 dakikalık bir diyalogsuz kısım yer aldığı sonucuna ulaşıyoruz.

Filmin İlham Kaynağı

Stanley Kubrick ve Arthur C. Clarke, 2001'in hazırlık aşamasında çok fazla sayıda bilimkurgu filmi izlemişler. Kubrick'in belirttiğine göre George Pal'ın yapımcılığını yaptığı filmlerin 2001 üzerindeki etkisi büyük. Özellikle 1955 yapımı Conquest of Space, senaryonun birçok noktasında Kubrick ve Clarke'a ilham vermiş.

2001 Mars Odyssey

NASA, filmi ve kitabı onurlandırmak amacıyla Mars'ın bir yörüngesine "2001 Mars Odyssey" adını vermiştir. Bu, NASA ve 2001: A Space Odyssey arasındaki bir benzerlik değil. Apollo 13'ün zorlu görevindeki kumanda modülünün çağrı şifresi de "Odyssey"di.

Özel Efektler

Filmin özel efektlerinin çekimleri 18 ay sürmüş ve toplam 5,5 milyon Dolar'a mal olmuş. Filmin toplam bütçesinin 10,5 milyon olduğunu düşünülürse, bu epey yüksek bir tutar. Ayrıca yönetmen Kubrick, görsel efekt kullanılan çekimlerin filmin orijinal negatiflerinde basılı olması gerektiğini düşünüyordu. Zira Kubrick'e göre negatiflerin kopyalarının bu işler için kullanılması görsel efektlerin kalitesinde bir düşmeye neden olabilirdi.

HAL'ın Yaratıcısı Dr. Chandra'nın Adı

Filmdeki bilgisayar HAL'ın yaratıcısının adı olan Chandra kesinlikle tesadüfi olarak seçilmiş bir isim değil. Hindistan'da çok kullanılan bir soyad olan Chandra, Hinduizm'de ay tanrısına verilen isim ve bu kelime Hintçe'de "Ay" anlamına geliyor. Dr. Chandra'nın ilk isimi olan Sivasubramanian, ise "Shiva'nın Sevgili Rahibi" olarak çevrilebilir. Shiva, Hinduizm'in en büyük tanrısı ve kelime anlamı "Kusurluluğu kabul etmeyen". Bu noktada yazar Arthur C. Clarke'ın hayatının bir bölümünü Hinduizm'in oldukça yaygın olduğu Sri Lanka'da geçirdiğini belirtmekte fayda var.

Osamu Tezuka ve Astroboy

Kubrick, kült animasyon dizisi Astroboy'u izledikten sonra yönetmeni Osamu Tezuka'nın 2001'in sanat yönetmenliğini yapmasını çok istemiş. Lakin Tezuka, Japon ve İngiltere arasındaki ulaşım sorunları dolayısıyla teklifi geri çevirmek zorunda kalmış. Film vizyona girdikten sonra Tezuka, Kubrick'e filmi çok sevdiğini ve çalışırken müziklerini dinlediğini söylemiş.

The Sentinel, Encounter at Dawn ve Childhood's End

Kubrick, çok konuşulacak iyi bir bilimkurgu filmi yapmak için Clarke'la temasa geçtiğinde yazar, Ay'da uzaylı yapıları bulunmasıyla gelişen olayları anlatan öyküsü "The Sentinel"i önermiş. Bu öykünün, 2001'in anlatısının oluşturulmasında öncül bir etki yaptığı söylenebilir. Aynı zamanda filmin açılış sekansı yine Clarke'ın kaleme aldığı "Encounter at Dawn" öyküsüyle, finali ise romanı Türkçeye Çocukluğun Sonu adıyla çevrilmiş olan "Childhood's End" romanıyla benzerlikler taşıyor.

Space Oddity

2001, yayınlandığı 1969 yılında büyük bir başarı sağlayan David Bowie şarkısı Space Oddity'ye ilham vermiştir. Uzayda kaybolan bir astronotun hikâyesini anlatan bu şarkının Türkçeye "Uzay Tuhaflığı" olarak çevirebileceğimiz adı da "Uzay Macerası"na güçlü bir referanstır.

Yeşil Ekran Kullanılmaması

Kubrick filmdeki uzay sahnelerinde mavi ekran kullanmak yerine, çekimleri siyah bir arka planın önünde gerçekleştirmiştir. Dolayısıyla, animasyon sanatçıları filmde gördüğümüz hareketli arka planları elleriyle, kare kare boyamak zorunda kalmışlardır. Bu sanatçıların çoğu, 2001'in tamamlanmasından sonra, saykadelik The Beatles animasyonu Yellow Submarine'de çalışmışlardır. Bunun nedeni ise sanatçıların iki sene boyunca siyah küçük yuvarlaklar çizdikten sonra daha renkli bir projede yer almak istemeleri.

Hayvan Sesleri

Filmin Afrika'da geçen "Dawn of Man" sekansında duyulan vahşi kedi, goril ve şempanzelerin sesleri, 2001 gibi bir MGM filmi olan, 1953 yapımı Mogambo için yapılmış kayıtlardan alınmış. Bu seslerin kulağa bu kadar gerçekçi gelmesinin sebebi de bu; bu seslerin Afrika'nın birçok yerinde kaydedilen sahici hayvan sesleri olması.

Senaryo Değişiklikleri

Senaryonun ilk taslaklarında; daha önceki tüm Kubrick filmlerinde olduğu gibi bir dış ses kullanımı vardı, filmin başında bilim insanlarıyla yapılmış röportajlardan oluşan bir prolog mevcuttu, Soğuk Savaş'a vurgu yapılıyordu ve HAL'ın yaşadığı çöküşün nedenleri daha net bir şekilde açıklanıyordu. Ama bu ögelerin tamamı daha sonra senaryodan çıkarıldı.

Monolitin Tasarımı

Filmde gördüğümüz monolitin yerine ilk başka bir dörtyüzlü kullanılması düşünülmüştü ama Mısır piramitleri çağrışımını önlemek adına Kubrick bu tasarımdan vazgeçti. Sonrasında şeffaf bir küre denendi ama çekimde kullanılan ışıkların yansımaları kontrol edilemediğinden bu fikir de sonuç vermedi. Lusit bir levhanın kullanılması fikri de ikna edici olmayınca filmde gördüğümüz monolit; hafızalara kazınan, bildiğimiz şeklini aldı.

Kubrick'in Tek Oscar'ı

Sinema tarihinin tartışmasız en büyük yönetmenlerinden biri olmasına rağmen Stanley Kubrick'in sadece bir Oscar'ı vardır. Bu da 2001'le aldığı En İyi Görsel Efekt dalında kazandığı ödüldür. Bu adaylık da dahil olmak üzere Kubrick'in toplamda 13 Oscar adaylığı bulunuyor.