Türkiye'de 4. doz aşı kararı: Neden ihtiyaç duyuldu, uzmanlar ne diyor?

Türkiye'de 4. doz koronavirüs aşısı randevuları verilmeye başlandı. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 4. doz aşıların yabancı ülkelere seyahat edeceklere yönelik olduğunu açıkladı. 4. doz aşılar, 3. dozdan 21 gün sonrasına tanımlandı.

Ancak Türk Tabipleri Birliği (TTB) ve uzmanlar 4. doz aşı kararını aşı tedarikinde sıkışmaya yol açabileceği ve belirlenen 21 günlük sürenin herhangi bir bilimsel veriye dayanmadığı gerekçesiyle eleştirdi. 4. doz aşı randevularında yaşanan karışıklığın da, aşı karşıtlarına yarayacağı uyarısında bulundu.

Twitter'da yaptığı açıklamada bazı ülkelerin gelişlerde yalnızca mRNA tür aşıları kabul ettiğini belirten Bakan Koca ise "İlgili ülke düzenlemelerine uymak üzere 2 doz mRNA aşısı olmayı talep eden kişiler için özel bir düzenleme yapılmıştır. Özel seyahat için talep edilmesi dışında ek bir aşı gerekliliği yoktur" ifadelerini kullandı.

Sinovac etkisiz mi kaldı?

Türkiye'de 3. ve 4. doz aşı uygulamalarının başlatılması temelde Çin aşısı Sinovac'ın kullanımı ile alakalı.

BBC Türkçe'ye konuşan virolog Semih Tareen bu durumu şu sözlerle anlatıyor:

" Sinovac gibi inaktif koronavirüs aşılarında etkililiği mRNA aşılarındaki gibi olmadığını görüyoruz. Bu halkımızın korkması anlamına gelmiyor. Aşıların amacı, ciddi hastalığı önlemek. Ama inaktif aşıların, mRNA aşıları kadar etkili olmaması sebebiyle, Delta varyantını Sinovac aşısına rağmen daha fazla görmeye başladık.

"Bu yüzden Türkiye dahil bazı ülkeler, iki doz Sinovac olanlara üçüncü doz hakkı açıldı. Ya BioNTech ya da Sinovac. Burada da şunu anlıyoruz: Yaşadığınız ülkede varyant, vaka sayıları, insanların davranışı ve yapılan aşıların cinsine göre bir kombine etkiyi görmek mümkün."

Bakan Koca: 4. doz için tıbbi gereklilik kesinlikle yok

Türkiye'de koronavirüse karşı yapılan ve 14 Ocak'ta başlayan yaygın aşılamada bugüne kadar, Pfizer-BioNTech ortaklığıyla üretilen mRNA aşısı ile Çin şirketi Sinovac'ın ürettiği inaktif aşı kullanıldı.

Haziran sonunda ise 3. doz aşılamaya başlanıldı. Bakan Koca üçüncü doz aşılarla ilgili duyurusunda, "Üçüncü doz aşının faydalı olacağını kararlaştırdık" demiş ancak bu kararın gerekçesini açıklamamıştı.

İki doz Sinovac aşısı vurulmuş kişilerde uzun süre koruyuculuğunun az olması nedeniyle, bu kişilere pekiştirme dozu olarak ifade edilen 3. doz aşılar da tanımlandı. 3. dozda ise kişiler Sinovac ya da BioNTech aşısı olabildi.

Bakan Koca ise 4. doz ile ilgili yaptığı açıklamada, iki doz BioNTech ya da üç doz Sinovac aşısı vurulmuş kişilere ilave bir doz daha aşının gerekli olmadığını söyledi ve "Böyle bir tıbbi gereklilik de kesinlikle yoktur" dedi.

3. doz aşıya neden gerek duyul muştu ?

Manisa Celal Bayar Üniversitesi'nin 24 Haziran'da yayımlanan ve 1053 sağlık çalışanının takip edildiği "Sinovac Aşısının Bağışıklık Yanıtı 3. Ay İzlem Sonuçları" adlı araştırmaya göre, 2. aşıdan 28 gün sonra sağlık çalışanlarının yüzde 97'sinde antikor tespit edildi. Bu oran, 3. ayın sonunda yüzde 77'ye geriledi.

Araştırmada sağlık personelinin yüzde 95'inde antikorların azaldığı görüldü ve "Tüm bu veriler, Ağustos 2021'de yapacağımız 'Aşılama sonrası altıncı ay antikor düzeyleri ve etkinliği' izlem sonuçları ile netleşecek olmakla birlikte, aşının etkinliğinin uzun süreli olabilmesi için sağlık çalışanlarında 'üçüncü doz hatırlatma aşısının' gerekebileceğini düşündürmektedir" sonucuna varıldı.

Üniversite henüz 6. ay sonuçlarını açıklamadı.

3. doz aşılamaya bir neden olarak da, bazı ülkelerde hızla yayılan delta varyantına karşı koruyuculuğu kanıtlanmış bir aşıyla bu doz yaptırmanın varyanta karşı daha fazla koruma sağlaması gösteriliyor.

BioNTech'in kurucusu Uğur Şahin aşılarının delta varyantına karşı da etkili olduğunu söylemişti.

Şahin, "Üçüncü doz aşının bağışıklığı yenilemek için yüksek bir değere sahip olabileceğini varsayıyorum. Ancak takviye aşılamanın ne zaman ve ne sıklıkta gerekli olacağını henüz bilmiyoruz" demişti.

TTB de 29 Haziran'da Sağlık Bakanlığı'na gönderdiği mektupta, "Gelinen bu aşamada üçüncü doz aşı uygulaması bir zorunluluk olarak karşımıza çıkmaktadır" ifadelerini kullanmıştı.

BioNTech şirketi 16 Ağustos'ta yaptığı açıklamada, üçüncü doz aşılamayla ilgili araştırmaların sonuçlarını ABD Gıda ve İlaç Dairesi'ne (FDA) ilettiğini bildirdi.

Şirket, ikinci doz aşıdan 6-9 ay sonra olduğu üçüncü doz aşı olan deneklerin, olmayan kişilere göre hem değişime uğramamış koronavirüse hem de Delta varyantına karşı "belirgin şekilde nötrleyici antikor" ürettiğini aktardı.

Öte yandan FDA, geçen hafta bağışıklık sistemi zayıf olan kişilere BioNTech ile Moderna aşılarının üçüncü dozunun yapılmasına onay vermişti.

İsrail'de de en az 5 ay önce aşılanmış olan 60 yaş üstü kişilere üçüncü doz aşılar uygulanıyor.

Şili'de de Sinovac aşısının da üçüncü dozu vurulmaya başlandı.

İngiltere de, kıştan önce 50 yaş ve üzeri vatandaşları için üçüncü doz aşı yapmayı planlıyor. Üçüncü doz planları Almanya ve Fransa için de geçerli.

4. doz aşı hakkında kim, ne diyor?

Peki, daha pek çok ülke henüz üçüncü doz uygulamasına dahi geçmemişken, uzmanlar Türkiye'deki 4. doz aşı uygulaması hakkında ne diyor?

Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Esin Davutoğlu Şenol, Twitter'da yaptığı paylaşımlarda, 2 doz Sinovac aşısından sonra, 2 doz BioNTech aşısı ve BioNTech aşısı dozlarının da 21 gün ara ile olma önerisi konusunda bugüne kadar herhangi bir doğrudan veri ya da güçlü bir kanıt olmadığını söyledi.

Bugün itibarıyla Türkiye'de 1., 2. ve 3. doz olmak üzere toplam 84 milyon 547 bin 410 doz koronavirüs aşısı uygulandı.

Bu aşılamaların yaklaşık 44 milyonunu 1. doz, yaklaşık 33 milyonunu 2. doz, yaklaşık 6 milyonunu da 3. doz oluşturuyor.

Ancak kaç kişiye hangi aşının uygulandığı ve aşılara göre aşılanmış kişilerde tespit edilen vaka sayısı gibi veriler ise bilinmiyor.

Bakan Koca, 6 Temmuz'da yaptığı açıklamada Türkiye'nin toplamda 37 milyon doz Sinovac aşısına sahip olacağını ve Sinovac aşılarının tedariğinin de sürdüğünü söylemişti.

'Herkese yapılması doğru değil; yapılacaksa 9 hafta sonra yapılmalı'

Habertürk TV yayınına katılan Ege Üniversitesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Zafer Kurugöl, 3. ve 4. doz aşı arasındaki sürenin kısa olmasına dikkat çekti.

Prof. Dr. Kurugöl şu açıklamayı yaptı:

"4. dozun 21 gün sonra yapılmasından bahsediliyor, buna gerek yok. Bu kadar kısa sürede yapıldığında daha iyi antikor elde etmezsiniz, aksine yan etki riskiniz artar. Çalışmalar göstermiştir ki; 1. ve 2. doz arasındaki en iyi süre 9 haftadır. Bu nedenle böyle bir uygulamanın herkese yapılması doğru değil. Yapılacaksa da riskli gruplarda 9 hafta sonra yapılması gerekiyor."

Prof. Dr. Şenol, Twitter'daki paylaşımlarında, ülkede henüz birinci dozlarını tamamlamış insanlar varken, 4. doz aşı uygulamasıyla tedarik sıkıntısının yaşanıp yaşanmayacağını sordu.

Türkiye'de 19 milyon kişinin hiç aşılanmadığını belirten Prof. Dr. Kurugöl de, "Bu 19 milyon kişinin aşılanması gerekiyor. Yoksa onlar aşılanmazsa bize 4 değil, 40 doz dahi yapılsa yine etraftan bulaşma riski var, yeni bir varyant çıkar ve bizi hasta eder. Toplumun en az yüzde 70-80'i aşılanmalı" dedi.

'Karışıklık , aşı karşıtlarının ekmeğine yağ sürer'

Dördüncü doz aşı ilk başta e-Nabız uygulaması üzerinden sağlık çalışanları, 65 yaş üstü kişiler ve bazı öncelikli meslek grupları için tanımlandı. Ancak daha sonra uygulamada aşı randevuları durduruldu ve yurt dışı seyahati olacak kişiler için yeniden açıldı.

Bu zaman zarfında ise bazı 65 yaş üstü kişilerle bazı sağlık çalışanlarının dördüncü aşıları vurulduğu öğrenildi.

Ankara Tabip Odası Genel Sekreteri Dr. Muharrem Baytemür ise Cumhuriyet gazetesine verdiği röportajda, söz konusu belirsizliği eleştirdi.

Yaşananların aşı karşıtlarının ekmeğine yağ sürdüğünü belirten Dr. Baytemür, "Bunlar vatandaşın tereddütünü de artıran uygulamalar. Belirsizlik, sürekli fikir değiştirme, bilimsel dayanağı olamayan kararlar tereddüdü artırıyor. Karar alırken çok dikkatli olmak lazım" dedi.

TTB'den eleştiri: 'Hangi veriler esas alındı?'

TTB, Sağlık Bakanlığı'nı dördüncü doz ile ilgili aldığı kararda hiçbir veriyi açıklamaması sebebiyle eleştirdi.

Birliğin internet sitesinden yapılan açıklamada, "Asıl karmaşa Coronavac yaptıran ülke sayısının az olması ve bunlardan biri olan ülkemizin verileri açıklamaması nedeniyle 4. dozlar hakkında alınan kararın somut verilerle desteklenmemesidir" ifadeleri yer aldı.

Öte yandan TTB, Sağlık Bakanlığı'na şu iki soruyu yöneltti:

Bağışıklık sistemi uzmanı Prof. Dr. Derya Unutmaz da Twitter paylaşımında, "Mesaj kutularım, sağlık personeline ve risk gruplarına 4. doz aşı açılmış ne yapalım diye soranlarla dolu. Şaşkınlık içinde anlamaya çalıştım ama 4. doz neden çıktı bulamadım. Bağışıklık açısından böyle 3 hafta sonra 4. doz anlamlı değil" ifadelerini kullandı.