Tükenmişlik sendromu nedir, belirtileri nelerdir?

Kronik stresin sizi tükenmişliğe sürükleyip sürüklemediğini nasıl anlarsınız?

Amy 2020 yılında dünyanın en büyük sağlık şirketlerinden birinde pazarlama yöneticisi olarak üst düzey bir seviyede ve sürekli baskı altında çalışıyordu.

Bir etkinlik sırasında aniden başının döndüğünü hissetti.

"Susuz kaldığımı ya da yeterince yemek yemediğimi düşündüm ama aklımdan çıkmadı. O andan sonrası oldukça bulanıktı" diyor.

Sürekli tekrar eden bir "vınlama" sesi duyduğunu hatırlıyor ve "deniz tutmuş gibi" hissetmek olarak tanımlıyor.

Amy'nin aylarca hastalık izni alarak işten ayrı kalması gerekti.

"Ruh sağlığım kötüye gitti. Duşta bayılıyordum, çocuklarıma bakamıyordum. Bu vücudumun 'Hayır! Dur!' deme şekliydi."

Belirtileri neler?

Beyin sisi, yorgunluk, iş için heves eksikliği... Tükenmişlik belirtilerini gözden kaçırmak kolaydır, ancak bunları görmezden gelmek sağlığınız için ciddi sonuçlar doğurabilir.

Amy, yaşadığı deneyimin tükenmişlik olduğunu geç fark ettiğini söylüyor.

Alarmlar çalıyordu ama o duymuyordu.

Berkeley California Üniversitesi'nde psikoloji profesörü olan Christina Maslach bu terimi ilk kez ortaya atan kişi.

Tükenmişlik sendromunu, "iyi yönetilmeyen kronik iş stresi faktörlerine verilen bir yanıt" olarak tanımlıyor.

Bunun tıbbi bir durum ya da teşhis olmadığını, dolayısıyla bu şekilde tedavi edilemeyeceğini belirtiyor.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), 2019 yılında onun tükenmişlik sendromu üzerine yaptığı çalışmayı kabul etmiş ve bir dizi semptomun ana hatlarını çizmişti.

'İşten yeterince kopuş sağlanamıyor'

King's Global Institute for Women's Leadership direktörü Profesör Heejung Chung, "Çok fazla, çok sıkı çalışıyoruz" diye uyarıyor.

"Dijitalleşmenin yükselişiyle birlikte gelişen 'her zaman ulaşılabilir olma' kültürü bu tükenmişlik seviyesini artırıyor.

"Çalışanlar işten yeterli fiziksel ve psikolojik kopuşu sağlayamıyor."

Dr. Chung, tükenmişliğin küresel bir sorun olduğunu ve bazı ülkelerde çalışanların %70'inden fazlasını etkilediğini belirtiyor.

Aynı zamanda pahalı da. Sigorta şirketi Axa'nın 2024 araştırmasına göre İngiltere ekonomisine yılda 102 milyar sterlinden fazla maliyet getiriyor.

Suç kronik stres faktörlerinin. Bunlar genellikle bizim kontrolümüz dışında olan şeyler.

2020 yılında 20 bin Alman çalışanla yapılan bir araştırmaya göre, çalışanların %60'ı aynı anda birden fazla görev talepleri aldığını, %48'i zaman ve performans baskısıyla karşı karşıya olduğunu, %46'sı iş yaparken bölündüğünü söylüyor. %34'ü hızlı bir tempoda çalışmak zorunda kaldığını belirtti.

Daha çok iş hayatına bir tepki olarak görülse de artık araştırmacılar öğrencilerde, ebeveynlerde ve bakım uygulayanlarda da tükenmişlik olduğunu bildiriyor.

Psikoterapist Dr. Claire Plumbly, bu durumun kadınları orantısız bir şekilde daha çok etkilediğine dikkat çekiyor.

"Genellikle 'ikinci vardiya' olarak adlandırılan yük kadınlara düşüyor" diyor.

İşaretleri fark etmek

Uzmanlar, yorgunluğun yanı sıra tükenmişliğe işaret eden iki temel belirtiye de dikkat edilmesi gerektiğini belirtiyor: Yaptığınız işe karşı giderek artan alaycı bir tepki ve kendinize karşı olumsuz bir bakış açısı.

Dr. Plumbly, bunun işinizde ortaya çıktığını fark etmeyebileceğinizi açıklıyor.

Üretkenliğin azaldığı durumların altını çiziyor.

Birçok insan bir çıkış yolu hayal ediyor.

"Mesela 'Keşke Covid olsam' diyen danışanlarım oldu" diyor.

Tükenmişliğin beş aşaması

Riski artıran altı faktör

İyileşme

Profesör Sabine Sonnentag, çalışanların günün sonunda yüksek stresli işlerden kopma kapasitelerini araştırdı.

"Yüksek taleplerle karşılaştıktan sonra işten zihinsel olarak kopan" çalışanların duygusal yorgunluk ve tükenmişlik yaşama olasılıklarının daha düşük olduğunu buldu.

Dr. Plumbly, "size ışığı gösterebilecek" birini bulmanızı öneriyor.

Bu bir arkadaş veya iş yeri psikoloğu olabilir.

"Popüler inancın aksine, tükenmişlikten başarılı bir şekilde kurtulmak için işinizi bırakmak gibi hayatınızda köklü değişiklikler yapmanıza gerek yok" diyor The Burnout Doctor kitabının yazarı Dr. Claire Ashley.

Bunun yerine üç alana odaklanmanızı öneriyor: İşiniz üzerinde kontrol sahibi olmak, sağlığınıza dikkat etmek ve çevrenizde destekleyici bir topluluk oluşturmak.

Nelerin kontrolünüz altında olduğunu anlamak için "Eğer bunu kontrol edemiyorsam veya etkileyemiyorsam, bunu kabul edebilir miyim?" gibi sorularla egzersiz öneriyor.

Zorlu durumları analiz etmek için üç seçeneği göz önünde bulunduran Dr. Russ Harris'in çalışmasını örnek gösteriyor:

1. Ayrılmak,

2. Kalıp değerlerini korumak,

3. Kalıp etkili bir şekilde hareket etmekten vazgeçmek.

"Değerlerinizi belirlemek tükenmişlik sendromundan kurtulma sürecinin dördüncü aşamasıdır ve bundan sonra vereceğiniz her karar, bu değerlerle uyumlu olması gerektiğinden çok önemlidir" diyor.

Bu haber, BBC gazetecileri tarafından hazırlandı ve kontrol edildi. Bir pilot proje kapsamında çevirisi için yapay zekadan da faydalanıldı.