Gıda Zehirlenmesi: Nedenleri ve Korunma Yolları

Bozuk yiyeceklerden etkilenmeyen demirden bir mideniz mi var, yoksa en ufak şey bile karnınızı ağrıtmaya yetiyor mu?

Gıda Standartları Kurumuna (FSA) göre Birleşik Krallık'ta her yıl 1 milyon gıda zehirlenmesi vakası bildiriliyor.

Yaz aylarında da vaka sayısı artıyor. Bunun nedeni, bakterilerin sıcak havalarda daha hızlı üremesi olabilir ama FSA, pişirilmemiş gıdalar ya da çapraz bulaşmaya maruz kalmış mangal yiyeceklerinin bir sonucu olabileceğini de düşünüyor.

Fakat sebebi ne olursa olsun, bazı insanların diğerlerine kıyasla daha çok gıda zehirlenmesine uğradığı açık. Peki, bunun nedeni ne?

Bağışıklık sistemlerindeki fark

Bristol Üniversitesi'nden bulaşıcı hastalıklar alanında kıdemli öğretim üyesi Dr. Tristan Cogan "Herkesin bağışıklık sistemi farklı. Bazıları bir bakteriye daha önceden maruz kalmış ve bir tür bağışıklık geliştirmiş olabilir" diyor.

Reading Üniversitesi'nden gıda mikrobiyolojisi uzmanı Dr. Kimon Andreas Karatzas da "Bağışıklık seviyenizi etkileyebilecek başka faktörler de var. Bunlara genetik olanlar da dahil" diyor ve ekliyor;

"Midedeki asidite kişiden kişiye değişir ve daha asitli mideler daha çok sayıda mikrop öldürebilir ve koruma sağlayabilir.

"Bağırsak mikrobiyomu da önemli. Özellikle de klostridium perfringens patojenlerine karşı ve bu da insandan insana değişir."

"Hamile kadınlar, küçük çocuklar, bir tedavi nedeniyle bağışıklık sistemi zayıflayanlar ve ileri yaştakiler gıda zehirlenmesine daha açık. Başlıca nedeni de bağışıklık sistemlerinin düşük olması ve gıda kaynaklı patojenlere karşı koruma sağlayamaması."

Cogan'a göre "Yaş da büyük rol oynuyor".

"Bağışıklık sistemleri pek iyi durumda olmayan çok küçük ve ileri yaştaki insanlar büyük ihtimalle daha çok hasta olacaktır.

"Ayrıca 10'lu yaşların sonu ve 20'li yaşların başında daha çok gıda zehirlenmesi görüldüğünü biliyoruz. Bunun nedeni de muhtemelen evin yeni terk edilmiş, ilk kez yemek pişiriliyor olması ve neyi, nerede yediğiniz konusunda yeni deneyimlere açıklık."

Bazı gıdalar daha riskli

Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Hizmetleri NHS'e göre "her tür gıda, gıda zehirlenmesine yol açabilir" diyor.

Ancak Karatzas, tavuk ve kabuklu deniz ürünleri gibi bazı gıdaların daha sık zehirlenmeye yol açtığını söylüyor.

Fakat sizi şaşırtabilecek bir sorumlu daha var.

"İlginç bir şekilde, salatalar besleyici değerleri anlamında çok önemli olsa da, gıda zehirlenmesinde başlıca sorumlulardan biri. Fakat tüketiciler bunu pek beklemiyor.

"Gıda zehirlenmesine yol açan mikroplar da besleyici gıdalara bayılıyor."

Bazı bakteriler daha zararlı

Cogan "Gıda zehirlenmesine verilen tepkiler arasındaki büyük fark bakterinin türüne bağlı" diyor.

"E.coli gibi zehirli bakteriler diğerlerine kıyasla daha zorlu.

"Bazı bakteriler birkaç gün hasta edecektir. Bazıları ise vücudunuzdaki farklı organlara saldırır ve daha ağır hastalıklara yol açar."

Karatzas "kampilobakterin Birleşik Krallık'taki gıda zehirlenmelerinin en sık görülen nedeni olduğunu" vurguluyor. Bu bakteri de sıklıkla tavukla ilişkilendiriliyor.

"Gıda kaynaklı hastalıkların en sık görülen nedeni kampilobakter olsa da listerya monositojen en ölümcül olanı. Temas ettiği her üç kişinin birini öldürüyor."

Peki ya beş (ya da üç) saniye kuralı?

Gıda konusunda risk alıyorsanız, son kullanma tarihi geçmiş ve tartışmalı şartlarda saklanmış yiyecekler sizi risk altına sokabilir. Ayrıca "beş saniye kuralı" diye bir şey de yok.

Cogan şöyle açıklıyor;

"Yere bir yiyecek düşürürseniz bakteriler derhal yapışacaktır. Bir şeylere yapışma konusunda inanılmaz iyilerdir. Ne kadar uzun süre yerde kalırsa daha çok bakterinin tutunacağı doğru ama düşürdüğünüz yiyeceğe kaç bakterinin yapıştığını, ne olduklarını ve sizi ne kadar hasta edebileceklerini bilme şansınız yok."

Gıda zehirlenmesinden nasıl korunabiliriz?

Dr. Cogan "İlk alacağınız önlem pişmiş ve çiğ gıdaları mutfağınızda ve sakladığınız yerde ayrı tutmanız" diyor.

"Çiğ gıda ile pişmiş gıdalar arasındaki temasla ya da kesme tahtasında ve mutfak aletlerindeki çapraz bulaşma gıda zehirlenmesinin önemli bir nedeni.

"Bu kural yıkanmamış sebzeler için de geçerli. Hazırlamadan önce yıkayın. Fakat çiğ etleri yıkamayın."

Cogan ayrıca bağışıklık sisteminizi yükseltmek için gıda zehirlenmesine yol açabilecek gıdaların tüketilmesi konusunda da uyarıyor.

"Rutin bir şekilde hastalıklara maruz kalan toplulukların bağışıklık geliştirdiği doğru. Ayrıca biraz bakteri olan küçük miktarlarda gıda tüketmenin bağışıklığınızı güçlendireceği yönünde bir teori de var. Fakat size bu öğüdü verenler, yaptıktan sonra hayatta kalabilmiş olanlar.

"Ne kadar bozuk gıdanın güvenli olacağına karar vermek çok zor. Bir bakteriye bağışıklık geliştiren topluluklarda aynı hastalıktan çok sayıda ölüm de görüyoruz. Bunu bilerek yapmak yüksek riskli bir strateji."

Gıda zehirlenmesi belirtileri neler?

İngiltere'deki Ulusal Sağlık Hizmetleri'ne göre gıda zehirlenmesi belirtileri şunları içerir:

Belirtiler genellikle enfeksiyona neden olan yiyeceği yedikten sonraki birkaç saat veya birkaç gün içinde başlar.

Gıda zehirlenmesi halinde ne yapmalı?

Cogan gıda zehirlenmesi durumunda şunları öneriyor:

"Susuz kalmaktan kaçınmak için bol su için."

"Hastalık geçene kadar ya da ishalin durmasının üzerinden iki gün geçene kadar okula ve işe gitmeyin. Çünkü bazı vürsler gıdayla olduğu gibi insandan insana da geçebilir.2

"Çoğu vakada vücudunuz enfeksiyonu birkaç günde yenecektir. Suyu vücudunuda tutamıyorsanız ve susuz kamışsanız doktora gidin."

Cogan iyileşme döneminde de beslenmenizi değiştirmenizi öğütlüyor.

"Öncelikle hafif yemeklerle başlayın. Daha iyi hissedene dek az yağlı ve az lifli gıdalar tüketin."