Mısır'da Anayasa Çalışmaları

MUHAMMED ABDU - ANALİZ HABER -  Mısır'da Anayasa Hazırlık Komisyonu'nun tamamını onayladığı ve kabul etmesi için Cumhurbaşkanı Adli Mansur'a bugün sunulması beklenen anayasa taslağında orduya daha fazla yetki tanınırken meclisin çalışmadığı zamanlarda yasama yetkisi cumhurbaşkanına veriliyor.

Toplam 247 maddeden oluşan taslak, devlet, toplumun temel bileşenleri, hak ve özgürlükler, hukukun üstünlüğü, devletin rejimi ve kamusal hükümlerin bulunduğu 6 bölümden oluşuyor. Komisyonun hazırladığı taslakta, 3 Temmuz'da gerçekleştirilen askeri darbeyle askıya alınan 2012 anayasasında olmayan 42 yeni madde yer alıyor. Ayrıca taslakta, eski anayasada bulunan 130 maddede değişiklik yapılırken 30'dan fazla madde ise tamamen kaldırıldı.

Cumhurbaşkanı Mansur tarafından 1 ay içinde referanduma sunulması beklenen anayasa taslağındaki en önemli değişiklikler şöyle sıralanıyor:

Yeni anayasada Şura Meclisi kaldırılırken bu meclise ait tüm yetkiler yasama yetkisiyle birlikte meclise devrediliyor. Taslakta meclisin üye sayısının 450'den az olmaması ve üyelerin doğrudan ve gizli oylamayla seçilmesi öngörülüyor. Ayrıca cumhurbaşkanına, "adaylıkları kanunla belirlenecek" olan parlamento üyelerinin yüzde 5'lik kısmını atama yetkisi veriliyor.

Devletin vatandaşlık temelli demokratik bir yapıya sahip olduğunun belirtildiği ilk maddede, yasamanın ana kaynağının İslam şeriatı olduğu ancak bu ilkelerin yorumlanmasında Yüksek Anayasa Mahkemesi'nin verdiği hükümlere başvurulacağı ifade ediliyor.

Anayasa taslağında, dini eğilimli parti kurma ve siyasi çalışmalarda bulunma, cinsiyet, köken, mezheb ya da coğrafya üzerinden ayrımcılık yapma, demokrasi ilkeleriyle çelişen faaliyetlerde bulunma yasaklanırken, partilerin kapatılması yargı kararına bağlanıyor. 2012 anayasasında partilerin kapatılması konusu, "Vatandaşlar arasında din, ırk ve cinsiyet ayrımı yapan partilerin kurulamayacağı"nı öngören 6. maddeyle daha genel bir şekilde ele alınmıştı.

-Orduya geniş yetkiler veriliyor

Anayasa Hazırlık Komisyonu'nun silahlı kuvvetler lehine yaptığı değişiklikler, "Savunma bakanı, Silahlı Kuvvetler Yüksek Konseyi'nin onayıyla atanır ve bu hüküm, anayasanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 2 cumhurbaşkanlığı dönemi boyunca geçerlidir" cümlesinin yer aldığı 234. maddeyle kanunlaştırılıyor.

"Siviller, silahlı kuvvetlere ait kışlalara, askeri tesislere, silah fabrikalarına, mühimmat ve cephaneler ile güvenlik güçlerine görevlerini yerine getirmeleri esnasında doğrudan saldırmaları durumunda askeri mahkemelerde yargılanır" ifadesinin yer aldığı 204. madde ise sivillerin askeri mahkemede yargılanmasına imkan tanıyor. 2012 anayasasında ise bu madde, "Siviller ancak silahlı kuvvetlere zarar veren suçlar işlediği takdirde askeri mahkemelerde yargılanabilirler. Bu suçlar ise kanunlar tarafından belirlenir" şeklinde düzenlenmişti.

-Seçimlerle ilgili maddelerde son karar cumhurbaşkanının

Ordunun uygulamaya koyduğu geçiş dönemi "yol haritası"nda ifade edildiği ve Savunma Bakanı General Abdulfettah es-Sisi ve geçici Cumhurbaşkanı Adli Mansur'un yaptıkları açıklamalarda sürekli vurguladıkları şekliyle önce parlamento sonra cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yapılması konusu ise 50 kişiden oluşan komisyonun önerisiyle değiştirildi. 230. maddede yer alan "Cumhurbaşkanlığı ya da parlamento seçimleri kanunun belirlediği şekliyle yapılır. Bu seçimlerden önce yapılacak olan anayasanın yürürlüğe girmesinden 30 gün sonra, ikincisi de 6 ay içinde yapılır" ifadesiyle hangi seçimin önce yapılacağı konusu, cumhurbaşkanının inisiyatifine bırakılmış oluyor. - Kahire