Dopamin Nedir ve Ne İşe Yarar? Dopamin Eksikliği Ne Gibi Sorunlar Oluşturur

Dopamin, bireyin duygusal yönlü tepkilerinin ve eylemlerinin kontrolünde de önemli bir rol üstlenmektedir. Bu bakımdan bireyin hem zihinsel hem de fiziksel sağlığının güç kazanmasında son derece özel bir yeri bulunur.

Dopamin Nedir ve Ne İşe Yarar?

Dopamin, nöron olarak adlandırılan beyin sinir hücreleri arasında gerçekleştirilen sinyal iletiminden sorumlu olan nörotransmitlerdir. Dopamin nöronları aktif durumda olduğunda çok az nöron tarafından salgılanır. Dopaminin salınımı konusunda görevli durumda olan VTA nöronları kimi zaman antidepresan kullanımı gibi bazı hallerde de daha aktif bir hale gelebilir.

İnsanlarda hafıza, depresyon, ruh hali, konsantrasyon, öğrenme, uyku düzeni ve motor kontrol gibi insan yaşamını doğrudan etkileyen çoğu beyin işlevleri, VTA tarafından yeterli dopamin salgılanmasına bağlı durumdadır. Dopaminin insan vücudundaki işlevleri saymakla bitmeyecek kadar çok olmaktadır. Neredeyse insan beynin bütün çalışmalarında belirleyici olan merkezi bir güç kaynağıdır. Bunun beraberinde bireyin eylemlerinin ve diğer insanlarla olan ilişkilerinin arkasında yatan ana faktördür.

İnsan beni tarafından kontrol edilen tüm insan hareketleri, beyinde bulunan bazal gangliya gözetiminde gelişim gösterir. Fakat bazal gangliyaların düzgün ve verimli bir biçimde çalışabilmesi için öncelikle komşu nöronlardan yeterli seviyede dopamin salgılanmasının gerekliliği söz konusudur. Yeterli dopamin seviyesinin bazal gangliyaya ulaşmaması halinde ise hareket kabiliyeti kısıtlanma, hareket koordinasyonunda bozuklukla karşılaşılabilir.

Dopaminin yüksek seviyede salgılanması ise vücudun gereksiz olan hareketler yapmasına sebep olabilir. Örneğin; halk arasında 'tik' olarak adlandırılan ve kontrol edilemeyen şekilde tekrarlayan hareketlerin temel sebebi dopaminin nöronlar tarafından çok aşırı miktarda salgılanıyor olmasıdır.

Dopaminin hafıza ve öğrenmeye etkisi oldukça önem taşımaktadır. Düşünme ve bellekle alakalı olan prefrontal korteks, genellikle dopamin ile ilişkili durumdadır. Prefrontal korteksteki dopaminin düzeyindeki küçük iniş çıkışlar dahi insan belleği doğrudan ve önemli düzeyde etkiler. Öğrenme süreçlerinin beraberinde, bilgilerin nasıl ve ne şekilde muhafaza edildiği üzerinde de dopaminin etkisi söz konusu durumdadır.

Dopaminin dikkat ve odaklanmaya etkisi de son derece büyük önem barındırır. Odaklanma ve dikkat üzerinde belirleyici bir rol üstlenen dopamin, bireyin kendisini belli bir konu veya nesneye odaklayabilmesini sağlayan optik sinirlere yanıt vererek çalışmaktadır.

Dopamin, bireye heyecan veren veya ani strese sebep olan durum ve olaylarla karşılaşılması durumunda yüksek seviyede salgılanır. Bundan dolayı aşırı düzeyde dopamin salgılanımı, bireyde stres, anksiyete ve gerginliği sorunlarının yaşanmasına sebep olabilir.

Dopaminin ruh haline önemli etkisi etkisi söz konusudur. Bireydeki zevk ve keyif hislerini açığa çıkaran bir kimyasal olma özelliği taşıyan dopamin, bireyin ruh hali üzerinde belirleyici rol üstlenir. Bazı olaylar sebebiyle bir bireyin neden keyif alırken bazılarından nefret ettiği, dopamin ile açıklanabilmektedir. Mutluluk molekülü olarak tabir edilen dopamin, serotonin ve norepinefrinle birlikte depresyonu tetikleyici bir etki yaratabilir.

Dopaminin uyku düzenine etkisi söz konusudur. Gündüzleri daha çok salgılanan dopamin, akşam geç saatlerde daha az düzeylerde salgılanır. Bundan dolayı kişinin geceleri uykusunun gelmesine sebep olur. Parkinson hastalarının her daim uykuya meyilli durumda olmalarının sebebi beyinleri tarafından dopaminin yetersiz düzeyde salgılanmasıdır. Dopaminin aşırı salgılandığı psikoz, nevroz ve şizofren hastalarında da uykuya eğilimi söz konusudur. Bunun sebebi ise yükselen dopamini düşürmek maksadı doğrultusunda kullandıkları antidepresan gibi ilaçlar olmaktadır.

Dopaminin yaratıcılık üzerindeki etkisi söz konusudur. Bu kapsamda yaratıcı insanlarda daha fazla düzeyde salgılanan bu dopamin, bu bireylerin farklı sorunları çözebilmelerini ve olaylar karşısında farklı bir bakış açısı geliştirebilmelerini sağlayan bir etki yaratır.

Dopamin Eksikliği Ne Gibi Sorunlar Oluşturur?

Vücutta önemli rolü bulunan dopamin eksikliği söz konusu olduğu durumlarda çeşitli sağlık problemleri ortaya çıkar. Bunlar şu şekilde listelenebilir:

Depresyon

Sosyal fobi ve Psikoz

- Parkinson hastalığı

Halüsinasyon görme

Uykusuzluk ve Anhedonia,

Reflü ve DEHB

Kilo kaybı ya da kilo alımı

Dikkat ve odaklanma güçlüğü

Titreme ve denge kaybı

Özfarkındalık eksikliği