Akademisyenler Evliya Çelebi'yi anlattı

"İnsanlar ve Coğrafyalar Arasında: Bir Dünya Seyyahı Evliya Çelebi" başlıklı online panelde ünlü seyyahın hayatı, Türkçe ve Türk kültürüne etkisi, Batı dünyasındaki görünümü ve haritacılığı ele alındı.

Prof. Dr. Donna Landry, Prof. Dr. Gerald Maclean, Prof. Dr. Musa Duman, Prof. Dr. Hayati Develi ve Prof. Dr. Zekeriya Kurşun'un konuşmacı olarak yer aldığı panel, üniversitenin YouTube sayfasında canlı olarak yayınlandı.

Panelde, "Evliya, Anomali ve Osmanlı 'Seyahat Bilgisi' " başlıklı bir sunum gerçekleştiren Landry, "Seyahatname, Osmanlı İmparatorluğu'nun genişlemesinde önemli bir dönüm noktasına işaret eden 17. yüzyıl için en sık atıf yapılan kaynak olmuştur." dedi.

Landry, Seyahatname'nin Osmanlı toplumunun tüm katmanları hakkında tavsiyeler ve değerlendirmeler sunduğunu belirterek, "Osmanlı topraklarında veya başka bir yerde bunun benzeri bir şey üretilmemiştir ve bir daha da asla üretilmeyecektir." diye konuştu.

Evliya Çelebi'nin eserinin tarihsel dil bilimciler için bir kaynak olmaya devam ettiğinin altını çizen Landry, "Onun anlatımı resmi Osmanlı dilinin yanı sıra Türkçe'nin Diyarbakır lehçelerini, Kürtçe, Ermenice ve Arapça dilleri ve lehçelerini de ihtiva etmektedir." değerlendirmesinde bulundu.

Landry, Seyahatname'den "insanları yargılamayı bırakmak" ve "empati kurmak" konularında prensipler çıkarılabileceğini ifade ederek, şunları kaydetti:

"Evliya, bazı yabancı pratikleri ayıp olarak niteleyen kitlesini kınamaya karşı sıklıkla uyarır. Çünkü onlar kendi sosyal bağlamlarında ayıp değildir ve kabul edilmesi gerekir. Bu müspet bir hoşgörü biçimidir. Evliya, kitlesini hayal güçleri ve ahlaki değerler hususunda genişliğe davet eder."

Evliya Çelebi'nin bu açıdan Jacques Derrida'nın "koşulsuz misafirperverlik etiği" olarak teorize ettiği şeye yaklaştığını belirten Landry, bu özelliğinin onu çağdaşı Batılı seyyahlardan ayırdığını söyledi.

- "Evliya hem eğitimli hem de istisnai bir kişilikti"

Prof. Dr. Gerald Maclean da Evliya Çelebi'nin Osmanlı mimari tarihçilerine bilgi sağladığını vurgulayarak, şöyle konuştu:

"Gülru Necipoğlu, Heath Lowry ve Machiel Kiel, Evliya'nın yaşadığı dönemde Osmanlı topraklarındaki bina yapıları hakkında önemli çalışmalar ortaya koymuşlardır. Seyahatname farklı dillerde yazan bazı araştırmacılar tarafından en uzun ve en güçlü seyahat eseri olarak tanımlanmasına rağmen Seyahatname çalışmalarında daha çok ilgi görmüş ve kaynaklık sağlamıştır."

Evliya Çelebi'nin, "Pax Ottomana (Osmanlı Barışı)" idealini tamamen kucaklayan biri olduğunu dile getiren Maclean, "Evliya hem eğitimli hem de istisnai bir kişilikti. Bu durumu onun yargılanmadan, başka bakış açıları ile düşünülerek değerlendirilmesini sağladı. Çünkü imparatorluğun çeşitli halkları ve kültürleri arasında kültürel ve dini farklar arasında bile, tehditlere karşı etik bir kucaklamanın imkanını ortaya koymaktaydı." ifadelerini kullandı.

Maclean, Seyahatname'nin çeşitli yaklaşımlarla çalışan yabancı akademisyenler için şaşırtıcı derecede zengin bir malzeme kaynağı sağladığını aktararak, "Bunlar arasında karşılaştırmalı edebiyat ve dil bilimi, Osmanlı İmparatorluğu'nun sosyal, ekonomik, mimari, etnografik, politik, kültürel ve dini tarihi, erken modern-küreselleşme çalışmaları, cinsiyet çalışmaları, ekokritizm ve hayvan çalışmaları bulunmaktadır." dedi.

Panelde ayrıca, Prof. Dr. Musa Duman Seyahatname, Prof. Dr. Hayati Develi Evliya Çelebi'nin zeki, çevik ve ahlaklı yönleri, Prof. Dr. Zekeriya Kurşun ise Evliya Çelebi'nin haritacılığı hakkında konuştu.