30 günlük karne korkutucu

Meltem FIRATLI- ABD'nin çekilmesinin ardından 20 yıl sonra tekrar Afganistan'da kontrolü ele geçiren Taliban'ın kadınlara yönelik politikası yavaş yavaş şekilleniyor. Toplumdan silinip tekrar evlerine kapatılma korkusu yaşayan Afgan kadınlar, Taliban baskısı yüzünden seslerini duyurmakta zorlanıyor ama ülke dışında güçlü bir kamuoyu onları destekliyor.

Ülkede yönetimi ele geçiren Taliban'ın, 18 Ağustos'ta düzenlediği ilk basın toplantısından bugüne kadar geçen süredeki kadın haklarına yönelik icraatlarının izini sürdük. Ortaya çıkan tablo çok da iç açıcı görünmüyor.

Taliban, düzenlediği ilk basın toplantısında şeriat kuralları çerçevesinde kadınların haklarına saygı göstereceğini, ayrımcılık yapmayacağını açıklamıştı. Taliban sözcüsü Zabihullah Mücahit, kadınların işe gidip eğitim görebileceklerini ve toplumda aktif rol alabileceklerini söylemişti. Sözcü "Onlar toplumumuzun çok önemli bir parçası, onlara ihtiyacımız var" diyordu.

Çok değil, yaklaşık bir hafta sonra sözcü Mücahit bir basın toplantısı daha düzenledi. Bu kez kadınlardan bir süreliğine dışarı çıkmamalarını istedi. Gerekçesi şuydu: "Güvenlik güçlerimiz kadınlarla muhatap olma konusunda eğitilmedi. Bazıları kadınlarla nasıl konuşulacağını bilmiyor. Bu karar kadınların kötü muamele görmesini engellemek için."

OKUL İÇİN ÖRTÜNME ŞARTI

Aynı günlerde The New York Times'a konuşan sözcü, kadınların yanlarında erkek olmadan üç günden uzun süren yolculuklara çıkamayacağını anlattı. Kadınların okula, işyerine ya da hastaneyeyse tek başına gidebileceklerini söyledi.

Taliban, 7 Eylül'de geçici hükümeti kurduğunu açıkladı. Dış dünyadan gelen baskılara rağmen hükümette kadınların temsil edilmemesiyse Taliban'ın kadınlara yönelik vaatlerinin sözde kalacağı endişesini arttırdı.

Bu endişelerin çok da yersiz olmadığını gösteren ilk adımı hükümetin yükseköğretim bakan vekili Abdulbaki Hakkani attı. Üniversitelerde karma eğitime izin verilmeyeceğini açıkladı. Hakkani 'karma eğitim sisteminin İslami ve milli değerlere aykırı olduğunu' savundu. Yeni dönemde kız ve erkek öğrenciler ayrı ayrı binalarda eğitim görecek. Eğer üniversitenin şartları buna uygun değilse kız ve erkek öğrenciler farklı saatlerde okula gelip derslere girecek. Kız öğrencilere kadın öğretim görevlileri eğitim verecek. Yeterli kadın öğretim görevlisi yoksa, yaşlı ve terbiyeli erkek hocalar perde arkasından kız öğrencilere ders verebilecek. Kız öğrenciler yüksek lisans ve doktora yapabilecek. Tabii bir şartla: Üniversitelere uygun şekilde örtünerek gelmeleri gerekecek.

Genç kızların ortaokul ve lise eğitimiyle ilgili belirsizlikse sürüyor. Guardian'ın haberine göre, geçen cuma Taliban'ın eğitim bakanı, ortaokul ve liselerin erkek çocuklar için açılacağını söyledi. Açıklamada kız öğrencilerin bahsinin geçmemesi 'Taliban kızları evlerinde kapalı tutmaya devam mı edecek' sorusunu akıllara getirdi.

Geçici hükümet Afgan kadınların spor yapmalarını da 'uygunsuz olduğu' gerekçesiyle yasakladı. Ülkede milli bir spor haline gelen kriket de yasak kapsamında...

KIRBAÇLANIYOR, TAŞLANIYORLARDI

Taliban'ın 20 yıl sonra tekrar yönetimi ele geçirmesi özellikle Afgan kadınların yaşamlarının nasıl değişeceği konusunda endişe yaratıyor. Bu endişelerin kaynağıysa ülkeyi 1996-2001 yılları arasında yöneten Taliban'ın o dönemki karanlık uygulamaları...

Uluslararası Af Örgütü İngiltere Şubesi'nin hazırladığı bilgi notuna göre Afganistan'ın Taliban yönetiminde olduğu o yıllarda kadınlar ve kız çocukları birçok alanda ayrımcılığa maruz kaldı. Bunlardan bazıları şöyle:

Okula gitmeleri ve eğitim görmeleri yasaktı.

Kamu ve özel sektörde çalışmalarına izin verilmiyordu.

Evlerinden dışarı ancak bir erkek refakatinde çıkabiliyorlardı.

Kamuya açık yerlerde bütün vücutlarını örtecek şekilde giyinmeleri zorunluydu.

Erkekler tarafından sunulan sağlık hizmetlerinden yararlanamıyorlardı. Kadınların da çalışması yasak olduğundan, Afgan kadınların sağlık hizmetlerine ulaşmaları mümkün değildi.

Siyasete girmeleri ve toplum içinde konuşma yapmaları da yasaklanmıştı.

Bu yasaklara uymayanlara uygulanan cezalar da çok sertti. Burka giymiş bir kadın, vücudunun 3-4 santimlik bir kısmı bile açıkta kaldıysa kırbaç cezasına çarptırılıyordu.

Eğitim görmek isteyenler dövülüyor, zina suçu işleyen kadınlar taşlanarak katlediliyordu.

Kabil Üniversitesi'nde Taliban yanlısı kadınlar burka giyerken Taliban karşıtı olanlar sosyal medyada rengarenk giysilerle "Kıyafetime dokunma" mesajı verdi.

SİYAHA KARŞI RENGARENK

Afgan kadınlar zorlu şartlara rağmen haklarını korumakta kararlı. Yeni hükümete tepki gösteren onlarca kadın geçen günlerde Bedahşan'da protesto gösterisi düzenledi. Göstericiler, kadın bakanların olmadığı bir hükümeti kabul etmeyeceklerini söylediler. Afgan kadınlar daha önce de Kabil'de sokağa çıktı.

Taliban yanlısı Afgan kadınlar siyah burkalarıyla Kabil Üniversitesi'nde toplanıp hükümete destek mesajı verirken aynı saatlerde dünyanın dört bir yanındaki hemcinsleri rengarenk geleneksel Afgan giysileriyle sosyal medyada farklı bir mesaj veriyorlardı: "Geleneksel Afgan elbisesi giyiyorum. Rengarenk ve çok güzel. Zengin kültürümüzü ve tarihimizi yansıtıyor."