Keşfedilmeyi Bekleyen Hazine: Saruhan Kalesi

ABDULKADİR NİŞANCI - Kayalıklarla kaplı bir tepenin üzerinde heybetle bölgeye yukarıdan bakan ve Orta Çağ döneminden günümüze ulaşabilen Saruhan Kalesi, muhteşem mimarisiyle ziyaretçilerini bekliyor.

Saruhan Kalesi, asırlardır savaşların ve zor zamanların etkisiyle bakımsız kalsa da ulaşılması güç bir tepe üzerinde yer yer ilk günkü orijinal hali ve ihtişamıyla binlerce yıldır hala ayakta.

Bayburt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Süleyman Çiğdem, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kentin tarihi ve kültürel varlıkları alanında 2007 yılından itibaren çalışma yürüttüklerini söyledi.

Bu çalışmalar neticesinde çok önemli tarihi eserlere ve kültürel varlıklara tanıklık ettiklerini belirten Çiğdem, "Saruhan Kalesi de Bayburt Kalesi'nden sonra bizim karşımıza çıkan en önemli kalelerden bir tanesi. Kale Bayburt'a yaklaşık 35 kilometre güneybatıda, Saruhan köyünün 2 kilometre batısında yer alıyor" dedi.

Çiğdem, kalenin günümüzde mimaride yansıttığı bulgular açısından önemli olduğuna dikkat çekerek, "Zira kalenin en erken ne zamandan itibaren yapıldığına dair herhangi bir yazılı belge bulunmamakta. Yani bu sadece erken dönemi değil sonraki dönemler içinde geçerli olan bir olgu. Ama mimari açıdan incelediğimiz zaman kalenin Erken Demir Çağ'dan itibaren kullanıma başladığını görüyoruz. Bunu kanıtlayan çok güzel örnekler de var. Dönemin özellikleri içerisinde yapılan kaleler büyük taş bloklarla ve harçsız yapılıyor" diye konuştu.

Saruhan Kalesi'nde erken demir çağa tarihlendirilecek yapıyı müşahade ettiklerini anlatan Çiğdem, "Örneğin bu taş bloklar o kadar büyük ki 4 metreye yaklaşan uzunluklar, yaklaşık 1 metre yüksekliğinde taş bloklar var. Yani zeminden 170 metre yükseklikte bulunuyor kale. Bu taş blokları buralara kadar çıkarılmış ve orada işlenmesi muazzam bir şey. Dolayısıyla biz kalenin Erken Demir Çağ'dan itibaren kurulduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz" değerlendirmesini yaptı.

Çiğdem, Kuzeydoğu Anadolu'nun ve Bayburt-Gümüşhane'nin Roma-Part mücadelelerinde de kendisini gösterdiğini anımsattı.

Bölgenin coğrafi konumu, yükseltiler, dağlar, tepelerin Roma'nın istediği zaman burayı ele geçirmesini engelleyen unsurlar olduğunu ifade eden Çiğdem, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Pontus da bu bölgedeki kaleleri, gözetleme kulelerini kullanarak uzun bir dönem Roma akınlarını durdurmayı başarmıştır. Dolayısıyla Erzincan - Bayburt yolu üzerinde bulunan Saruhan Kalesi bu ilerlemeyi durduracak önemli bir stratejik konumda ve aynı zamanda konumu itibariyle kayalık ve bir ormanlık alan içerisinde, ele geçirilme şansıda oldukça düşük bir kale. 6. Mithridates döneminde özellikle büyük bir savunma gerçekleştirilmiş Roma'ya karşı. Bu dönemde Saruhan Kalesi'nin de önemli bir konumda olduğunu, önemli bir yer tuttuğuna tanıklık ediyoruz."

Saruhan Kalesi'nin şuandaki tipik yapısı ve eldeki bulguların Orta Çağ özellikleri gösterdiğini dile getiren Çiğdem, "Ama maalesef yine Orta Çağ'da da kullanıldığına dair herhangi yazılı kanıt yoktur ama bunu biz hem mimari yapıdan görüyoruz. Çünkü Erken Demir Çağ malzemesi harçsız iken Orta Çağ malzemesi 'horasan harcı' dediğimiz harçla yapılmış bir mimari unsur içeriyor. Hem de yüzeyde ele geçirdiğimiz, gördüğümüz, rastladığımız çanak çömleklerde Orta Çağ özellikleri gösteriyor" şeklinde konuştu.

Çiğdem, Saruhan Kalesi'nin o dönemden günümüze ulaşmış nadir eserler arasında yer aldığını vurgulayarak, "Kalenin mimari yapısı, içerisinde bulunan odaları, salonları rahatlıkla müşahade edilebilmekte, böyle bir şansımız var. Duvar yükseltileri çoğu yerde hala daha tahrip oranı olabilse de kendini gösterir nitelikte. Kuzey cephesinde sarnıcı bulunmakta ve sarnıç halen ayakta. Yine kalenin güney cephesinde bir tane de burç yer almakta. Bu burç onun savunma için ne kadar önemli olduğunu gösteren en önemli argüman olarak karşımıza çıkmaktadır." dedi.