Kale duvarları tarihin en ilginç protestosunun izlerini taşıyor

MEHMET ÇETİN - Karaman'da şehrin ortasındaki bir höyüğün üzerinde bulunan Karaman Kalesinin dış duvarlarında bulunan yazılı ve işlemeli taşların, Karamanoğlu Beyliği yapı ustaları tarafından Osmanlı Devleti'ni protesto etmek amacıyla ters olarak kullanıldığı öğrenildi.

Karaman Belediye Başkanı Kamil Uğurlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra Anadolu'da irili ufaklı birçok beyliklerin teşekkül ettiğini anımsattı.

Bunların arasında Karamanoğulları'nın en güçlü beyliklerden biri olduğunu anlatan Uğurlu, "Kuruluş şeması, sahip olduğu sistem itibarıyla Karamanoğulları bir devletti. Bunu, hüküm sürdükleri yerlerde bıraktığı eserlerde, faaliyetlerinde görmek mümkün. Tarihte Karamanoğulları ile Osmanlı arasında uzun süre devam eden anlaşmazlıklar, çatışmalar oldu. Osmanlı büyüyüp, tüm beyliklere hükmetmesine rağmen Karamanoğulları yine varlığını uzun süre devam ettirdi" diye konuştu.

Bu çekişmenin yıllarca devam ettiğini, Osmanlı'nın ilişkileri iyi tutmak amacıyla bazı girişimlerde bulunduğunu belirten Uğurlu, "Kız alıp, verdiler. Akrabalıklar oluştu, anlaşmalar yapıldı. Fakat işe yaramadı" dedi.

- Dünyada bir örneği yok

Uğurlu, anlaşmazlıkların sürmesi üzerine Fatih Sultan Mehmet'in, Rum Mehmet Paşa'yı isyanı bastırması için Karaman'a gönderdiğini dile getirerek, şunları kaydetti:

"Rum Mehmet Paşa 'vur deyince öldürdü', Karaman'ı perişan etti. Başta iç kale olmak üzere, kentteki birçok cami, medrese gibi yapılar yerle bir edildi. Daha sonra aynı Paşa, perişan edilen, yıkılan yerlerin tekrar yapılmasını halka emretti. Karamanlı ustaları getirdiler. Başta kale olmak üzere, yıkılan yerleri tekrar eski haline getirmeye çalıştılar. Bunlar yapılırken eski taşları tekrar kullanmak mecburiyetindeydiler. Karamanlılar, tarihin en anlamlı ve ilginç protestosunu kalenin tamiri sırasında yaptılar. Taş ustaları Osmanlı'yı ve Rum Mehmet Paşa'yı protesto için taşları kale inşaatında ters olarak, parçalayarak kullandılar. Örneğin bir besmele zincirini; kimisini başta, kimisini sonda, kimisini ortada, fakat tamamını ters olarak kullandılar. Burası tarihteki en ilginç protestonun izlerinin hala görüldüğü bir yer. Dünyada böyle bir tepkinin başka örneği yoktur."

Selçuklu'nun yıkılışından sonra Anadolu'da 200 yıla yakın hüküm süren, bugün bile ayakta olan camiler, hanlar, medreseler, imaretler yapan, kendine has bir üslup yaratan Karamanoğullarının yapı ustalarının, bu taşları ters kullanmasının başka bir açıklamasının olamayacağını vurgulayan Uğurlu, sözlerini şöyle sürdürdü:

"O zaman tamamı okur yazar olan ustaların bu taşları bilmeden, yanlışlıkla ters koymaları mümkün değil. Arapça o zaman yoğun kullanılan bir dildi. Kur'an dilinin Arapça olduğu düşünülürse, eğitimli ustaların bunu bilmemeleri mümkün değil. Tamamen protesto amaçlı. Nitekim tarihi kaynaklar da bunu teyit ediyor."

- Yapboz gibi bir araya getirilecek

Uğurlu, kale duvarlarındaki taşların, kentteki hangi eserden getirildiğinin tam olarak bilinemediğini ifade ederek, şöyle devam etti:

"Kent o kadar yerle bir edilmiş ki; bu süslü, işlemeli, yazılı taşların nereden getirildiği bilinmiyor. O eserler yok olmuş. Bu yazıların birçoğu 'kelam-ı kibar' olarak kabul edilen hadisler. Çok önemli sanat eserleri. Konya'da Karatay Medresesinin etrafında da bunlardan 32 parça var. Karamanlı ustalar bu sanat eserlerini, bu yapıda ters olarak kullanmışlar. Sıralı olmadıkları için tek başına bir şey ifade etmiyor. Kale duvarındaki taşlar üzerinde çalışmalar yapacağız. Teker teker görüntüleyip, fotoğrafladıktan sonra, sanki bir 'yapboz' yapar gibi, kağıt üzerinde bir araya getirerek birleştirmeye çalışacağız. Motiflerini çıkaracağız."