Bayburt Evleri Koruma Bekliyor

ABDULKADİR NİŞANCI - Tarihi binlerce yıl öncesine dayanan, taş duvarları, ahşap bezemeleri ve kırman örtüsüyle dikkati çeken eski Bayburt evlerinin korunmasına yönelik çalışmalar yapılıyor.

Kışın sıcağı, yazın ise serinliği muhafaza etmesiyle ünlü Bayburt taşı ile ahşaptan inşa edilen bu evleri, günümüzde merkeze bağlı Şingah, Kadızade, Mehmet Çelebi, Tuzcuzade, Veysel ve Karasakal mahallelerinin yanı sıra bazı köylerde de görmek mümkün. Taş duvarları, ahşap bezemeleri ve kırman örtüsüyle ilgi uyandıran Bayburt evlerinin korunması için çalışmalar yürütülüyor.

Bayburt Kültür ve Turizm Müdür Vekili Bekir Kurtoğlu, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kentte 37 binanın sivil mimari örneği olarak tescil edildiğini belirterek "Bu evlerin sahiplerine 2863 sayılı yasa gereği proje ve uygulama desteği sağlanması üzerine davetiye gönderdik. Bunlardan altısı proje desteği almak için başvuruda bulundu." dedi.

Kurtoğlu, başvuruların eylül ayına kadar devam edeceğini ifade ederek "Bunun sonunda başvuruları Bakanlığa sunacağız. Bakanlık bunları değerlendirecek. Bakanlık değerlendirmesinin sonunda proje desteğinin yüzde yüzü, uygulama desteğinin de en fazla yüzde 70'i şeklinde onarıma geçeceğiz." diye konuştu.

"Bayburt evleri de Osmanlı konut mimarisinin unsurlarını taşıyor"

Bayburt evleri üzerine araştırmalar yapan Atatürk Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haldun Özkan ise Osmanlı geleneksel konut mimarisinin kendine has özellikleri bulunduğunu söyledi.

Konut mimarisinin şekillenmesindeki en belirleyici unsurların başında iklim geldiğini dile getiren Özkan, ikinci unsurun ise inanç olduğunu aktardı.

Özkan, Osmanlı konut mimarisinin en vazgeçilmez unsurlarının mahremiyet ve komşunun ışığını kesmemek olduğuna dikkati çekerek "Maalesef bugünkü şehirleşmelerde her ikisini de göremiyoruz." dedi.

Bayburt evlerinin de büyük oranda Osmanlı konut mimarisinin vazgeçilmez unsurlarını bünyesinde bulundurduğunu vurgulayan Özkan, şöyle devam etti:

"Bu anlamda Bayburt'ta konut mimarisiyle ilgili bilgilerimizin en erken tarihlisi Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde verdiği bilgilere dayanıyor. Günümüze ulaşan Bayburt evlerini genel manada 19'uncu yüzyılın sonu, 20'nci yüzyılın başlarındaki konut mimarisinin örnekleri olarak ifade edebiliriz."

Özkan, Bayburt evlerinde, Türklerin Orta Asya'dan Anadolu'ya taşıdığı mimari geleneğin ürünü olan bindirme tekniğinin kullanıldığına işaret ederek bu tekniğin yörede "kırman" olarak adlandırıldığını söyledi.

Prof. Dr. Haldun Özkan, Anadolu'nun diğer kentlerinde olduğu gibi Bayburt'ta da hızlı yapılaşmanın geleneksel mimariye zarar verdiğini belirtti.

Son yıllarda yapılan kentsel dönüşüm çalışmaları sayesinde geleneksel mimarinin hareketlenmeye başladığını ifade eden Özkan, tarihi yapıların restorasyonla korunmaya çalışıldığını söyledi.

Özkan, sanat tarihçileri olarak bu çalışmaları yeterli görmediklerini dile getirerek şehirlerde tek bir evi korumanın, ev mimarisi kültürünü yansıtamayacağını aktardı.

Bunun için bir sokak dokusuna ihtiyaç olduğunu vurgulayan Özkan, "Bu sokak dokusu, Bayburt'taki geleneksel evlerin yan yana korunabileceği şekilde olmalı. En azından geriye kalan evlerin restorasyonu yapılarak 'Bu bir Bayburt sokağı.' denilebilir." dedi.

Özkan, her geçen gün hızla kaybolan bu kültüre sahip çıkılması ve bu mimari örneklerin korunarak geleceğe aktarılmasının Bayburt adına önemli olduğuna dikkati çekti.

Yok olma riskleri her geçen gün artan bu evlerin değerlendirilebilmesinin birçok yöntemi olduğuna işaret eden Özkan, şunları kaydetti:

"Bu evleri son yıllarda restorasyonlarla, yapılan çalışmalarla ki ev sahipleri içinde oturuyorsa devletin belirli oranlarda yardımları söz konusu. Kurumlara yapılan yardımlar var. Tescilli yapıların onarım ve restorasyonu bu anlamda söz konusu. Devletin resmi kurumları da birer tane ev bunlardan üstlenirse her kurumun kendince bir evi alıp restore etmesi düşünüldüğünde böyle bir sokak sağlıklaştırılması, bir Bayburt Sokağı, geleneksel bir sokak ortaya çıkabilir. Bunlar geleceğe bırakacağımız örneklerdir."