Ergenlikte Doğru Yaklaşımın Püf Noktaları
Günümüzde pek çok anne babadan böyle bir serzenişi duymak ve çözüm arayışlarına tanık olmak mümkün. Özellikle de çocukları zorlu bir ergenlik süreci geçiriyorsa. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Müjgan Alikaşifoğlu, sorun olarak görülen çatışmaların aslında gencin olgunlaşması için bir fırsat olabileceğini vurguluyor.
Biz de ergen olduk ama böyle değildik!"… Günümüzde pek çok anne babadan böyle bir serzenişi duymak ve çözüm arayışlarına tanık olmak mümkün. Özellikle de çocukları zorlu bir ergenlik süreci geçiriyorsa. Yaşamın zorlu dönemlerinden biri olan ergenlik 10-21 yaşları arasını kapsıyor. Bu dönemde gözlenen değişiklikleri hormonlar başlatırken, ergenin cinsiyeti, içinde yaşadığı sosyal çevre ve kültür etkili oluyor. Cinsel olgunlaşma ve üreme kapasitesi de bu dönemde kazanılıyor. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Müjgan Alikaşifoğlu, sorun olarak görülen çatışmaların aslında gencin olgunlaşması için bir fırsat olabileceğini vurguluyor. Prof. Dr. Müjgan Alikaşifoğlu ergenliğin 3 aşamasında doğru yaklaşım modellerini anlattı, önemli uyarılar ve önerilerde bulundu.
Erken ergenlik
Erken ergenlik dönemine (10-14 yaş) bedensel değişimler damgasını vuruyor. Bazen bedensel değişimler o kadar hızlı olabiliyor ki, genç, bedeni içinde kendisine yabancılık çekebiliyor. Bu değişimi kontrol edebilmek için yeme tutum ve davranışlarını değiştirebiliyor. Ebeveynlerden bağımsızlaşma isteği içindeki ergenler arkadaşları ile olmaya, ebeveynleriyle yapılan etkinliklerle ilgilenmemeye, onların kusurlarını bulmaya, güvenlik ve dış görünüş gibi alanlarda verdikleri öğütleri dikkate almamaya, daha fazla mahremiyet istemeye başlıyor ve bu durum aile içi çatışmalara neden olabiliyor.
Doğru yaklaşım modeli:
-Çocuğunuzda gözlemlediğiniz değişimi yaşamın doğal bir süreci olarak benimseyin. Çünkü çocuğun kimlik gelişimini sağlıklı olarak tamamlayabilmesi için bunları deneyimlemesi gerekiyor.
-Çocuğunuzla bedeninde yaşadığı değişiklikleri ve cinselliği doğrudan ve dürüstçe konuşun. Bu konuları konuşamayacağınızı düşünüyorsanız ergenlerle iletişimi bilen bir sağlık personelinden destek alın.
-Hep birlikte yemek yemeye özen gösterin. Böylece çocuğunuzun yeme davranışlarını gözlemlemeye ve sağlıklı beslenmesini desteklemeye devam edin.
-Fiziksel etkinliğe teşvik edin. Bir grup sporu ya da bireysel spora yönlendirin. Spor ya da müzik gibi grup çalışmaları aile dışı aidiyet duygusunu yaşatacağı ve gelişimlerine olumlu yönde katkıda bulunacağından destekleyin. Eğlenceli ve güvenli etkinliklerde bulunabileceği ortamlar hazırlayın.
-Ekran süresini 1-2 saatle kısıtlayın.
-Arkadaşlarını tanıyın. Gelişimini olumlu yönde destekleyecek etkinliklerde bulunmasının önemini konuşun, sağlıksız seçimler yapmaya zorlayan arkadaşlardan kaçınabilmesi için ona destek olun.
-Kurallarınız net ve tutarlı olsun.Nerede, kimlerle ve bir erişkinin gözetimi altında olup olmadığını bilin. Ne zaman sizi arayacağını, nerede bulacağını ve saat kaçta eve dönmesini istediğinizi planlayın.
-Okul yaşantısı ile ilgilenin. Çatışma yaşadığınızda beklentinizi net olarak belirtin (daha iyi not almak vb.) ancak çocuğunuza bu konuda görüş bildirme şansı tanıyın (Hangi saatler arasında ders çalışacağını belirleme vb.)
-Düşünce ve duygularına saygı gösterin, gerçekten onu dinlediğinizi hissettirin. Kendi kararlarını vermesini desteklerken, sağlıklı seçimler yapabilmesi için yardımcı olun.
-Çocuğunuzun güvenliğini sağladığınızdan emin olun. En önemlisi iyi bir rol model olun.
Orta ergenlik
Orta ergenlik dönemi (14-17 yaş) "Tipik ergenlik", "Keşif ve heyecan arayışı dönemi". Cinsel kimlik belirgin şekilde hissediliyor, karşı cinsle yakınlaşma arzusu oluşuyor. Risk alma eğilimi artıyor. Keşfe çıkan ergende aileden uzaklaşma, sorunları paylaşmama, ev dışında uzun zaman geçirme gibi davranışlar yaygın olarak gözlenirken, genç cinsel istismar başta olmak üzere her türlü istismara açık hale gelebiliyor! İnternet ve sosyal medya bağımlılığı bu evrede sık görülüyor. Genç, arkadaş grubu içinde kabul edilebilmek için yoğun bir çaba içine girebiliyor. Arkadaş grubunun değerleri aile değerlerinin üzerine çıkabildiğinden aile ile çatışmalar yaşanabiliyor.
Doğru yaklaşım modeli:
-Bu süreci anlayışla karşılayın. Bu sayede çocuğunuz sizinle fazla çatışma yaşamadan bağımsız bir birey olma yolunda ilerleyebilir ve otorite karşısında uygun konum almayı öğrenebilir. Ancak anne ve baba bu ayrışma sürecini kendileri için bir tehdit olarak algılayıp sert tepki gösterirlerse hem bu süreç uzar, hem de çıkan otorite çatışmaları gencin ruhsal yapısında iniş çıkışlara neden olur.
-Çocuğunuzun kaygılarını onu küçümsemeden konuşun ve davranış değişikliği olup olmadığını izleyin.
-Mahremiyet gereksinimine saygı duyun. Ancak odasında bilgisayar ve TV olmasın. Beraberce eğlendiğiniz şeyler yaparak vakit geçirin. Yemekleri beraber yemeye devam edin. Ailesiyle birlikte yemek yiyen gençlerin akademik başarılarının daha yüksek, sigara, alkol ve madde kullanma oranlarının ve şiddet eğilimlerinin daha düşük olduğunu unutmayın.
-Özellikle depresif görünüyorsa duygularını paylaşmasına mutlaka izin verin. Sorunları kendisinin çözmesi için fırsat tanıyın ama daima desteğe hazır olun.
-Okul ve okul dışı etkinlikleriyle ilgilenin. Grup sporları ve sanatsal etkinlikler gibi etkinliklere katılmasını destekleyin.
-Okulda sarf ettiği çaba ve başarıları için takdir edin.
-Güvenli internet kullanımı hakkında bildiklerinizi paylaşın, internette girilebilecek siteler, yazılabilecek mesajlar, yabancılarla iletişim konularında bilgilendirin.
-Evde her zaman sağlıklı yiyecekler bulunmasına özen gösterin.
-Sigara, alkol ve madde bağımlılığı konusunda ne biliyor, bu maddelere nasıl bakıyor anlamaya çalışın ve kendi duygularınızı paylaşın.
-Şiddet kullanmadan sorunların nasıl çözülebileceğini öğretin. Duygusal ve davranışsal sorunları varsa mutlaka bir hekimle görüşmesini sağlayın.
Geç ergenlik
Geç ergenlik döneminde (17-21 yaş) genç, yaşamı boyunca gözlemlediği, yaşadığı ve öğrendiği çeşitli deneyimleri harmanlayarak kendi doğru ve yanlışlarını tanımlamaya başlıyor. Kimlik gelişimi bu dönemde tamamlanıyor. Geleceği planlayabiliyor, isteklerini öteleyebiliyor, sınırlar koyabiliyor ve bağımsız kararlar alabiliyor. Ancak, karşıt görüşlere tahammülsüzlük, mutlakiyetçilik devam edebiliyor. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Müjgan Alikaşifoğlu bu dönemde doğru yaklaşımları şöyle anlatıyor;
Doğru yaklaşım modeli:
Ona kabul, sevgi, yakınlık ve istediğinde destek sunmaya hazır olun.
-Çocuğunuzla bir erişkin gibi ilişki kurmaya istekli olun. Ancak, görüşlerine karşı çıktığınızda gerilimin artabileceğini unutmayın.
-Meslek seçiminde onu dinleyerek, bilgilendirerek ve doğru bilgiye yönlendirerek destek olun.
-Kimlik gelişiminin tamamlanabilmesi ve erişkin psikolojik olgunluğuna ulaşabilmesi için tüm çocukluk çağı boyunca kazandığı beceri, tutum ve davranışları harmanlayarak, evde, okulda ya da iş yaşantısında, arkadaş ilişkilerinde, boş zaman etkinliklerinde ve özel ilişkisinde bağımsız kararlar vermesine olanak sunun.
