Uluslararası Adalet Divanı'nda İsrail-Filistin duruşmaları başladı

Uluslararası Adalet Divanı’nında (ICJ), İsrail'in Filistin topraklarını işgaline ilişkin bir hafta sürecek duruşmalar bugün Lahey’de başladı. Türkiye dahil 52 ülke ve üç kurum, İsrail’in Batı Şeria, Gazze Şeridi ve Doğu Kudüs’teki eylemlerine karşı argümanlarını sunacak. Bugünkü duruşma Filistin Yönetimi Dışişleri Bakanı Riyad el Maliki’nin konuşmasıyla başladı. El Maliki, "Gazze'de soykırım yaşanıyor" dedi, İsrail işgalinin koşulsuz sona ermesi gerektiğini ekledi. Duruşmalara katılması planlanan ülkeler arasında İsrail'in müttefiki ABD’nin yanı sıra Çin, Rusya, Güney Afrika ve Mısır gibi ülkeler de yer alıyor. Sunum yapmayı reddeden İsrail, yazılı gözlemlerini gönderdi.Türkiye, İspanya, Arap Birliği, İslam İşbirliği Teşkilatı ve Afrika Birliği duruşmaların son günü olan 26 Şubat’ta beyanda bulunacak.Bu, ICJ’in kurulduğu 1945’ten bu yana en çok katılımcının olduğu dava olacak. Duruşmaların ardından hakimlerin, tavsiye niteliğindeki görüşlerini bildirmeden önce birkaç ay müzakere etmesi bekleniyor.İsrail geçmişte bu tür görüşleri görmezden gelmişti. Ancak Gazze Sağlık Bakanlığı’na göre 7 Ekim'den bu yana yaklaşık 29 bin Filistinlinin öldürüldüğü savaş, üzerindeki siyasi baskıyı artırabilir.Duruşmalar, İsrail’in, saldırılardan kaçan bir milyondan fazla Filistinlinin bulunduğu Gazze'nin güneyindeki Refah şehrine bir kara saldırısı düzenlemesiyle ilgili endişelerin arttığı günlerde yapılıyor. ICJ geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada, davayla ilgili sözlü beyanların yaklaşık bir hafta süreceğini ve bu süre zarfında tüm ülkelerin ve üç uluslararası örgütün İsrail'in tedbirlerini neden desteklediklerini veya karşı çıktıklarını açıklamalarının beklendiğini söyledi. Adalet Divanı'na kim başvurdu?Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, 2022'de de mahkemeden işgalle ilgili tavsiye niteliğinde, bağlayıcı olmayan bir görüş istemişti. Duruşmalar bunun üzerine başladı.BM Genel Kurulu, 30 Aralık 2022'de ICJ’den İsrail'in Doğu Kudüs dahil işgal altındaki Filistin’deki politika ve uygulamalarının hukuki sonuçlarıyla ilgili tavsiye niteliğinde görüş vermesini talep etti.Genel Kurul’da yapılan oylamada Arap ülkeleri, Rusya ve Çin bu talep lehine oy verirken İsrail, ABD, Almanya ve diğer 24 üye ülke karşı oy kullamıştı. ardından İsrail, Mısır’dan Gazze Şeridi'ni Ürdün'den Batı Şeria ile Doğu Kudüs'ü aldı ve bu toprakları işgal etti. Çok sayıda Filistinli topraklarından sürüldü, kaçmak zorunda kaldı ya da öldürüldü. Gazze Şeridi, Batı Şeria ve Doğu Kudüs’te süren İsrail işgali bazı devletlere göre uluslararası hukuka aykırı.BM Genel Kurulu, ICJ'e bir mektup göndererek Filistinlilerin haklarının işgal ve devam eden yerinden edilme girişimlerinden nasıl etkilendiği; BM ve üye devletlerin bu ihlallere karşı sorumluluklarının neler olduğu hakkındaki soruları iletti. Uluslararası hukuk kurallarını dikkate alarak bu soruları yanıtlamasını istedi. İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne göre, İsrail'in işgal altındaki topraklardaki politikaları, insanlığa karşı suç olan apartheid ve zulme varıyor.Lahey merkezli ICJ, daha önce de 2004 yılında, İsrail'in birçok Filistinli aileyi ayıran Batı Şeria duvarının yasa dışı olduğuna ve yıkılması gerektiğine karar vermişti. Ancak İsrail kararı reddetti ve o zamandan beri duvarı genişletti. Güney Afrika’nın ICJ davasından farkı ne?Bu dava, İsrail'in Gazze'de soykırım suçu işlediği iddiasıyla 29 Aralık'ta Güney Afrika tarafından açılan davadan farklı.Bu davaya ilişkin ön kararda mahkeme, İsrail'in 26 Şubat'a kadar Gazze'de soykırım eylemlerini önlemek için yetkisi dahilindeki tüm önlemleri alması gerektiğine karar vermişti.Bugün başlayan duruşmalar ise, Gazze'de devam eden mevcut savaşla doğrudan bağlantılı değil. İsrail’in tüm Filistin topraklarına yaklaşımını bağlayan uluslararası hukuk ihlali endişeleriyle ilgili.Şimdi ne olacak?ICJ, dünyanın farklı yerlerinden BM Genel Kurulu tarafından dokuz yıllık dönemler için seçilen 15 yargıçtan oluşuyor. Lübnanlı Yargıç Nawaf Salam şu anda mahkeme başkanı olarak görev yapıyor.Jüri üyeleri, duruşmalar boyunca kapsamlı sunumları dinleyecek ve ardından yazılı görüşlerini yayımlayacak. Bu yıl sonunu bulabilir.