Zeynel Bey Türbesi'nin Taşınması Yurt Dışında İlgi Uyandırdı

CEM ŞAN - Hasankeyf Arkeolojik Kazılar Başkanı Prof. Dr. Abdusselam Uluçam, Türkiye'de ilk kez bütüncül olarak yaklaşık 2 kilometre ileriye taşınan tarihi eser olan Zeynel Bey Türbesi'nin yurt dışında büyük ilgi çektiğini, bu konuda çok sayıda tebrik aldıklarını söyledi.

Karabük Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Uluçam, bir program kapsamında geldiği Bursa'da, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 2004'ten beri Hasankeyf'in arkeolojik kazılarını yapma, ortaya çıkan kültür varlıklarının korunması ve Ilısu Barajı dolayısıyla taşınmayla ilgili hazırlanan projenin sorumlusu olarak görev yaptığını belirtti.

Hasankeyf'in, geçmişi 7 bin 500 yıl öncesine dayanan, "mağara" tabir edilen, insan eliyle oyulmuş ve sayıları 4-6 bin olduğu sanılan yapılarla bilindiğini aktaran Uluçam, ününü buradan alan bölgenin, bir dönem Artuklu'nun başkenti olduğunu hatırlattı.

"Türbenin etrafındaki külliye de taşınacak"

Ilısu Barajı'nın gündeme gelmesiyle Hasankeyf'teki kültürel dokunun kazı, konservasyon ve restorasyon çalışmalarıyla hızlı bir şekilde büyük oranda kurtarılacağını anlatan Uluçam, şöyle konuştu:

"Bu proje kapsamında Hasankeyf'te anıtsal nitelikte olan, ayakta kalabilen 11 eser üzerinde duruldu, uzun uzun çalışmalar yapıldı. Bunların 8'inin yeni Hasankeyf yerleşim yerinde değerlendirilmesi ve orada oluşturulan kültürel parkta sergilenmesi gündeme geldi. Bunların ilk örneği de Zeynel Bey Türbesi'yle oldu. Zeynel Bey Türbesi, Akkoyunlulardan kalma bir eser. Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın oğlu adına Tebriz'den gelen ustalar tarafından yapılan Türkiye'deki iki örnekten birisi. O bakımdan bunu 'Su altında kalmadan nasıl kurtulabiliriz?' diye çalıştık. Yakın bir zaman önce de bütüncül olarak yeni bir yerleşim alanına taşınmak suretiyle Türkiye'de bir ilk gerçekleştirildi. Proje kapsamında türbe yerinden alınarak hiçbir zarar görmeden 2 kilometre taşınarak Hasankeyf Yeni Kültürel Park Alanı'na getirildi. Türbenin etrafındaki külliye de çok yakın zamanda yeni yerine taşınacak."

7 eser daha taşınacak

Uluçam, proje kapsamında toplam 8 eserin taşınacağını ifade ederek, "Birini taşıdık, 7 eser kaldı. 3 eserin taşınması için bu ay ihale sürecini başlatılacak. Önce İmam Abdullah Zaviyesi taşınacak. Sonraki ihaleyle de Artuklu Hamamı, Kızlar, Koç, Süleyman Han ve Er Rızık camileri ile Orta Kapı eserleri yeni yerleşim alanına Zeynel Bey Türbesi gibi taşınacak." bilgisini aktardı.

Hasankeyf'in kültürel dokusunun büyük oranda Ilısu Barajı'nın altında kalacağını dile getiren Uluçam, "Ancak bu barajın varlığı sayesinde kültür varlıklarının büyük bir bölümü olağanüstü bir çalışmayla yeni alanlarına taşınacak." değerlendirmesinde bulundu.

"Zeynel Bey Türbesi'nin taşınması Türkiye'de bir ilk oldu"

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü ve GAP İdaresinin projede çok büyük destekleri olduğuna değinen Uluçam, şöyle devam etti:

"Zeynel Bey Türbesi'nin taşınması Türkiye'de bir ilk oldu. Türbenin taşınmasıyla birlikte firmaya değişik yerlerden teklifler gelmeye başladı. 'Bizim taşınabilecek şöyle bir tarihi varlığımız var, üzerinde kabartma olan şöyle bir kayalığımız var. Bunları taşıyabilir miyiz?' gibi teklifler geldi. Türkiye de bu tür çalışmaların öncüsü oldu. Hasankeyf'teki 8 eser de bütüncül olmasa bile buna benzer yöntemlerle yeni yerlerine taşınacak. Kültür varlığına hizmette hem teknolojinin hem de Türk arkeolojisinin geldiği noktayı başarılı bir şekilde göstermesi açısından Zeynel Bey Türbesi'nin taşınması başarılı bir ilk örnek oldu."

"Yurt dışından çok arayan, tebrik eden oldu"

Uluçam, taşınacak 7 eserin ikisinde bulunan minarelerin, türbeden yaklaşık 2 kat daha uzun olduğuna dikkati çekerek, şunları kaydetti:

"Minarelerin statik durumları inceleniyor. Eğer bütüncül olarak taşınabilecek durumdaysa öyle taşınacak ancak bu minarelerin taşınacağı güzergahlar biraz daha farklı. Zeynel Bey Türbesi'nin taşındığı güzergah hem kısa hem de daha sağlamdı. Minarelerin taşınacağı alan eski kent dokusunun üzerinden geçeceği için öncelikle taşınacak yolun sağlam bir şekilde ortaya konulması gerekiyor. Bütün bu teknik çalışmalar hazırlanırsa diğer eserler bütüncül ya da bir iki parça halinde aynı yöntemle taşınacak."

Zeynel Bey Türbesi'nin taşınması konusunda yabancı firmadan da destek aldıklarını aktaran Uluçam, "İlk başta biz çok endişeliydik. O firma bize Gürcistan'da bir kilise ve değişik ülkelerde birkaç tarihi varlığı taşıdıklarını söyledi. Endişeliydik ama ön teknik çalışmalarından ikna olduk ve bu işe giriştik. Türbe taşındıktan sonra firmanın iki mühendisiyle sevinçten kucaklaştık. Yurt dışından çok arayan, tebrik eden oldu. Türkiye'de artık teknolojinin kültür varlıkları bağlamında da kullanılmaya başlaması memnuniyet verici oldu. Bu hususta yabancılar bu tür çalışmaların Türkiye'de de gerçekleştiğini kabullenmiş oldular." ifadelerini kullandı.