Yeni Kaledonya'nın bağımsızlık sürecinin konuşulması isteniyor

Fransa'nın Kanak Senatörü Robert Wienie Xowie, Hint-Pasifik bölgesindeki Fransız sömürgesi Yeni Kaledonya'nın bağımsızlık sürecinin Paris hükümetiyle masaya yatırılmasını istedi.

Fransa'nın "anayasal reform" adı altında, Yeni Kaledonya'daki Kanak halkını seçimlerde azınlık haline getirmek amacıyla yerleşimci Fransızları seçmen listesine ekleme girişimi, ada halkı tarafından tepkiyle karşılandı.

Kanaklar, 13 Mayıs'tan itibaren gösteriler düzenleyerek Paris hükümetinin tartışmalı reformunu geri çekmesini ve 1998'de Fransa ve Yeni Kaledonya arasında imzalanan Noumea Anlaşması'na sadık kalmasını talep etti.

Paris hükümeti aylar boyunca defalarca ada halkına yönelik kısıtlayıcı önlemler aldı, gece sokağa çıkma yasağı gibi uygulamalar bunlar arasındaydı.

Binlerce ilave Fransız güvenlik gücünün sevk edildiği adada, 13 Mayıs'tan bu yana çıkan olaylarda 13 kişi hayatını kaybetti.

Yeni Kaledonyalılar, Fransa'da 5 Eylül'de atanan merkez sağcı Başbakan Michel Barnier'nin ada hakkında izleyeceği politikayı merak ediyordu.

Barnier, Fransa'da yeni yasama yılının başlangıcında 1 Ekim'de Ulusal Meclis Genel Kurulunda yaptığı genel politika konuşmasında Yeni Kaledonya'daki duruma değindi.

Senato Başkanı Gerard Larcher ve Ulusal Meclis Başkanı Yael Braun-Pivet'nin yönettiği bir misyonun, Fransa'nın Hint-Pasifik'teki sömürgesi Yeni Kaledonya'ya ziyaret gerçekleştireceğini duyuran Barnier, adadaki bölgesel seçimlerin belirsiz bir tarihe ertelendiğini açıkladı.

Barnier, adada seçmen sayısını artırmaya yönelik tartışmalı anayasal reformun nihai onay için, parlamentonun iki kanadının bir araya toplandığı kongreye sunulmayacağını duyurdu.

Hükümet kanadının, bu kapsamda, sosyalist senatörlerin adadaki seçimlerin 30 Kasım 2025'e ertelenmesini öngören tasarısına destek vermesi bekleniyor.

Söz konusu tasarı, 23 Ekim'de Fransa Parlamentosu'nun üst kanadı Senato'da görüşülecek.

Tribune du Dimanche gazetesine verdiği demeçte Barnier, vakti geldiğinde Yeni Kaledonya'ya ziyaret gerçekleştireceğini, bunun başbakanın üstlenmesi gereken bir sorumluluk olduğunu belirtti.

Barnier, genel politika konuşmasında ada hakkında duyurduğu tedbirlerle "sükunet yolunu bulmayı" umduğunu dile getirdi.

Kanak Senatör Xowie, Başbakan Barnier'nin Yeni Kaledonya hakkında yaptığı açıklamaları Senato'da AA muhabirine değerlendirdi.

Xowie, "Başbakan'ın genel politika konuşmasını not alıyoruz ancak çok temkinli olacağız. Onu konuşmasıyla değil, eylemleri üzerinden değerlendireceğiz. Kendisine gelecek günlerde randevu veriyoruz." ifadelerini kullandı.

Senatör Xowie, şu aşamada Barnier'nin tartışmalı reformu kongreye sunmayacaklarını açıkladığını, ancak aynı konuda başka bir tasarının sunulup sunulmayacağını söylemediğine dikkati çekerek, bu nedenle çok temkinli kalmaları gerektiğini vurguladı.

Bu hafta Fransa'nın Denizaşırı Topraklardan Sorumlu Bakanı François-Noel Buffet'nin Yeni Kaledonya'ya ziyaret gerçekleştireceğini belirten Xowie, Başbakan Barnier'nin konuşmasının yatıştırıcı mesajlar taşıdığını anlattı.

Xowie, Buffet'ye Noumea Anlaşması'nın hala geçerli olup olmadığını sorduklarını aktararak, "Cevap olumlu, bu nedenle (adadaki) kurumların geleceği tamamen bu anlaşma kapsamına giriyor. Yapmamız gereken şey basit; bir masanın etrafında oturup bağımsızlaşmanın nasıl sürdürüleceğini konuşmaya devam etmek." ifadelerini kullandı.

Senato'daki solcu grubun bir tasarı vasıtasıyla Yeni Kaledonya'daki bölgesel seçimlerin gelecek yılın sonuna ertelenmesini talep ettiğini hatırlatan Xowie, adadaki farklı siyasi grupların bu tasarının Senato'da 23 Ekim'de müzakere edilmesine onay verip vermeyeceklerini görüştüklerini aktardı.

"Kanak halkının bağımsızlığa kavuşması için herkes elinden gelenin en iyisini yapmaya çalışıyor"

Xowie, Barnier'nin gerektiğinde Yeni Kaledonya'ya gideceği açıklaması hakkında şu ifadeleri kullandı:

"Bunlar güçlü mesajlar. Yeni Kaledonya dosyasının yönetiminde en önemli şey dinlemeye, diyaloga ve paylaşıma ayrılan zamandır. Çünkü eski hükümetten her zaman istediğimiz buydu. Bu meselenin alçakgönüllülükle ve empatiyle yönetilmesiydi."

Bu nedenle, Barnier'nin yaklaşımını olumlu bulduğunu dile getiren Xowie, Yeni Kaledonya'nın kurumlarının geleceğinden konuşmak üzere kendisini adaya beklediklerini ifade etti.

Kanak Senatör Xowie, şöyle devam etti:

"Oradaki durumun sorumluluğunun devlete (Fransa) ait olduğunu söylüyoruz. Bu nedenle ülkemin (Yeni Kaledonya) yeniden ayağa kalkmasını ve sonunda bağımsızlığa doğru yolunu bulacağını umuyorum; ancak bu herkesle konuşarak olacak."

Xowie, Yeni Kaledonya'da bazı Kanak kabile liderlerinin atalarının geleneksel toprakları üzerinde 24 Eylül'de tek taraflı bağımsızlık ilan etmesine ilişkin açıklama yapamayacağını belirterek, "Kanak halkının bağımsızlığa kavuşması için herkes elinden gelenin en iyisini yapmaya çalışıyor." dedi.

Yeni Kaledonya'da bağımsızlık talebi süreci

Hint-Pasifik'teki Yeni Kaledonya adası, 24 Eylül 1853'te Fransa'nın vesayeti altına girdi.

Yeni Kaledonya, Paris hükümetiyle 1980'li ve 90'lı yıllarda yaptığı anlaşmalarla, daha özerk bir yönetime kavuştu.

Adada 1984-1988'de bağımsızlık yanlıları ve karşıtları arasında çıkan olaylarda, aralarında Kanaklar ve jandarmaların da bulunduğu 90'dan fazla kişi yaşamını yitirdi.

"İç savaşı" andıran 4 yıllık kritik sürecin ardından, Fransız hükümeti, Yeni Kaledonyalı bağımsızlık yanlıları ve karşıtları ile 26 Haziran 1988'de Paris'te bir araya gelerek, adanın geleceğini belirlemek için Matignon Anlaşması'nı imzaladı.

Anlaşmada, tutuklu Kanakların serbest bırakılması ve adada 10 yıl içinde bağımsızlık için referandum düzenlenmesi öngörülüyordu.

10 yıl sonra, 5 Mayıs 1998'de Yeni Kaledonya'da taraflar arasında imzalanan Noumea Anlaşması ile Kanakların kendi topraklarında azınlık statüsüne düşmesini önlemek için yerel seçimlerde oy kullanma hakkı, 1998'den önce adada ikamet eden kişiler ve onların çocuklarıyla sınırlandırıldı.

Bu anlaşma, Yeni Kaledonya'da bağımsızlık için en fazla 3 referandum yapılmasını öngörüyordu. Adada bu kapsamda 2018, 2020 ve 2021'de düzenlenen bağımsızlık referandumlarında sandıktan "hayır" oyu çıktı.

Bağımsızlık yanlısı Kanak Sosyalist Ulusal Kurtuluş Cephesi (FLNKS), yerel halkın "yas süreci" nedeniyle 2021'de yapılan referandumun Kovid-19 salgınının etkisinden daha uzak bir tarihte düzenlenmesini istemişti.

Fransa bu talebi kabul etmeyince, Yeni Kaledonyalı bağımsızlık yanlıları halka sandığa gitmeme çağrısında bulunmuştu.

Kanak kabile liderleri 24 Eylül'de, Fransız vesayetinin 171. yıl dönümünde, adanın geleneksel toprakları üzerinde tek taraflı egemenlik ilan etmişti.