Yargı Reformu Stratejisi Taslağı Güncelleniyor

Aylin Sırıklı Dal- Ferdi Türkten - Adalet Bakanlığı, 2009'da Bakanlar Kurulu'nda görüşülerek Avrupa Birliği organlarına sunulan Yargı Reformu Stratejisi ve Eylem Planı'nı güncelliyor.

Taraflara sunulan yeni Yargı Reformu Stratejisi Taslağı hakkındaki görüşler incelenerek gerekli değişiklikler yapılacak. Ayrıca tüm yargı aktörlerinin katılımıyla çalıştay düzenlenerek taslağa son hali verilecek.

Taslağın giriş bölümünde, Yargı Reformu Stratejisi'nin uygulanmaya başlanmasından bu yana, Türkiye'de ekonomik, sosyal ve siyasal alanlarda yaşanan gelişmelere paralel olarak yargı alanında da köklü değişiklikler yaşandığı, bu kapsamda, Yargı Reformu Stratejisi'nde yer alan başta yargı bağımsızlığı olmak üzere yargının etkinliğinin artırılmasına yönelik birçok hedefin gerçekleştiği belirtildi.

Bugün itibarıyla Strateji Belgesi'nin yaklaşık yüzde 70'inin hayata geçirildiği ifade edilen giriş bölümünde, stratejinin, dünyada ve Türkiye'de yaşanan yeni gelişmelerin yansıtılması amacıyla güncellenmesi gerektiği kaydedildi.

-Yenilikler-

Taslakla, amaç ve hedef sayısı artırılarak kapsamı genişletildi. Strateji Belgesi'ndeki insan hakları uygulamalarının geliştirilmesi bu defa ayrı bir disiplin olarak ele alındı.

Taslakta, yargı alanında uluslararası ilişkilerin etkinleştirilmesi ayrı bir amaç olarak yer aldı. Adalet örgütünün etkinleştirilmesi adı altında yeni bir amaç öngörüldü.

İnsan kaynakları daha kapsamlı bir anlayışla ele alınırken, hukuk eğitimi ve toplumun bilinç düzeyinin artırılması için hukuk kliniği uygulamalarının hayata geçirilmesine yer verildi.

Adalet örgütünde saydamlığın artırılması için adliyelerin faaliyet raporları hazırlaması gibi yenilikler öngörülürken, bazı suç türlerinin soruşturulması ve kovuşturulmasında ölçütlerin ve rehber ilkelerin oluşturulması hedeflendi.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) Türkiye hakkında verdiği ihlal kararlarına yol açan uygulama ve mevzuattan kaynaklanan sorunların giderilmesi ayrı bir hedef olarak öngörülen taslakta, yargılamaların hızlandırılması için adli zaman yönetimi sisteminin oluşturulması hedeflendi.

-Amaçlar-

Taslağa göre, yargının bağımsızlığı, tarafsızlığı ve saydamlığının güçlendirilmesi amacı kapsamında, Yüksek Mahkeme üyeleri ve diğer yargı mensupları hakkındaki disiplin hükümleri nesnel ölçütler geliştirilerek uyumlu hale getirilecek, Yüce Divan yargılamasına etkin bir kanun yolu incelemesi sağlanacak. Hakim ve savcıların terfi sisteminin geliştirilmesi için Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından çalışma yapılacak ve yargı mensuplarının terfi sistemi geliştirilecek.

Bu kapsamda, askeri mahkemeler ve savcılıkların gözden geçirilmesi de planlanıyor. Buna göre, askeri yargıda da istinaf yargılamasının öngörülmesi, askeri mahkeme binalarının askeri yasak bölge dışına çıkartılması, askeri mahkemelerin bağımsızlığı ve tarafsızlığının güçlendirilmesi için gerekli tedbirlerin alınması öngörülüyor.

Yargı mensuplarının etik ilkelerinin tüm yargı aktörlerinin katıldığı ortak bir zeminde belirlenmesi ve ilan edilmesi planlanan taslağa göre, hakim ve savcılar hakkındaki disiplin soruşturmalarına ilişkin usullerin belirlenmesi, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığı konusunda kamuoyunda farkındalığın artırılması hedefleniyor.

Yargıda örgütlenme özgürlüğü konusundaki tartışmaların engellenmesi için örgütlenme özgürlüğünün yasal güvenceye kavuşturulması da taslakta yer alan hedefler arasında yer alıyor.

Yargının kalitesi, etkililiği ve verimliliğinin artırılması amacı doğrultusunda da adil yargılanma hakkı ve silahların eşitliği ilkesi çerçevesinde savunmanın etkinliğinin artırılması için avukatlık mesleğinin nitelik, yetki ve imkanlarının artırılması planlanıyor.

Taslağa göre, uyuşmazlıkları önleyici nitelikteki tedbirler etkin hale getirilecek ve alternatif çözüm yolları geliştirilecek.

Adalet alanında uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi amaçlanan taslak kapsamında, bölgesel ve ikili düzeyde işbirliğinin geliştirilmesi, yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının bulundukları ülke hukuk sistemine uyum sağlamaları ve haklarının korunması amacıyla çalışmalar yapılması öngörülüyor. Ayrıca, sınır aşan örgütlü suçlar, terör ve siber suçlar konularında uluslararası işbirliğinin geliştirilmesi amaçlanıyor.

-Yargıya güven anketleri yapılacak-

Yargının halkla ilişkilerinin geliştirilmesi kapsamında ise düzenli aralıklarla yargıya güven ve memnuniyet anketleri yapılacak.

Adalet örgütünün etkinleştirilmesi için adaleti hizmetlerinde görev alan uzmanların verimliliğinin artırılmasına yönelik çalışmalar yapılacak. Uluslararası uygulamalar ve ihtiyaç durumu da gözetilerek ihtisas mahkemeleri etkinleştirilecek ve yaygınlaştırılacak.

Öte yandan, adli ve idari yargıda istinaf mahkemelerinin faaliyete geçirilmesi de yeni taslakta yer alıyor.

Taslağa göre, adli bilimler alanında kapasitenin geliştirilmesi için Adli Tıp Kurumu Kanunu'nun ve Adli Tıp Kurumu'nun kurumsal kapasitesi gözden geçirilerek adli tıp raporlarının AİHM içtihatları çerçevesinde düzenlenmesi sağlanacak. Adli muayeneler sonrasında hazırlanması gerekli raporlarda yaşanan gecikmeler önlenecek. Adli Tıp Kurumu'nun kapasitesinin fiziki altyapı ve insan kaynakları bakımından güçlendirilmesine devam edilecek ve adli muayeneler Adli Tıp Kurumu Teşkilatı ve personeli bulunmayan yerlerde, Sağlık Bakanlığı'na ve üniversitelere bağlı hastanelerde yapılacak.

Hukuk eğitimi ile meslek öncesi ve meslek içi eğitim de geliştirilecek.

-Kadınlar, çocuklar ve engellilere yönelik uygulamalar-

Taslakla, kadınlar, çocuklar ve engellilere yönelik uygulamaların geliştirilmesi de hedefleniyor. Bu kapsamda, çocuklar hakkında adli merciler tarafından alınan koruyucu ve destekleyici nitelikteki tedbirler etkinleştirilecek.

Çocuklar için alternatif tedbirler alınması ve uygulamaların onarıcı adalet sistemi çerçevesinde geliştirilmesi, çocuklara yönelik adli süreçlerde özel önlemler alınması, çocukların adli süreçlerle karşılaştıkları anda psikolojik ve sosyal destekten faydalanabilmesi için sosyal hizmetlerle işbirliği imkanlarının geliştirilmesi, çocuklar hakkında tedbir alınmadan önce yeterli sosyal inceleme yapılmasının sağlanması, adli süreçlerde sosyal çalışma görevlilerinin çalışmalarına ilişkin standartlar oluşturulması sağlanacak.

Cumhuriyet savcılıklarının çocuk büroları ile çocuk mahkemelerinin güçlendirilmesi de amaçlanan taslağa göre, çocuklara yönelik soruşturma ve yargılamaların yapıldığı fiziki mekanlar özel olarak tasarlanacak, çocuklara yönelik hukuki yardım hizmetleri etkinleştirilecek.

Ailenin korunması ve aile içi şiddetle mücadele kapsamında adli mercilerin etkin biçimde koruma ve soruşturma yapmalarını sağlayacak imkanların geliştirilmesi hedefi çerçevesinde de Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu genelgesiyle aile içi şiddetle mücadele kapsamında Cumhuriyet başsavcılıkları nezdinde kurulan bürolar yaygınlaştırılacak ve güçlendirilecek.

Adli mercilerin aile içi şiddet kapsamındaki süreçlerde sosyal hizmet uzmanlarından daha fazla yararlanması sağlanacak, çocuklar ve aile içi şiddete yönelik soruşturma ve kovuşturmalarda standartlar oluşturulacak ve rehber ilkeler belirlenecek.

Adliye ve ceza infaz kurumlarında engellilere yönelik önlemler artırılacak. Kadınlar, çocuklar ve engelliler başta olmak üzere ihtiyaç duyulan grupların adli süreçler hakkında bilgilendirilmelerini sağlayacak yol gösterici dokümanlar hazırlanacak ve özel internet siteleri oluşturulacak.

-Hukuk kliniği yöntemi-

Adalete erişimin geliştirilmesi amacı kapsamında, adalet hizmetlerinden yeterince yararlanamayan dezavantajlı grupların hukuksal sorunlarının çözümüne katkı ve destek sağlama düşüncesine dayanan hukuk kliniği yöntemleri geliştirilecek ve uygulanacak.

Hukuki yardım (himaye) sigortası sistemi oluşturulacak. Böylelikle, bireylerin karşılaşabilecekleri hukuki risklere karşı ücretsiz ya da makul bir ücret karşılığında hukuki yardım almaları sağlanacak. Adalet hizmetlerinden yararlananların elektronik ortamda dava açmalarıyla ilgili çalışmalar tamamlanacak.

-AİHM standartları-

Yargısal uygulamalar ve mevzuattan kaynaklanan insan hakları ihlallerinin önlenmesi ve insan hakları standartlarının güçlendirilmesi başlıklı amaç çerçevesinde, tutuklama ve diğer koruma tedbirlerinde AİHM standartlarının tam uygulanması için çalışmalar yapılacak.

Yaşama hakkı ile işkence ve kötü muamele yasağına ilişkin adli soruşturma ve kovuşturmaların, AİHM kriterleri doğrultusunda daha etkin yapılması amacıyla gerekli önlemler ile Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yolunun işleyişi izlenerek AİHM standartları çerçevesinde etkin işleyişi konusunda gerekli tedbirler alınacak.

Uzun yargılama sorununun ortadan kaldırılması için adli zaman yönetimi sistemi oluşturulması da dahil yapısal ve uygulamaya dönük iyileştirmelere devam edilecek.

Makul süreyi aşan davalar için tazmin prosedürü oluşturulacak. Bu kapsamda, yargılamaların uzun sürmesine nedeniyle mağdur olanların manevi zararlarını karşılamak suretiyle mağduriyetlerinin önlenmesi ve böyle durumlarda yargılama sürecinin hızlandırılmasını temin edecek iç hukukta etkin bir mekanizma kurulacak.

İnsan hakları konusunda yargı mensuplarına yönelik eğitim ve farkındalık çalışmaları planlı ve düzenli yürütülecek. AİHM kararlarında ihlale yol açan sebeplerin tespiti ile bunların ortadan kaldırılması amacıyla düzenli olarak ilgili kurum ve kuruluşların katılımıyla çalışmalar yapılacak.

Taslağın, ceza infaz sisteminin geliştirilmesi başlıklı 11. ve son amacı kapsamında da ceza infaz kurumlarında hükümlü ve tutukluların yaşam standartları yükseltilecek, artan ihtiyaçlar dikkate alınarak barındırma kapasitesi artırılacak, ceza infaz kurumları ile denetimli serbestlik merkezlerinde insan kaynakları ve yönetim kapasitesi geliştirilecek.

Elektronik kelepçe ve cezaevi güvenliğinde kullanılan teknolojik altyapı gibi alanlar geliştirilecek.

Yayıncı: Ziver Büyüktaş - ANKARA