Van'ın Geleceğini "Güneş" Aydınlatacak

CEMAL AŞAN/SITKI YILDIZ - "Güneş şehri" anlamına gelen "Tuşba" adıyla yıllarca Urartu Krallığına başkentlik yapan Van, yenilenebilir enerji kaynaklarının etkin kullanılmasını sağlamak amacıyla yürütülen çalışmalarla güneş enerjisi üretim merkezlerinden biri olma yolunda emin adımlarla ilerliyor.

Türkiye'de en verimli güneş enerjisinin üretilebileceği kentlerden biri olan Van'ın bu potansiyelini ekonomiye kazandırmak amacıyla hazırlanan projelerle kentteki refah düzeyinin artırılması amaçlanıyor.

Enerji Piyasası Denetleme Kurumunun (EPDK) belirlediği güneş enerjisinden elektrik üretebilecek bölgeler arasında en yüksek ikinci kotayı alan Van'da uygulanacak teşvik ve sağlanacak kolaylıklarla yatırımcıların bölgeye gelmesi hedefleniyor.

İlk kez Akdamar Adası'nda uygulandı

Kentin güneş enerjisindeki potansiyelini ortaya çıkarmak ve tanıtmak amacıyla ilk proje, Akdamar Adası'nda uygulandı. Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı (DAKA), 6 yıl önce adanın güneş enerjisinden elde edilen elektrikle ışıklandırılmasını sağlamak amacıyla "Akdamar Adası Solar PV" projesini hazırladı.

Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunca belirlenen 250 metrekarelik alana yıllık 25 bin kilovatsaat enerji üreten bir istasyon kuruldu. Proje sayesinde daha önce yılda 50 bin lira harcanarak jeneratörlerle ışıklandırılan Akdamar Adası'nın 25 yıllık enerji sorunu böylelikle çözülmüş oldu.

- Kendi elektriklerini üretmeye başladılar

Güneş enerjisinin potansiyelinden yararlanarak elektrik giderlerini düşürmeyi amaçlayan Çatak Belediyesi ile Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) de kurdukları santrallerle güneş enerjisinden elektrik üretmeye başladı.

DAKA'nın desteklediği projelerle kurdukları santrallerde kendi enerjilerini üreten iki kurum, elektrik giderlerinde de önemli oranda tasarruf sağladı.

- Güneş enerjisi Van'ın geleceği

DAKA Genel Sekreteri Emin Yaşar Demirci, AA muhabirine, güneşlenme süresinde Türkiye'nin ikinci, radyasyon değeri açısından da üçüncü ili olan Van'ın bu parametreleriyle güneş enerjisi üretiminde en verimli il olduğunu söyledi.

Kentin diğer bölgelere göre yüzde 25 daha fazla enerji üretme kapasitesine sahip olduğunu vurgulayan Demirci, şöyle konuştu:

"Kentin tarım arazilerinin dışındaki yüzde 1'lik kısmı üzerinde güneş enerjisini değerlendirdiğimizde 20 bin megavatlık bir kurulu güç gerçekleşiyor. Bunun yaklaşık değeri 39 milyar kilovatsaat. Parasal değeri ise devletin alım garantisi üzerinden hesaplandığında 16 milyar lira değere karşılık geliyor. Bu, şu anlama geliyor; bütün potansiyeli yüzde 1'lik arazi üzerinde değerlendirildiğinde yaratacağı katma değer sadece elektrik enerjisi üzerinden Van'ın kişi başına düşen gelirini iki katına çıkarıyor. Bunun katma değerinin üretimde, sanayide, diğer üretim süreçlerinde kullanıldığı düşünüldüğünde, bu hacimdeki bir elektrik enerjisinin yaratacağı katkının çok daha üstünde bir katma değerin bölgede kalması anlamına geliyor. 2023 hedefleri arasında kişi başı gelir için 18 bin 500 dolarlık bir hedef belirlendi. Bunun nasıl gerçekleştirileceğine verdiğimiz cevap bu. Sadece güneş enerjisi hayata geçirildiğinde mevcudu iki katına çıkıyoruz. Onun yaratacağı çarpan etkisiyle işletmelerin daha nitelikli üretime geçmesiyle rahatlıkla yakalanacak bir oran."

Demirci, Van'ın 2023 yılı hedeflerine ulaşması için gerekli olan potansiyel, kaynak ve imkanlara sahip olduğunu vurgulayarak, bunun için gündelik tartışmaların dışında bir Van hedefi için işbirliğinin oluşturulması gerektiğine dikkati çekti.

- "Yatırımcılar Van'ı tercih ediyor"

EPDK'nın iki yıl önce gerçekleştirdiği 600 megavatlık güneş enerjisi lisans ihalesi sırasında kotanın tamamının Van'a verilmesini istediklerini aktaran Demirci, Türkiye'nin Van'ı bölgenin gelişme merkezi haline getirme gibi bir ulusal stratejisinin olduğunu, buranın güneş enerjisi teknolojilerinin gelişme alanı olarak ilan edilmesi yönünde bir hedeflerinin varlığını anlattı.

Kotanın tamamının verilmemesine rağmen Van'ın en verimli güneş enerjisi üreten merkez olduğunu kabul ettirdiklerini kaydeden Demirci, "İhalelerde, Türkiye ortalamasıyla megavat başına 1 milyon 550 bin lira ödeyen şirketler, Van'da bunun için 2 milyon 960 bin lira ödedi. Van için verilen ortalama lisans ücretleri bile Türkiye ortalamasında gerçekleşen lisans ücretinin yüzde 35 üzerinde. Bununla yatırımcıların da Van'ı tercih ettiğini görüyoruz. Güneş enerjisi Van'da daha verimli üretiliyor. Bunu piyasa aktörleri görmüş durumda." ifadelerini kullandı.

Güneş enerjisinde lisanssız üretimle ilgili düzenlemelerin yayınlanmasıyla yatırımcıların da bu alana yöneldiğine işaret eden Demirci, şöyle devam etti:

"Bir megavatlık yatırımlara lisansız üretim yapma ruhsatı veriliyor ve bunu da devlet alım garantisinde bulunuyor. Bizim bu talepleri karşılamamız durumunda, yatırımın bölgeye yüzde 1,5 katma değeri kalıyor. Biz, güneş enerjisi ihtisas bölgesini düşünürken, yatırımcıların tarım arazileri üzerindeki baskılarının kaldırılması ve altyapısı tamamlanan, bağlantı noktaları oluşturulmuş, nakil hatları bakımından sıkıntısı olmayan, yatırımcının sadece arazi tahsisiyle içine girip üretim yapacağı bir alan oluşturmak istedik. Bundaki asıl amacımız üretilen katma değerin yüzde 1,5 değil, 30 oranında bölgede kalmasını sağlamak. Diğer türlüsü kaynaklarımızın dışa dağıtılması olur ki buna gönlümüz razı değil."

Güneş enerjisi ihtisas alanıyla, önceden işlemleri tamamlanan alanda yatırımların daha kolay gerçekleşeceğini belirten Demirci, "Bölgenin toplam alanı 40 bin dönüm. Genişlemesiyle 80 bin dönüme kadar rahatlıkla çıkabilecek. 1500 megavatlık kurulu gücü olacak ve bunun da üretim değeri 2 milyar 300 milyon kilovatsaat yıllık elektrik enerjisi üretecek. Bunun parasal değeri kamu alım garantisi fiyatlarıyla 970 milyon lira. Bu, çok önemli bir rakam." şeklinde konuştu.

"Güneş enerjisi dışa bağımlılığı bitirecek"

Van'ın güneş enerjisinden elektrik üretiminde lider konuma gelmesi için yürütülen çalışmaları destekleyen YYÜ de kampüs alanında kurduğu güneş enerji santralleriyle önemli tasarruf sağladı.

YYÜ Elektrik Elektronik Mühendisliği Bölüm Başkanı Doç. Dr. Naci Genç, yaklaşık 4 yıldır güneş enerji sistemleri, şebeke bağlantılı ve bağlantısız sistemler üzerinde uygulamalı çalışmalar yürüttüklerini belirterek, "Yenilenebilir enerji kaynaklarını kullandığımız zaman komşu ülkelere ödediğimiz yıllık gaz maliyetlerinde de önemli bir düşüş olacaktır." dedi.

Yenilenebilir enerji kullanımının artırılmasına karşı aksi bir düşüncenin söz konusu olamayacağını aktaran Genç, Türkiye'nin güneş enerjisi potansiyeli bakımından Avrupa ülkelerine göre daha avantajlı olduğunu kaydetti.

"Güneşlenme süresi ve yıllık güneşli gün bakımından baktığımızda Van ilk üç il arasına giriyor." diyen Genç, "Fakat rakım ve nem oranını düşündüğümüzde, güneş enerjisi verimini de işin içerisine kattığımız uygun arazi maliyetlerinin de burada olduğunu düşündüğümüz zaman Van'ı güneş enerji yatırımı bakımından Türkiye'nin en önemli birinci ili sayabiliriz." ifadesini kullandı.

Evler de güneş enerjisiyle aydınlatılacak

YYÜ'de şebeke bağlantısının olmadığı yerlerde evlerin elektrik ihtiyacını karşılayacak güneş enerji sistemleri üzerine çalışma yaptıklarını anlatan Genç, "Yerleşkemizde bulunan ahşap lojmanların birinde 9 panelden oluşan, 2,2 kilovatlık güneş enerjisi gücü olan sistem kurduk. Yaklaşık bir aydır faaliyette olan bu sistem 4 tane 100 amperlik akü ile desteklenmektedir. 3+1 daire dediğimiz ya da normal şartlardaki klasik bir evde bulunan bütün elektrikli aletleri içeren bir evin tüm enerji ihtiyacını karşılayabilecek düzeyde olduğunu söyleyebilirim." diye konuştu.

Kurdukları sistemle elektrik faturalarını yüzde 10 düşürdüklerini, akü kapasitelerini artırarak elektrik faturası ödemekten kurtulabileceklerini ifade eden Genç, şöyle dedi:

"Normal bir eve uygulanacak sistem, yaklaşık 10 bin lira ve üzerinde maliyet getiriyor. Sistem 8 veya 9 yılda kendini amorti edebiliyor. Ancak yüksek maliyetin teknolojik gelişmeler ışığında düşmesini bekliyoruz. Özellikle depolamalı sistemlerde kullanılan ve maliyeti yüksek olan jel akülerin, güneş panellerinde olduğu gibi fiyatları düşebilir. Böylece 10 bin lirayı aşan maliyetin daha da ucuzlayacağına inanıyoruz. Bazen bu sistemler kaçınılmaz oluyor. Kır evi, ada veya şebekenin olmadığı farklı bir ev düşünün. Sizin bu eve şebeke çekme maliyetiniz, bahse konu olan maliyetten çok daha fazla oluyor. Bu şekilde depolamalı sistemin maliyetinden de bahsedemeyiz. Çünkü zorunlu hale gelir ve belki de şebekeyi çekeceğiniz trafo ve iletim hatlarına göre daha da ucuza mal olabiliyor."