UAEA Başkanı: Orta Doğu'da Nükleer Silah Söylemleri Kaygı Verici

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Mariano Grossi, Orta Doğu'da nükleer silahların kullanımına ilişkin söylemlerin kaygı verici olduğunu belirterek, " Ajans, bölgede Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'nın uygulanması için çabalıyor. Nükleer silahların kullanımına ilişkin ciddiyetsiz konuşmalar diğer ülkelere de sıçradı." dedi.

Avusturya'nın başkenti Viyana'daki Birleşmiş Milletler (BM) Viyana Ofisi'nde UAEA Yönetim Kurlu Toplantısı düzenlendi.

Toplantı sonrasında Başkan Grossi, gazetecilerin sorularını yanıtladı.

AA muhabirinin, İsrail'in denetlenmeyen nükleer faaliyetleri ve kontrol dışı nükleer silahlarının Orta Doğu'daki durumu daha karmaşık hale getirip getirmeyeceğine ilişkin sorusunu yanıtlayan Grossi, bölgedeki gelişmelerden duyduğu kaygıyı dile getirerek, "nükleer silahların kullanımına ilişkin ciddiyetsiz konuşmaların kabul edilemez olduğunu" yineledi.

Grossi, İsrailli aşırı sağcı Miras Bakanı Amihai Eliyahu'nun Kasım 2023'de Gazze'ye yönelik nükleer silah kullanma tehdidinin bölgede domino etkisi yaptığını belirterek, bu tür konuşmaların sonlandırılması gerektiğini ifade etti.

" Ajans, bölgede Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'nın uygulanması için çabalıyor. Nükleer silahların kullanımına ilişkin ciddiyetsiz konuşmalar, diğer ülkelere de sıçradı." ifadesini kullan Grossi, nükleer silahların uluslararası hukuka göre yasaklı olduğunu vurguladı.

İran'ın nükleer faaliyetleri

Grossi, İran'ın nükleer faaliyetlerine de değinerek, bu ülkede zenginleştirilmiş uranyum stokunda artışın devam ettiğini, Tahran yönetimin yaklaşık 3 yıldır Ek Protokol'ü uygulamadığını ve bu süre zarfında Ajans'ın da tamamlayıcı erişim sağlayamadığının altını çizdi.

İran'ın Kapsamlı Güvenlik Denetimi Anlaşması kapsamında Kod 3.1 adı verilen uygulamayı hayata geçirmesi gerektiğini ifade eden Grossi, İran'ın nükleer programının tamamen barışçıl olduğuna dair Ajansın güvence verebilecek bir konumda olması için bu durumun çözüme kavuşturulması gerektiğini söyledi.

Grossi, "İran'ın nükleer silah üretmeye yönelik teknik yeteneklerine ilişkin kamuoyuna yapılan açıklamalar, İran'ın güvenlik denetimine ilişkin beyanlarının doğruluğu ve eksiksizliği konusundaki endişelerimi daha da artırıyor." değerlendirmesinde bulundu.

İran'ın 4 Mart 2023'te UAEA ile yaptığı Ortak Mutabakatta alınan kararları uygulamayı durdurmasının ciddi oranda endişeye yol açtığını kaydeden Grossi, "Bu da İran'ın üzerinde anlaşmaya vardığımız şeye bağlı kaldığına dair şüpheleri artırıyor." görüşünü paylaştı.

Grossi, İranlı yetkililerle görüşmek istediğini, Tahran'dan gelecek davet üzerine hareket edeceğini belirterek, söz konusu kaygıların ancak yapıcı ve anlamlı bir işbirliği ile çözülebileceğini, bu bağlamda İran'ı bir kez daha eksiksiz ve şeffaf bir şekilde işbirliği yapmaya çağırdı.

Zaporijya Nükleer Santrali

Ukrayna'daki Zaporijya Nükleer Santrali'ne ilişkin istikrarsız durumun sürdüğünü belirten Grossi, son haftalarda nükleer santral çevresinde çatışmaların arttığını ifade etti.

Grossi, olası bir nükleer kazanın yaşanmasını önlemek adına daha önce BM Genel Kurulu'nda açıkladığı 5 temel ilkeye tarafların dikkat ettiğini, ancak zaman zaman bu ilkelerin bazılarını riske atabilecek adımların da atıldığına dikkati çekti.

Ajans uzmanlarının burada nükleer güvenliğin sağlanması için çalışmalarını sürdürdüğünü, olası bir tehlike karşısında gereken önlemleri almaya çalıştığını kaydeden Grossi, ancak buradaki ekibin nükleer güvenliğine ilişkin yürüttüğü kontroller kapsamında santralin her noktasına erişim sağlayamadığını dile getirdi.

Grossi, Rus yetkililerin onayı doğrultusunda yarın Moskova'ya bir ziyaret gerçekleştireceğini, bu bağlamda Zaporijya Nükleer Santrali başta olmak üzere diğer nükleer güvenliğe ilişkin üst düzey görüşmeler yapacağını kaydetti.