Türk Tarih Kurumu'nun Arşivi İlk Kez Aa'ya Açıldı

Şenay Ünal - Büyük Önder Atatürk'ün fikri temellerini attığı, 1931'de kurulan Türk Tarih Kurumu (TTK), 82 yıldır Osmanlı ve Türkiye tarihine ait önemli belge ve resimleri muhafaza ediyor.

Görevliler dışında kimsenin giremediği, Osmanlı ve Cumhuriyet tarihine düşülen önemli notlar, kişilere ait belgeler ve fotoğrafların yer aldığı arşiv ve ihtisas kütüphanelerinin kapıları ilk kez AA'ya açıldı.

Bu belgeler arasında Atatürk ve Enver Paşa'ya ait özel koleksiyonlar, Osmanlı Hukuk Sistemi'nin kaleme alındığı Külliyat'ı Kavain, Dr. Akil Muhtar Özden'in Atatürk'ün hastalığına ilişkin tuttuğu günlüğün fotokopisi, İsmet İnönü'ye ait yazışmalar, Kazım Orbay, Enver Paşa ve arkadaşlarının 1914-1918'deki faaliyetleri, Ord. Prof. Süheyl Ünver'in kültür tarihine ait notları ve çok sayıda sulu boya resim, Sadrazam Tevfik Paşa ve 31 Mart Vakası'na ilişkin belgeler, Hatay ile ilgili belgeler ve notlar, Ermeni olaylarına ait belgeler ile fotoğraflar bulunuyor.

TTK Başkanı Prof. Dr. Mehmet Metin Hülagü, AA muhabirine yaptığı açıklamada, TTK Arşivi'nde Atatürk'ün yanı sıra devlet adamlarının, sanatçıların, eğitimcilerin ve komutanların bağışladığı çok sayıda önemli belge ve fotoğrafı sakladıklarını söyledi.

Yaklaşık 45 yıldır kullandıkları TTK binasında, 100 bin civarında kitabın yer aldığı büyük bir ihtisas kütüphanesine sahip olduklarını ifade eden Hülagü,

"Yurt içi ve dışından akademisyenler, kurum ve kuruluşlar kütüphanemizden yoğun biçimde yararlanıyor. Bu kütüphanede herkesin her yerde bulabileceği kitaplar olduğu gibi hiç kimsenin hiçbir yerde bulamayacağı kitaplar da var. Başka kütüphanelerde bulamayacağınız kitapları burada bulabilirsiniz. Ayrıca 20 bin kadar nadir eserimiz, bin 800 kadar yazma eserimiz mevcut. 1600'lü yıllarda yazılmış belki de tek kopyası bizde olan eserler var aralarında" diye konuştu.

Araştırmacıların bu belgelerden dışarıya çıkarmadan okuma salonu bölümünde yararlanabildiklerini ifade eden Hülagü, kütüphanenin okuma salonundan ayrı bir bölümde olduğunu söyledi.

Hülagü, kütüphaneye çalışanlar dışında kimsenin girmesine izin verilmediğini, araştırmacıların belirli prosedürleri izledikten sonra araştırmaya açık kitap ya da belgeleri yazılı formlarla talep ettiklerini kaydetti.

Bu formu alan görevlinin, okuma salonunun alt katında adeta bir labirenti andıran, gazeteler, kitaplar, el yazması ve nadir eserlerin ayrı bölümlerde saklandığı kütüphaneden asansörle okuma salonuna belgeleri ulaştırdığını anlatan Hülagü, belgelerin dışarı çıkartılmasının yasak olduğunu bildirdi.

-Hazreti Adem'den Hazreti Muhammed'e peygamberlerin şeceresi-

El yazması ve nadir eserlerin, kütüphanenin güvenlik kameralarıyla korunan kilitli bir bölümünde muhafaza edildiğini bildiren Mehmet Metin Hülagü, şöyle konuştu:

"TTK bünyesinde muhtelif konularda ve tarihlerde yazılmış nadir ve yazma eserleri dijital ortama aktarma hazırlığındayız. Kısa zamanda bunu sağlayıp kamuoyuyla paylaşmak istiyoruz. Farklı dillerde bin 800'e yakın yazma eser var burada. 40 dosyadan meydana gelen Sarkiz Karakoç isimli Ermeni asıllı bir Osmanlı vatandaşının, Osmanlı'daki 1500'lü yıllardan 1908'e kadarki hukuki düzenlemeleri, fermanları, beratları, yönetmelikleri bir araya getirdiği bir eser. 3. Selim'in İstanbul Beşiktaş'ta yer alan Yahya Efendi Dergahı'nın işleyişiyle ilgili yayınladığı fermanı var. Yusuf Bin Abdüllatif'in 1700'lü yıllarda yazdığı 9 metre 20 santimetrelik Hazreti Adem'den Hazreti Muhammed'e kadar peygamberlerin şeceresinin çizim ve yazılarla süslemelerle anlatıldığı bir belge var. Bu çok kıymetli bir belge, bir örneği daha yok. Şu anki olanaklar bunları sergilememize imkan vermiyor, belki bir müze kurup, geniş bir mekana taşınıp bunları halkın önüne çıkarabiliriz. Eserler yıprandığı için araştırmacı ve akademisyenlerden çıplak elle dokunmamalarını istiyoruz, plastik eldivenlerle dokunulabiliyorlar sadece. Yazmaların büyük bir kısmı Osmanlıca. Osmanlıca'ya hakim araştırmacılar, akademisyenler, ilgili vatandaşlar bize müracaat ederlerse kendileriyle bir protokol yapar ve bir kopyasını verir bunların yayınlanmasını sağlarız. Bu nüshaların kaybedilme riski ortadan kalkar."

-31 Mart Vakası, Ermeni olayları, Hatay belgeleri TTK arşivlerinde-

TTK'nın ihtisas kütüphanesinin yanı sıra aynı binada, anahtarı arşiv görevlisine zimmetli ve görevlinin tek başına içeri girmesinin yasak olduğu bir bölüm de bulunuyor.

Arşivde özel koleksiyonların, Atatürk'e, padişahlara, Kurtuluş Savaşı cephelerine, komutanlara, devlet adamlarına, sanatçılara ait fotoğraflar, belgeler saklanıyor.

Arşivde Atatürk ile ilgili gazete kupürleri, Osmanlı Hanedanı'na ait gravürler gibi özel belgelerin yer aldığını bildiren Hülagü, şunları kaydetti:

"Ayrıca arşivimizde Dr. Akil Muhtar Özden'in Atatürk'ün hastalığına ilişkin tuttuğu günlüğün fotokopisi, Miralay Bekir Sami Günsa'nın Anadolu'da görev yaptığı yıllarda 21 Mayıs 1919-15 Temmuz 1920 yılları arasında yaveri Selahaddin tarafından tutulan harp cerideleri, Türkiye'nin ilk kadın milletvekili Benal N. Arıman'ın babası Tevfik Nevzat'a ait mektuplar ve Hikmet Gazetesi, Enver Paşa ve arkadaşlarının 1914-1922 yıllarındaki faaliyetlerini anlatan yazışmalar da yer alıyor. Bunun yanı sıra Sıtma Savaş başkanlarından Dr. F. Niyazi Ayaoğlu'nun Kurtuluş Savaşı ile ilgili kitap müsveddesi, Atatürk'ün Fransızca ve Almanca mektupları'nın fotokopileri, Hakimiyet-i Milliye Gazetesi'nin ilk sayısı, İsmet İnönü'ye ait yazışmalar, Kazım Orbay, Enver Paşa ve arkadaşlarının 1914-1918'deki faaliyetleri, Ord. Prof. Süheyl Ünver'in kültür tarihine ait notları ve çok sayıda resimleri, Sadrazam Tevfik Paşa ve 31 Mart Vakası'na ilişkin belgeler, Hatay ile ilgili belgeler ve notlar, Ermeni olaylarına ait belgeler, fotoğraflar, Türkiye'nin farklı şehirlerinin eski fotoğrafları, İsrail ve Filistin'e ait fotoğraf kareleri, devrimler, mübadele dönemini ait belge ve fotoğraflar da bulunuyor."

-Yurt dışından da araştırmaya geliyorlar-

Arşivden, Türk ve yabancı bilim adamları, araştırmacılar, resmi ve özel kuruluşların yararlanabildiğini belirten Hülagü, "Arşivimizde araştırma ve inceleme yapmak isteyen araştırmacılar, açık kimlik bilgilerini, adreslerini, araştırmanın amacını ve konusunu belirten bir dilekçeyle bize bizzat ya da postayla müracaatta bulunabiliyor" dedi.

Prof. Dr. Hülagü şöyle devam etti:

"Bu müracaatlar, yurt dışında Türkiye Cumhuriyeti büyükelçilik veya başkonsolosluklarına da yapılabilir. Bu temsilcilikler, yapılan müracaatı Dışişleri Bakanlığı vasıtasıyla TTK'ya gönderiyor. Resmi ve özel kuruluşlardan araştırma yapmak üzere gelen personelin kurumlarından konuyu belirten onaylı bir yazı getirmeleri zorunluluğu var. Mutlaka randevu alınması gerekiyor. Araştırmacılar ancak kendi konularıyla ilgili arşiv malzemesi üzerinde, bizzat araştırma ve inceleme yapabilir. Kendilerine teslim edilen belgeleri iade etmeden yenilerini talep edemezler. Belgeleri sayarak alırlar ve aynı şekilde sayarak teslim ederler. Teslim edilen belgenin kaybolması halinde sorumluluk araştırmacıya ait oluyor."

Yayıncı: Tolga Özgenç - ANKARA