Türk-Osmanlı Sanatı, Yıldız Porselen'de Yaşatılıyor

ADEM DEMİR - HİKMET FARUK BAŞER - Sultan 2. Abdülhamit tarafından 125 yıl önce Yıldız Sarayı'nın bahçesinde 10 dönümlük arazi üzerine kurulan Yıldız Porselen Fabrikası (Yıldız Çini Fabrika-i Hümayunu) ilk günkü gibi üretime devam ediyor.

İlk dönemlerinde sarayın porselen ihtiyacını karşılamak ve geleneksel Türk çini sanatının devamını sağlamak için kurulan fabrika, günümüzde bir sanat merkezi gibi çalışıyor.

TBMM Milli Saraylar Daire Başkanlığına bağlı faaliyetini yürüten Yıldız Porselen Fabrikası, Yıldız Parkı'nın içinde yer alıyor. Milli Saraylar Dairesi'nin internet sitesinde yer alan bilgilere göre Yıldız Porselen, 1892 yılında kuruldu.

Fabrika, 1894 depreminde büyük hasar görürken, İtalyan mimar Raimondo D'Aronco tarafından onarıldı. Sultan 2. Abdülhamit'in tahttan indirilmesiyle imalatına ara veren Yıldız Porselen, 1911'de faaliyetine yeniden başladı.

İstiklal Harbi esnasında sıkıntısı çekilen telgraf tellerini birbirine bağlamakta kullanılan kaolin fincanlarının üretimini de yapan fabrika, 1957'de Sümerbank'a devredildi. Olumsuzluklara rağmen imalata devam eden Yıldız Porselen, geleneksel Türk çini sanatının dünyaya tanıtılmasında rol aldı.

Yıldız Porselen Fabrikası, günümüzde bir sanat merkezi gibi çalışıyor. Fabrika; porselen ve çini hamurunu hazırlamaktan kalıplamaya, renklendirmeye ve pişirmeye kadar tüm işlemleri yapabilecek teknik donanıma sahip. Porselen üretiminde kullanılan her türlü malzeme burada imal ediliyor. 120 kişinin çalıştığı fabrikada insanı hayrete düşüren şaheserler üretiliyor.

Özellikle El Dekoru Atölyesinde maharetli ellerden geçen çiniler, panolar, tabaklar, lengerler, kulplu-kulpsuz sürahiler, duvar saatleri, ibrikler, vazolar, şekerlikler, kahve, boza takımları ve aşiyan kaseler, Türk-Osmanlı çini sanatının en güzel örneklerini oluşturuyor.

Fabrikada üretilen el emeği göz nuru ürünler; Cumhurbaşkanlığı, TBMM, Başbakanlık başta olmak üzere devlet kurumunun en kıymetli hediyelikleri arasında yer alıyor.

Geçmişten geleceğe

Yıldız Porselen Fabrikası Müdürü Şeker Yılmaz, AA muhabirine yaptığı açıklamada, fabrikanın 125 yıl önce, giderek gerileyen çiniciliğin geliştirilmesi için Sultan Abdülhamit'in isteğiyle kurulduğunu söyledi. Fabrikanın ilk dönemlerinde serves ve limoş tarzı eserlerin üretildiğini, daha sonra ise Türk sanatçıların yetişmesiyle Türk kültürüne has ürünlerin yapıldığını belirten Yılmaz, Yıldız Porselen'in Kurtuluş Savaşı'nda bile üzerine düşeni yerine getirdiğini kaydetti.

Yılmaz, 440 farlı ürün ortaya koyduklarını aktararak, "Sır altı çiniciliğinden sır üstü klasik ve serbest çalışmalara kadar pek çok tarzda ürünümüz var. Geçmişten gelen formları devam ettiriyoruz. Ürünlerimizin patentini aldık. Abdülhamit Han'ın kuruluşta kullandığı logoyu alarak devam etmekteyiz." diye konuştu.

Çoğunlukla sipariş üzerine çalıştıklarını, eserlerin Cumhurbaşkanlığı, Meclis Başkanlığı, Başbakanlık ve diğer devlet kurumlarına hediyelik eşya olarak sunulduğunu anlatan Yılmaz, fabrikada 120 personelin çalıştığını, üretilenlerin yüzde 95'nin el ürünü göz nuru olduğunu vurguladı.

Şeker Yılmaz, "Üretim modelinde 2010'da değişiklik yaptık. Misyonumuza uygun olarak el işini, aynı zamanda karlılığı ve verimliliği arttırmak amaçlı dekor ağırlıklı el üretimine döndük. Kültürümüzü ve tarihi değerlerimizi ürünlere yansıtmak, bu ürünleri geleceğe yansıtmak, dışarıya bağımlı kalmamak için verimliliği de arttırdık; farklı bazı ürünler yapıyoruz, her sene yeni şeyler yapmaktayız." bilgisini verdi.

Üretimdeki değişiklik ve satış fiyatlarına getirilen yıllık artış oranı sayesinde verimliliği artırdıklarını belirten Yılmaz, sözlerini şöyle tamamladı:

"Kurucusuna layık olmaya çalışıyoruz. Kültürümüzü taşıyan, yansıtan bu sanat merkezini, bir adım daha ileri götürmek, yeni bir şeyler katarak geçmişiyle beraber devam ettirerek gelecek nesillere bırakabilmek temel felsefemizdir."