Tesev'in Programı'nda 'Başkanlık Sistemi' Konuşuldu

Haber Serpil KIRKESER Kamera Yaşar KAÇMAZ İstanbul DHA

Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı (TESEV) Yeni Anayasada Temel İlkeler ve Hükümet Sistemi Tercihi konulu raporunu Conrad Hotel'de düzenleyeceği bir toplantı ile açıkladı. Düzenlene toplantıya AK Parti Ankara Milletvekili ve Anayasa Uzlaşma Komisyonu üyesi Ahmet İyimaya, MHP Konya Milletvekili ve Anayasa Uzlaşma Komisyonu üyesi Faruk Bal, BDP Eş Genel Başkan Yardımcısı Meral Danış Beştaş, CHP İzmir Milletvekili ve Anayasa Uzlaşma Komisyonu üyesi Rıza Türmen, TESEV Yönetim Kurulu üyesi Bekir Ağırdır ve moderatör olarak da Etyen Mahçupyan katıldı. Öğretim görevlisi Levent Köker tarafından açıklananan rapor Temel Hak ve Özgürlükler açısından üzerinde uzlaşılabilecek ilkeler, Devletin Örgütlenmesi açısından üzerinde uzlaşılabilecek ilkeler ve hükümet sistemi tercihli olmak üzere 3 ana başlıktan oluşuyor.

TESEV'İN AÇIKLADIĞI RAPOR

Rapor özetle şöyle Diyanet İşleri Başkanlığı'nın özerk, çoğulcuçok kültürcü bir hale getirilmesi, vatandaşlara ana dilde eğitim hakkının bir fiil tanınması, vatandaşlığın ırk üzerinden tanımlamak yerine temel bir hak olarak görülmesi, ırkçılık ve şiddet dışında nedenlerle siyasi partilerin kapatılmasına bir son verilmesi, örgütlenme özgürlüğünün kapsamının genişletilmesi, yasalarda hak ve özgürlüklerin kısıtlanabileceği durumlar ile düzenlemelerin Avrupa İnsan Sözleşmesi'yle uyumlu hale gelmesi, Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı'nın bütün hükümlerinin tam olarak benimsenip uygulanması, Ademi Merkeziyetçiliğin benimsenerek yasama yetkisinin TBMM ile yerel yasama meclisleri arasında paylaştırılması, Yeni anayasayla birlikte parlamenter sistem benimsenecek olursa, parlamentonun en yüksek karar organı olması yönündeki önerilerin demokratik, çoğulcu, birey temelli bir sistem talebi olarak çok daha güçlü bir şekilde ortaya konması gerekir. Toplumun karar alma süreçlerine katılım mekanizmalarını güçlendirmeden ve uygulama ile sonuçları denetleme konusundaki rolünü arttırmadan sadece mevcut parlamenter sistemi revize etmek yetersiz kalır. Başkanlık sistemi benimsenecek olursa, Bu sistem Ademi Merkeziyetçi bir anlayışla 'daha çok özgürlük, daha sınırlı devlet' ilkesini hayata geçiriyor olması gerekir. Oluşturulacak olan senato farklılıkların eşit temsiline olanak tanımalı, ayrıca başkanın yürütme erki için bir denge ve denetleme işlevi görmelidir. Ancak yeni bir sistem niteliği taşıyan ve başka pek çok yasal düzenleme gerektirecek olan başkanlık sisteminin sadece anayasa kurallarıyla yerleştirilmesinin mümkün olmayacağı açıktır. Hükümet sistemi ne olursa olsun demokratik hukuk devleti ilkelerine sadakat elzemdir denildi.

İNSAN HAKLARI, TEMEL ÖZGÜRLÜKLERE BAĞLI DEVLET DÜZENİ, YENİ ANAYASANIN TEMELLERİNİ OLUŞTURMALI

Levent Köker Raporun konusu Türkiye'nin yeni anayasa çalışmalarında karşı karşıya geldiği yasama- yürütme ilişkilerinin nasıl düzenleneceği konusu. Parlamenter sistem ve başkanlık sistemi diye iki sitem var. Bu sistemler açısından biz yasama-yürütme ilişkilerini nasıl düzenlersek iyi olur diye mukayeseli bir çalışma ve Türkiye için öneriler yaptık. Bunun başında da ister parlamenter sistem, ister başkanlık sistemini benimseyelim, hangi sistem olursa olsun Türkiye'nin yeni anayasasında vazgeçilmez temel ilkeler ne olmalıdır sorusuna da bir cevap vermek istedik. Bu cevaplar arasında insan hakları, temel özgürlüklere sıkı sıkı bağlı devlet düzeni, yargı bağımsızlığı ve yerel yönetimlerin demokratik özerkliği. Bunlar yeni anayasanın temellerini oluşturmalı diye konuştu.

BAŞKANLIK MODELİNİN DEMOKRATİK BİR MODEL OLDUĞU HUSUSU ORTAYA ÇIKTI

Yaklaşık 4 saat süren toplantıda Başkanlık Sistemi ve Yeni Anayasa ele alındı. MHP Konya Milletvekili ve Anayasa Uzlaşma Komisyonu üyesi Faruk Bal ve CHP İzmir Milletvekili ve Anayasa Uzlaşma Komisyonu üyesi Rıza Türmen başkanlık sistemini eleştirdi. Başkanlık Sistemine değinen Ahmet İyimaya, Bugün ilk defa muhalefetin başkanlık sistemiyle ilgili somut eleştirilerini öğrenmiş oluyoruz. Çünkü uzlaşma komisyonunda başkanlık sisteminin tartışılmasını özellikle kendileri istemedi. Tabi biz modelimizi sunduk ama görüşlerini ortaya koymadıktan sonra görüşünüzü ortaya koyun dememiz demokratik olarak mümkün değildir. Bugün muhalefet görüşlerini ortaya koydu. Şu ortaya çıktı, AK Parti'nin ortaya koyduğu başkanlık modelinin demokratik bir model olduğu hususu ortaya çıktı. Eleştirilerin kabul edilebilir yanı yok. Başkanlık sistemindeki yasama organıyla başkan arasındaki çatışmaların meydana getirdiği hareketsizliği çözebilecek tek seçenek Amerikan Başkanlık sistemine yöneltilen eleştirilerde de çare olarak ortaya konduğu gibi başkanın parlamentonun görevine son vermesi durumunda kendi görevininde sona ereceği. Buna fesih değil fesihleşme diyoruz dedi.

BDP OLARAK BÖLGESEL YÖNETİMLERİ ÖNERDİK

TESEV'in raporuna değinen Meral Danış Beştaş ise Rapor bence gerçekten önemli bir rapor. Hükümet sistemleriyle ilgili Türkiye'nin uzun zamandır tartıştığı konuydu. Raporda önemli tespitler var. Asıl önemli olan Türkiye modeli açısından ve anayasa taslığı açısından boyutu daha farklı aslında. Şu anda ister parlamenter sistem olsun, ister başkanlık sistemi olsun demokratik yerinden yönetimin gereklerini yerine getiren yeni bir inşaaya ihtiyacımız var o da bölge yönetimleri, demokratik özerklik. Biz zaten BDP olarak parlamenter sistemle birlikte bölgesel yönetimleri önerdik. Türkiye'nin artık Ankara'dan merkezi yönetimle tek bir elden yönetilemeyeceğini bunun demokratik olmadığını ve Avrupa'nın, dünyanın bunu çoktan aştığını ifade ettik ifadelerini kullandı.