Terbiye ve Sohbet Geleneği "Barana"

SEYHAN KIRICI - Balıkesir'in Dursunbey ilçesinde, akşamları erkeklerin sohbet amacıyla bir evde toplandıkları "Barana geceleri", yaklaşık 3 asırdır sürdürülüyor.

İlçeye özgü bu gelenekte barana sohbetlerine katılanlara "Ahbap", sohbet yöneticisine "Barana başkanı", molalara "Erol" ve toplanılan yere "Sohbet evi" deniyor.

Barana Başkanı Ali İnce, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bu kültürü, gencinden yaşlısına ilçede yaşatmaya çalıştıklarını söyledi.

Sohbetin yapılacağı eve erkeklerin toplu halde gittiğini anlatan İnce, "Evin 10-15 metre önüne gelinilir. 'Sabahtan kavuştum ben bir güzele' türküsü eşliğinde sohbet yapılacak evin kapısına yaklaşılır, zeybek oynanır. Sohbet sahibi bizi evin kapısında karşılar, bizimle zeybek oynar ve ardından sohbet evine girilir. Eve girilirken 'Sohbetin hayırlı olsun' denir." diye konuştu.

Sohbet evine tek sıra halinde girildiğini ifade eden İnce, şöyle konuştu:

"Barana sohbeti, her evde olmaz. Bu, sohbet sahibi için bir şereftir. Baranaya katılanlara 'Ahbap' denir. Küçüklere, 'Küçük ahbap' denir. Baranalara katılacak kişilerin kefili olur. Küçük ahbaplar yaptıkları hiçbir şeyden sorumlu tutulmaz, ona kefil olan kişi sorumlu olur. Cezasını da o yer, mükafatını da o görür. Baranalar sabah ezanına kadar devam eder. Başkan 'erol' dediğinde ara verilir. Bizde erol demek serbest zaman demek. Yani ahbapların ihtiyaçlarını gidermesi için verilen ara."

Barana sohbetlerine katılımın genelde küçük yaşlarda başladığını ve gelen "Küçük ahbap"ların terbiye ve disiplin anlamında çok şey öğrendiğini aktaran İnce, sohbetlerin sevgi ve saygı çerçevesinde gerçekleştiğini söyledi.

"Baranalar da kadın yoktur, içki yoktur"

Baranaların bir çeşit eğitim yuvası olduğunu aktaran İnce, şöyle devam etti:

"Baranalarda gönüllülük esastır. Barana, disiplin, terbiye bir nevi eğitim evidir. Sohbet nasıl yapılır, nasıl oturulur, nasıl kalkılır bunlar öğretilir. Kimse zannetmesin ki baranalarda sadece türkü söylenir, oynanır, yenilir, içilir. Baranalar bir terbiyedir. Nasıl şu anda bütün ahbaplar diz çöküp oturuyorsa, büyükler kalkmadan kalkmıyorlarsa, disiplin içinde yürür gider. Bir de 'erol' demeden kimse serbest olmaz. Gönüllülük esastır onun için kimseyi burada zorla tutamazsınız ama buraya herkes koş koşa, seve seve gelir. Barana sohbetleri 15 günde bir yapılır."

Barana sohbetleri için kasımda toplanmaya başlandığını dile getiren İnce, bunların mayısta son bulduğunu, genellikle kışlık bir kültür olduğunu ifade etti.

Ev sahibi ahbapların, sohbetler sırasında yiyecek ikram ettiğini belirten İnce, "Bizim yaşlı ağabeylerimizden, büyüklerimizden öğrendiğimiz, barana sohbetlerinin yaklaşık 300 yılık bir geçmişi olduğu. Baranalarda kadın yoktur, içki yoktur. Baranalarda sevgi, saygı ön plandadır." dedi.

Dursunbey Folklor Araştırma ve Eğitim Merkezi Derneği Başkan Yardımcısı Ümit Kalkmaz ise barananın yaşatılması ve tanınır hale gelmesi için 2001'de dernek kurduklarını söyledi.

Sohbetlerin derneğin çatısı altında devam ettiğini dile getiren Kalkmaz, şunları kaydetti:

"Derneğimiz geçmişte bu kültürü yaşamış arkadaşlarımız tarafından kuruldu. Bizler şu anda 300 yıllık bir kültürün temsilcisiyiz. Bu kültür sadece Dursunbey'in merkezinde var. Mahallelerinde veya başka bir yer de yok. İlçemizde suç oranının düşük olması, barana sohbetlerine katılan küçük yaştaki ahbapların aldığı terbiyeden kaynaklanır. Bu sohbetlerde dışlanan kişi toplum içinde itibar görmez. Hatta bu kişiye kız dahi verilmezdi. Onun için baranadan atılmak o kadar ağır bir suçtur. Barana, UNESCO'nun Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne alındı."

Sohbetlere oğlunu küçük yaşlarda getirdiğini ve bu sohbetlerin çocuğuna çok şey kattığını belirten Sadullah Karateke, "2001'de derneğin kurulmasıyla sohbetlere katılmaya başladım. O zamanlar oğlum Harun ilkokulda okuyordu. İlk burada eline sazı aldı. Sazı aldığında kendisinden büyüktü. Şimdi Ege Üniversitesinde konservatuvar okuyor." dedi.

Ege Üniversitesi Devlet Musiki Konservatuvarı 3. sınıf öğrencisi olan Harun Karateke ise "Benim baranaya başlamam hayatımın değişmesine neden oldu. Müziğe başlamamın sebebi. Buradaki büyüklerimden bağlama, saz eğitimi aldım. Özel ders gibi oldu benim için. Barana sohbetleri sayesinde müzik ile tanıştım. Şu anda barana sohbetlerinde kabak kemane çalıyorum." diye konuştu.