Tarihi Siluete Gökdelenler Girdi

İstanbul hiçbir şeyden çekmedi inşaatlardan çektiği kadar. Zeytinburnu'na yapılan üç gökdelen şehrin tarihî silüetini tehdit ediyor.

Zeytinburnu sahilinde inşaatı devam eden binalar, Anadolu yakasından bakıldığında, Ayasofya Müzesi ve Sultanahmet Camii'nin fotoğraf karesine giriyor. Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu'nun, "Silüet bozuldu. İnşaat durmalı."demesine rağmen binalar yükselmeye devam ediyor. Mimarlar ve sanat tarihçileri, yüzlerce yılda oluşmuş bu silüetle birlikte İstanbul'un yok edildiğini dile getiriyor.

İlk olarak Online Medya Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Adnan Erdoğan'ın gündeme getirdiği konu, Hürriyet, Radikal, Vatan, Cnntürk, Milliyet ve Yazete gibi önemli gazete ve internet sitelerinde geniş yer buldu. Öte yandan Zaman Gazetesi'nin Cumartesi Eki'nde manşet olan bu haber, aynı gün akşam saatlerinde yine Zaman Gazetesi'nin internet sitesinden kaldırıldı. Zaman'ın bu haberi sitesinden neden kaldırdığı ise halen gizemini koruyor.

TARİHİ SİLÜET AZ KALSIN YANIYORDU

İstanbul, tarihte birçok felaket yaşadı. II. Beyazıt zamanında 42 gün sallandı, II. Meşrutiyet'ten sonra üçte biri yandı, kül oldu. Tarihî dokusu zedelendi ama silüeti bozulmadı. İstanbul'un başına ne geldiyse son zamanlarda geldi. 1989'da yapımına başlanan ve Taksim'in çehresini değiştiren Park Otel inşaatının yirmi katı yıkıldı, İstanbul'un silüetini bozduğu iddia edilen Gökkafes tartışmalara, mahkemelere rağmen hâlâ ayakta... Haliç'e yapılması düşünülen metro köprüsü ise askıda... Levent'ten yükselen gökdelenler, Nişantaşı'na yapılan iş merkezleri İstanbul'un silüetini değiştirmeye başladı. Yazarlara ilham veren, filmlere konu olan silüet tarihî yarımadaya sıkıştı kaldı. Ancak yeni yapılan ve dokuya uygunluğu konusunda hassas davranılmayan gökdelenler tarihî yarımadanın da silüetini tehdit ediyor. Zeytinburnu'nda bir yıldır sessiz sedasız uzayan üç bina, silüeti bozuyor. Geçtiğimiz yıl inşaatına başlanan gökdelenler, Anadolu yakasından bakınca Ayasofya Müzesi ve Sultanahmet Camii'nin arkasından görülüyor.

Bakanlık 'durdurun' dedi

Tarihî silüetini bozan binayı geçtiğimiz ay başında Anadolu yakasında oturan bir aile fark etti. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'ne şikâyette bulunan aile, durumun araştırılmasını istedi. İnşaatı inceleyen İstanbul IV Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü, söz konusu alanın 'Sur tecrit bandı' sınırları dışında olduğuna karar verdi. Bölgenin UNESCO Dünya Miras Listesi'nde yer alan İstanbul'un tarihî alanları ile tampon bölgesini kapsayan tarihî yarımada yönetim planına ait yönetim alanı sınırları dâhilinde yer aldığını Ankara'ya bildirdi.

Müdürlük arşivinde yapılan incelemede inşaata ilişkin işlem dosyası, tescil kaydı, Koruma Bölge Kurulu tarafından alınan bir karar bulunamadı. Koruma Kurulu Müdürlüğü ile yapılan görüşmelerde ise inşaatın İstanbul'un Marmara silüeti kapsamında olduğu ve 'yarımadanın silüetini olumsuz yönde etkilediği' tespit edildi. Kültür Bakanlığı, durumu hemen yetkili belediyelere bildirdi. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Zeytinburnu Belediyesi'nin çalışmaları inceleyip değerlendirmesini, silüete zarar veren yapının durdurulmasını istedi. Uyarının üzerinden yaklaşık bir ay geçti ama inşaat devam ediyor.

Belediye kurula sormadı

ASTAY Gayrimenkul tarafından geçen yıl nisanda başlanan ve Mart 2012'de hizmete açılması planlanan üç gökdelenin hemen yakınındaki eski Sümerbank arazisi içinde Bizans askeri garnizon kalıntıları bulunuyor. İstanbul'un tarihi alanlarını kapsayan Tarihi Yarımada Yönetim Planı'na ait 'Yönetim Alanı' sınırları içinde kalan inşaatlarla ilgili olarak İBB'nin ilgili Koruma Bölge Kurulu'na danışması gerekiyordu. Proje kurulun onayına sunulmadığı gibi hafriyat sırasında Arkeoloji Müzesi uzmanları da yer almadı.

Kurul rapor hazırladı

Gökdelenlerin bu tarihi yarımadada nasıl yükseldiği Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'ne yapılan vatandaş şikâyetiyle ortaya çıktı. Kıyıdan bakıldığında Sultanahmet Camii'nin minarelerinin arasına üç gökdelen eklenmiş gibi bir manzara vardı. Denize 200 metre uzaklıkta kurulan üç blok 27, 32 ve 36 katlıydı. Genel Müdür Yardımcısı Nermin Beşbaş, inşaatlar için 4 Numaralı Koruma Bölge Kurulu'ndan bilgi istedi. Kurul da raportör görevlendirdi. İki uzmanın yerinde yaptığı inceleme sonucunda hazırlanan raporda; "Müdürlüğümüz arşivinde yapılan incelemede parsele ilişkin işlem dosyası bulunmadığı, Koruma Bölge Kurulu tarafından alınan bir karara rastlanmadığı, parsele ait tescil kaydının olmadığı, sit alanı içinde olmayan parsele ilişkin plan yapma, onama yetkisinin İBB ve Zeytinburnu Belediyesi'nde olduğu, inşaat faaliyetlerinin devam ettiği, alanın İstanbul'un Marmara siluet kapsamında kalmakta olduğu, Tarihi Yarımada'ya çok yakın bir noktada bulunan parseldeki yapılaşmanın İstanbul'un siluetini olumsuz etkilediğinin tespit edildiği, konunun Koruma Bölge Kurulu'nca da değerlendirilmesi gerektiği" vurgulandı.

'Geri dönüşsüz zarar'

Kültür ve Turizm Bakanlığı, Koruma Bölge Kurulu'ndan gelen bu bilgiler üzerine inşaatlarla ilgili belediyelerden değerlendirme istedi. İBB ve Zeytinburnu Belediyesi'ne gönderilen 11 Ağustos tarihli yazıda "Sit alanında olmayan ancak Tarihi Yarımada Yönetim Alanı Sınırı içinde kalan ve Tarihi Yarımada'ya çok yakın bir noktada bulunan söz konusu parseldeki çalışmaların incelenerek değerlendirilmesi ve varlığın olağanüstü evrensel değerini geri döndürülemez şekilde olumsuz yönde etkileyecek uygulamaların durdurulması" istendi.

Ancak inşaatlar devam ettiği gibi, bu yapının İstanbul'un siluetine zarar verdiğini tespit eden koruma kurulu tarihe karışmış durumda. Kurullar bir süre önce Kanun Hükmünde Kararname'yle lağvedilmişti.

UNESCO Türkiye'yi uyarmıştı

UNESCO 2003 yılından bu yana İstanbul'da büyük ölçekli projelerin, kentin silueti üzerinde endişelerini dile getirmiş, büyük ölçekli projelerin uygulanması öncesinde uluslararası standartların göz önüne alınması istenmişti. Çalışmaların Dünya Mirası Kültür Varlıkları için Etki Değerlendirmesi Rehberi doğrultusunda yapılması tavsiye edilmişti. Uzmanlar UNESCO'nun ilk toplantısında gökdelenlerin gündeme geleceğini ve bu konuda İstanbul'a büyük yaptırımlar uygulanabileceğini söylüyor.

Topbaş da rahatsız, önlem yolda

Üç gökdelene yapı ruhsat iznini Zeytinburnu Belediyesi verdi. Belediyenin, projeyi onaylarken yükseklikten çok yapının arazi içinde kaplayacağı genişliği baz alarak ruhsat verdiği belirtiliyor. Ancak binaların boyu uzadıkça İstanbul siluetine zarar verdiği de ortaya çıktı. Görüntünün İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Kadir Topbaş'ı da rahatsız ettiği öne sürülüyor. Yeni imar düzenlemesi hazırlandığı, tarihi ve doğal sit dışında kalan yerlerde yapılacak yüksek yapılara, bundan sonra bu yasaya göre izin verileceği belirtiliyor.