Sivas Halkına Zamanı Bildiren Saat Kulesi Sesi, 80 Yıldır Susmadı

Sivas halkına zamanı bildiren saat kulesi sesi, 80 yıldır susmadı

SİVAS'ta 1939 yılında kurulan Türkiye Demiryolu Makinaları Sanayi A.Ş (TÜDEMSAŞ) fabrikası içinde bulunan saat kulesi şehir için farklı bir anlam taşıyor. Fabrikanın kuruluşuyla aynı tarihte yapılan saat kulesi şehrin simgeleri arasında yer alıyor. 80 yılı geride bırakan kule mesai başlangıç ve bitiş ile günün belirli saatlerinde çalarak zamanı bildiriyor. Geçmişte kentin her yerinden duyulan ve halk arasında 'Atölye borusu' olarak nitelendirilen kule günümüzde aynı işlevini sürdürüyor.

Sivas'ta Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları (TCDD) tarafından 1939 yılında kurulan ve ana işi yük vagonu üretim ve tamiri olan TÜDEMSAŞ fabrikası kampüsü içinde aynı tarihte bir de saat kulesi yapıldı. 44 metre uzunluğunda inşa edilen saat kulesi saatleri gösterirken, aynı zamanda mesai saatlerinin başlangıç ve bitiminde öten sesi ile de tüm şehirden duyulacak şekilde tasarlandı. Mesainin başlangıç ve bitiş zamanlarında çalan boru sesi, kentteki gündelik yaşamın en önemli parçalarından biri oldu. Yıllarca insanlar saat kulesinden yükselen sese göre saatlerini ve işlerini ayarladı. Günde 4 defa çalan boru sesi yakın tarihlere kadar şehrin tüm noktalarına ulaştı. Günümüzde ise iletişim araçlarının gelişmesiyle ses bir miktar azaltılarak fabrika ve yakın çevresinde duyulacak hale getirildi. Kompresör ve boru yardımı ile saat kulesine giden havanın çıkardığı ses kentte hemen herkes tarafından biliniyor. Saat kulesinden yükselen boru sesi ayrıca Atatürk'ün ölüm yıl dönümü olan 10 Kasım'da saat 09.05'te 1 dakikalık süre ile kente siren sesi veriyor. Halk arasında bu ses 'Atölye borusu' olarak nitelendiriliyor.

'GÜNLÜK HAYAT BU SESE GÖRE AYARLANIYORDU'

TÜDEMSAŞ Genel Müdür Vekili Mehmet Başoğlu saat kulesinin 1939'dan bugüne faaliyette olduğunu belirterek, Saatimiz işe başlama ve paydos saatlerinde boru sesini vererek süreçleri çalışan arkadaşlarımıza duyuruyor. Ancak bunun şehirde başka bir efsanesi ve hikayesi var. Bugün günümüzde herkeste akıllı telefon ve saatler var. Bunlarla gününü ayarlayabilenler oluyor ama, 1939'lu yılları düşündüğümüzde bir çok insanın saate sahip olmadığını biliyoruz. Herkes saatini ayarlamak için fabrikanın boru sesini bekliyordu. Ayrıca insanlar gününü tanzim ederken, boru sesini dikkate alıyorlardı. Çarşıdaki ev hanımları faaliyetlerini yürütürken kulaklarını fabrikadaki boru sesinde oluyordu. Çünkü boru sesi duyulduğunda fabrikadaki çalışanlar paydos edip eve gidecekleri için beylerinden önce eve gitmeleri gerekiyor ve bunun hazırlığını yapıyordu. Ayrıca yine boru sesiyle Sivas'taki gençler, buluşma ve ayrılma saatlerini ayarlıyorlardı. Burada 80 yılın biriktirdiği bilgi ve kültür var. Biz bu hikayeyi burada çalışan arkadaşlarımızdan dinliyoruz. Bu bugüne kadar çaldı, inşallah bundan sonra da çalmaya devam edecek dedi.

'SİVAS'IN SİMGESİ OLDU'

TÜDEMSAŞ'ta 22 yıldır işçi olarak çalışan Ayhan Eker, Saat kulemizdeki öten borumuz sabah saat 07.00'de iş başını belirler, saat 12.00'da paydos olduğunu belirler ve tekrar 13.00'da işbaşını belirleyip saat 17.00'da da mesai bitimini belirler. Mevcudumuz eskiden çok fazlaydı. Eskiden kadınlar bir yere gittikleri zaman sesi duyduklarında fabrikanın dağıldığını anlayıp evlerine dönerlerdi. Şehrin her yerinden bu ses duyulurdu. Bu boru da Sivas'ın simgesi halindedir. Herkes bu borunun ne manaya geldiğini ve anlamını bilir dedi.

30 yıldır TÜDEMSAŞ'ta çalışan Ayhan Bahçeci ise, Eskiden ulaşım ve iletişim az olduğu için borunun sesi ile saatler düzenleniyordu. Biz bundan çok memnunuz. Çünkü bu saat kulesi ve boru sesi Sivas'ın bir simgesi. Böyle devam devam etmesini istiyoruz diye konuştu.

'BENİM İÇİN GURUR VERİCİ BİR GÖREV'

Saat kulesinden ve boru sesinin çıkaran hava kompresöründen sorumlu Mustafa Çapraz da, Atölyenin borusu kurulduğu günden bu zamana kadar işçilerin mesai giriş çıkışları olarak ayarlanmış ve zamanla da Sivas'ın simgesi olmuştur. Ben de TÜDEMSAŞ'ı ve işimi çok seviyorum. Atölyenin borusunu öttürmek benim için gurur verici bir görev ifadelerini kullandı.

80 yılı geride bırakan TÜDEMSAŞ'ta 1953-2018 yılları arasında 33 tipte toplam 22 bin 329 vagon üretildi. 1939-2018 yılları arasında değişik tiplerde toplam 348 bin 587 vagon tamir edildi. Fabrikada bugün halen 1171 kişi istihdam ediliyor