"Şehitler Anıtı, Şeyhülislam Mezarının Üstüne Yapılmış" Bursa'da, Bazı Simgeleri, Kitabesindeki...

BURSA - - Halil İbrahim Başer - Büşra Nur Özcan - Bazı

simgeleri, kitabesindeki ifadeler ve konumu nedeniyle tartışma konusu olunca 28

Ocak 2013'de, bulunduğu mevkiden kaldırılan Bursa'daki Şehitler Anıtı'nın, 90

yıldır aslında bir şeyhülislamın mezarının üzerinde yer aldığı belirtildi.

AA muhabirinin aldığı bilgiye göre, Bursa'nın 11 Eylül 1992'de Yunanların

işgalinden kurtuluşu sırasında şehit olan 14 asker için, Ertuğrul Gazetesi'nin 30

Ekim 1924'teki 793 sayılı nüshasındaki ilana göre, Tuğgeneral İsmail Hakkı Fanti

ve Askeri Doktor Osman Şevki Uludağ'ın girişimleriyle anıt dikildi. Anıtın

dikildiği yer, Tophane semtinde, Osman Gazi ve Orhan Gazi türbelerinin hemen

yanında yer alıyordu.

Anıt, kitabesinde yer alan "İstiklal mücadelesinin, Yunanlara değil de

Osmanlı'ya karşı yapıldığı anlamına gelebilecek ibareler" içerdiği gerekçesi ile

yıllarca eleştiri konusu oldu.

Bu nedenle hakkında bazı devlet kurumları ve akademisyenlerce raporlar

hazırlandı. Son olarak Bursa Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu komisyonu,

anıtın yerinden sökülerek Bursa Müzesi'nde korunması kararı aldı. Bunun üzerine

anıt, Ocak ayının sonunda, Osman Gazi ve Orhan Gazi türbelerinin bulunduğu

mevkiden kaldırıldı.

Anıtın kaldırılmasının ardından, 90 yıldır bulunduğu mevkiyle ilgili yeni

bilgi ve belgeler gündeme geldi. Bazı özel kaynaklarda ve Osmanlı döneminde

yıllık olayları kayıt altına almak amacıyla hazırlanan bir salnamedeki bilgilere

göre, anıtın 90 yıldır bulunduğu noktada, Lale Devri padişahlarından 2. Mustafa

ve 3. Ahmed zamanlarında şeyhülislamlık yapan ve "İmam-ı Sultani", yani

"Padişahın İmamı" unvanına sahip Mehmed Efendi'nin mezarı yer alıyordu.

Uludağ Üniversitesi (UÜ) Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi

Yard. Doç. Dr. Hasan Basri Öcalan, AA muhabirine yaptığı açıklamada, anıtın,

kitabesinde yer alan "bazı sakıncalı ifadeler nedeniyle" bir süre önce

kaldırıldığını anımsattı.

-"Mezar, abidenin altında kalmış"-

Öcalan, 2010'da Bursa'daki mezar taşlarıyla ilgili bir çalışma sırasında

konuyla ilgili önemli bilgilere ulaştığını belirterek, şöyle dedi:

"Anıtın bulunduğu yerde mezar taşı olmamasına rağmen, aynı yere defnedilmiş

bir şeyhülislamın mezarı olduğunu tespit ettik. Bunu, Bursa Hazireleri kitabında

yazdık. Elde ettiğimiz verilere göre, mezar taşının hikayesi şöyle: Bursa doğumlu

İmam-ı Sultani Mehmet Efendi, Yenişehir ve İstanbul kadılığı ve Rumeli

Kazaskerliği yapıyor. Daha sonra da 2. Mustafa ve 3. Ahmed dönemlerinde

şeyhülislamlık görevine getiriliyor. Ardından görevden alınarak, Bursa'ya sürgüne

gönderiliyor."

Mehmet Efendi'nin Bursa'da Osman Gazi ile Orhan Gazi türbelerinin hemen

yanında bir ev satın aldığını dile getiren Öcalan, devam etti.

"Burayı Darülhadis, yani hadis öğretim merkezi yapıyor ve yaklaşık 20 yıl

eğitim veriyor. 1728'de de vefat ediyor. Salname dediğimiz, devletin resmi

kaynakları dahil incelediğimiz bütün kaynaklara göre, Osmangazi türbesinin kıble

cihetine yani güney tarafına defnediliyor. Burası da tam olarak anıtın olduğu

yeri işaret ediyor. Salnamelerden sonra en önemli kaynak, Niyazi Mısri

Dergahı'nın son şeyhi Mehmed Şemseddin Efendi'nin 1925'de Bursa'nın mezarlıkları

ve mezar taşları hakkında yazdığı kitap. Bu eserde de Şeyhülislam Mehmed

Efendi'nin İmam-ı Sultani olduğu, 1728'de vefat ettiği ve mezarının, abidenin

altında kaldığını yazıyor. Ayrıca, Kazım Baykal'ın 'Bursa ve Anıtları', Bursa

Büyükşehir Belediyesi tarafından bastırılan Kamil Kepecioğlu'nun 'Bursa Kütüğü',

Mehmed Süreyya'nın 'Sicill-i Osmani'si kitaplarında ve 'Tarih-i Osmani Encümeni

Mecmuası'nın 16. cüzünde çıkan Ahmed Tevhid Bey'in 'İlk altı padişahımızın

Bursa'da Kain Türbeleri' başlıklı yazısında da konuyla ilgili önemli bilgiler yer

alıyor."

-Mezarın fotoğrafı Yıldız Arşivi'nde-

Hasan Basri Öcalan, ellerinde mezarı gösteren fotoğrafların da bulunduğunu

anlatarak, şunları kaydetti:

"Bunlardan en önemlisi, 2. Abdülhamit Yıldız Arşivi' denilen fotoğraf

albümünde yer alıyor. Fotoğrafta, türbenin güney tarafında, kaldırılan abidenin

bulunduğu yerde mezar taşlarının yer aldığı net bir şekilde gözüküyor. Tüm bu

belgelere göre, burada bir şeyhülislamın mezarı, mezar taşı vardı. Ancak bu taş

ne zaman kaldırıldı bilmiyoruz. 1912 yıllarına kadar olan resimlerde bunu

görüyoruz. Depolarda, müzelerde, Bursa'daki mezar taşlarının hemen hemen hepsini

inceledik ancak, bu taşa rastlamadık. Ancak eski kaynaklarda taşın üzerinde,

şeyhülislamın hayatı ve vefat tarihi hakkında bilgiler var."

Öcalan, mezarın yerinde olup olmadığını bilmediklerini, yerin kazılması

durumunda bunun ortaya çıkacağını da sözlerine ekledi.

-Şehitler Anıtı-

Ocak ayının sonunda Bursa Müzesi'ne kaldırılan anıt, dört kademeden meydana

geliyor. Kaide, iki farklı mermer blokun üst üste konulmasıyla oluşturulmuş.

İlkine göre, daha dar olan ikinci kademede ise Osmanlıca kitabe bulunuyor.

Hemen altında, kaidenin ikinci bölümünde, kitabenin Türkçesinin bulunduğu küçük

levha yer alıyor. Bu levhada, imla hatalarının da bulunduğu şu ibare dikkat

çekiyor: "Burada yatan askerlerin şehit düştükleri muharebe öyle muazzam bir

zaferle nihayet bulmuştur ki neticesinde Bursa ikinci defa feth edilmiş ve kadim

Osmanlı hükümeti nihayet bularak yerine Hükümet-i Cumhuriyetimiz teessüs

etmiştir. Bu şehitler bu eserlerin Abide-i mefharetidir. Mukaddes ruhlarına

fatiha. 19 Muharrem 1341 / 11 Eylül 1338 (1922)."

Daha dar olan ve tek mermer bloktan oluşan üçüncü kademenin dört tarafında

ise kimi uzmanların "okla delinmiş hilal" olarak nitelendirdiği motif yer

alıyor.

Son kademede ise iri bir mermi göğe doğru uzanıyor.

Bursa Valiliği'nin "Hisar ve Tophane" başlıklı tanıtım kılavuzunda

"Şehitler Anıtı"na ilişkin şu ibareler yer alıyor; "Tophane Parkı'nın

girişinde Osman Gazi Türbesi'nin hemen önünde İstiklal Savaşı Şehitleri adına

yapılan anıt yer almaktadır. Anıtın hemen önünde Bursa'nın Yunan işgali sırasında

hayatını kaybeden 11 İstiklal şehidi yatmaktadır. Bursa'nın kurtuluş etkinlikleri

her yıl burada yapılan törenle başlamaktadır."

Yayıncı: Kamuran Akkuş - BURSA