Rusların Yol Silindiri 'Katof' Karayollarının Atölyesine Kaldırıldı

KARS'ın Arpaçay ilçesine bağlı Gülyüzü köyünde, halk dilinde 'Yol Basan' olarak bilinen Ruslardan kalma 'katof', Karayolları 18'inci Bölge Müdürlüğü'nün atölyesine taşındı. Kafkasya Sosyal ve Kültürel Araştırma Merkezi Dernek Başkanı Erkan Karagöz, eskimiş ve devasa görüntüsüyle o günün koşullarında verilen yol mücadelesini gözler önüne seren katofun sergilenmesi için iki yıl önce valiliğe dilekçe vermişti.

1905-1910 yıllarında Rusya-Gürcistan-Çıldır bağlantısının yapımı için Ruslar tarafından Kars'a getirilen katof, Kars-Ardahan-Ahıska, Erzurum- Kars bağlantı yollarında kullanıldı. Buharla çalışan yol silindiri katof, 1954 yılında arıza yapınca o dönemde Nafia Müdürlüğü olarak kullanılan, şimdiki İtfaiye Müdürlüğü yanındaki binaya getirildi. Tamir edildikten sonra bir süre daha çalışan katof, sık sık arıza verince Çıldır Gölü yakınındaki Arpaçay'ın Gülyüzü köyüne getirilerek 'Ağa Bey' diye bilinen bir vatandaşın evinin bahçesine kondu. 1954 yılından bu yana yerinden bile kıpırdatılmayan katofun Kars'ta sergilenmesi için Kafkasya Sosyal ve Kültürel Araştırma Merkezi Derneği Başkanı Erkan Karagöz, mücadele başlattı.

Erkan Karagöz, 2016 yılı Temmuz ayında Kars Valiliği'ne sunduğu dilekçede, "Kars'ta faaliyet gösteren Kafkasya Sosyal ve Kültürel Araştırma Merkezi Derneği olarak yaptığımız kültürel geziler sırasında Arpaçay ilçesi Gülyüzü köyünde yöre halkının katof dediği Auistin marka bir yol silindiriyle karşılaştık. Yaptığımız araştırmalarda bu silindirin Kars Nafia Müdürlüğüne ait olduğu, 1955'li yıllarda yapılan yol çalışması sırasında arızalanması üzerine o dönem Gülyüzü (Pekreşen) köyü muhtarının evinin bahçesine emanet bırakıldığını, o tarihten bu yana bir daha bu araçla ilgilenilmediğini öğrendik. Bugün İstanbul Koç Müzesi'nde bile bir örneği bulunmayan, yüz yılın üzerinde bir yaşı olduğunu tahmin ettiğimiz bu aracın artık etnografik sayılabilecek nadir bir obje olarak önemli olduğunu düşünmekteyiz. Bu aracın Kars Karayolları Bölge Müdürlüğü'nün önünde, girişinde veya uygun bir yerinde sergilenmesinin daha doğru olabileceği kanaatindeyiz" ifadelerine yer verdi.

13 Nisan 2018 tarihinde Karayolları 18'inci Bölge Müdürlüğü ekiplerince vinç yardımıyla Gülyüzü köyünden alınan 13 ton ağırlığında 3,5 metre uzunluğundaki katof, karayolları atölyesine taşındı.

55 hane, 770 nüfuslu Gülyüzü köyünün muhtarı Çetin Ağdedeoğlu, "Rusça'da bunun asıl ismi katof. Sonradan halk arasında Yol Basan diye adlandırılmış. Günümüzde de zaten silindir olarak geçmektedir. Bu yolları Ruslar yaparken, bunlardan 4 tane getirmişler. Eski okulu da o günün şartlarında bakım evi yapmışlar. Eğitim başladığı zaman bizim köyde onu okul haline çevirmişler. Ruslar, 3 tanesini geri götürmüşler, bir tanesi de arıza yaparak burada kalmış. İnsanlar elleriyle taşları kırıp yollara dizermiş. Bu da taşları yolda sıkıştırmak amacıyla kullanılırmış. Yolar insan gücüyle yapıldığından, bunları daha sağlam yapmak için bu tür araçlara ihtiyaç varmış. O zamanlar köyde Ağa Bey varmış. Muhtar da bu katofu getirip, onun kapısına çekmiş. Biz de muhafaza ettik. Yıllardan beridir buraya gelen turistler ilgiyle inceliyordu" diye konuştu.

- Kars