Ermenistan, Batı'yla Yakınlaşma Siyasetini Derinleştiriyor

Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, İkinci Karabağ Savaşı'nda uğranan yenilgi sonrasında, Rusya'dan uzaklaşıp Batı'yla yakınlaşma siyasetini derinleştirirken savunma harcamalarını ve Hindistan ile Fransa gibi ülkelerden askeri alımları artırma yoluna gidiyor.

AA muhabiri, ateşkes görüşmelerine devam ettiği Azerbaycan'a karşılıklı saldırmazlık garantileri içeren teklifler sunan Paşinyan yönetiminin dış politika ve güvenlik alanında attığı adımları derledi.

Paşinyan yönetiminin, Azerbaycan'ın galibiyetiyle sonuçlanan İkinci Karabağ Savaşı sonrası dış politika yönelimlerini çeşitlendirme arayışları hız kazandı.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'e, geçen ay, silahların karşılıklı kontrolü bağlamında bir anlaşma imzalanması teklifinde bulunan Paşinyan, Ermenistan ordusundaki yeniden yapılanmaya hız verip savunma bütçesini artırdı.

Ermenistan'ın 2020'de 308 milyar dram (yaklaşık 762 milyon dolar) olan savunma bütçesi, 2024'te yüzde 81'lik artışla 557 milyar drama (yaklaşık 1,37 milyar dolar) ulaştı.

Rusya'ya bağımlılığı kırma arayışları

Ermenistan'ın halihazırda savunma sistemi ve silahları çoğunlukla Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB) dönemine ait silah ve teçhizattan oluşuyor.

Ülkenin 2015-2020 arasında silah ve teçhizatının yüzde 94'ü Rusya tarafından karşılandıysa da Paşinyan, 2020'den itibaren Rusya'dan sipariş verilen silahların tesliminde sıkıntılar yaşandığını açıkladı.

Paşinyan, Rusya'nın müttefiklik sorumluluklarını yerine getirmediğini savunurken Ermeni basını yaklaşık 250 milyon dolarlık teslimatın yapılmadığını bildirdi.

Bunun üzerine Ermenistan, silah tedarikini çeşitlendirmek için başta Hindistan ve Fransa olmak üzere Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) üyesi olmayan ülkelerle silah anlaşmaları yapmaya başladı.

Fransa'dan silah alımları

Fransa ile Ermenistan arasında silah satışı ve askeri yardım konusunda ilk anlaşma Ekim 2023'te imzalandı.

Fransız savunma grubu Thales'in Ermenistan'a üç "Ground Master 200 (GM200)" radar sistemi satacağı duyurulurken, Fransız Safran Group'tan gece görüş gözlükleri tedariki anlaşması yapıldı.

Taraflar arasında Airbus, BAE Systems ve Leonardo ortaklığı olan MBDA'dan "Mistral" tipi kısa menzilli hava savunma sistemlerinin tedariki konusunda ön anlaşma sağlandı.

Aralık 2023'te Fransa'dan Ermenistan'a, Arquus marka Bastion tipi 24 zırhlı personel taşıyıcı gönderildi ve üretim aşamasında olan 26 zırhlı aracın daha sevk edileceği açıklandı.

Fransa'nın Ermenistan'a 50 adet VAB MK3 zırhlı muharebe aracı teslim edeceği yönündeki bilgiler ise teyit bekliyor.

Son olarak Fransa Savunma Bakanı Sebastien Lecornu, 23 Şubat'ta Ermenistan'a ziyaretinde kısa, orta ve uzun menzilli hava savunma füzeleri vermeye hazır olduklarını, Ermeni askeri öğrenci, subay ve astsubayların Fransa'da eğitim alacağını, yeni bir grup "Bastion" tipi zırhlı araç daha göndereceklerini açıkladı.

Azerbaycan Dışişleri Bakanlığı ise Fransa'nın Ermenistan'a saldırı özelliğine sahip Bastion zırhlı personel taşıyıcı göndermesini kınarken, "Ermenistan ve Fransa, bölgedeki silahlanma politikasına son vermelidir. Bu ülkelerin, bölgede barış ve işbirliğinden başka alternatif olmadığını artık anlamaları gerekiyor." açıklamasında bulundu.

Hindistan'dan silah ve mühimmat alımları

Ermenistan'ın Hindistan'ı temel tedarikçi seçmesindeki en önemli sebep, Hindistan'ın Rusya'dan aldığı silahları geliştirerek kullanması ve bu tür silahların Ermenistan'ın elinde bulunan silah sistemleriyle uyumlu olması.

Eylül 2022'de Ermenistan, bu ülkeden yaklaşık 245 milyon dolar değerinde Pinaka çok namlulu roketatarlar, ağır silahlar, tanksavar roketleri ve mühimmat siparişi verdi.

Bunu, 40 milyon dolarlık dört Swathi mobil radar sistemi siparişi izledi.

Ermenistan, bu siparişlere ek olarak, Mart 2023'te, Hint Kalyani Strategic Systems tarafından geliştirilen ve özellikle dağlık bölgelerde kullanılmak üzere tasarlanan taktik tekerlekli araca monteli 155 milimetre/39 MArG obüs sistemi sipariş etti.

Hindistan, 90 adet geliştirilmiş çekili topçu sistemi (ATAGS) siparişinin ilk partisi olan 6 adet 155 milimetrelik obüsün teslimatını Ağustos 2023'te yaptı.

Ayrıca, Ermenistan, Hint firması Zen Anti-Drone System'den (ZADS) 41 milyon dolar değerinde, İHA'lara karşı kullanılacak savunma sistemleri siparişi verdi.

Ermenistan'ın KGAÖ'den temkinli çıkış arayışı

Ermenistan Başbakanı Paşinyan başta olmak üzere Ermeni yetkililer, Rusya'yı kastederek, KGAÖ'nün İkinci Karabağ Savaşı'nda kendilerini yalnız bıraktığını yineliyor.

Ermeni yönetimi, 24 Kasım 2022'de, Azerbaycan aleyhine karar koyduramadığı KGAÖ zirvesi bildirisini imzalamadı, 2023'te Ermenistan'da yapılması planlanan KGAÖ barışı koruma tatbikatını yaptırmadı.

Ermeni ordusu, KGAÖ'nün 1-6 Eylül 2023'te Belarus'ta icra edilen "Savaş Kardeşliği 2023" tatbikatına katılmadı.

Paşinyan, 23 Kasım 2023'teki Minsk'teki örgüt zirvesine gitmedi.

Buna karşın Ermenistan'da, 11-20 Eylül 2023'te, ABD ile ortak "Kartal Partner 2023" adıyla bir barış koruma tatbikatı icra edildi.

Başta Rusya olmak üzere pek çok ülke tarafından söz konusu tatbikat "bölgesel barış ve huzura katkı sunmayacak bir adım" olarak değerlendirildi.

Ermeni yönetimi KGAÖ ile ilişkilerini fiili olarak dondurduğunu, yasal olarak da ilişkilerin dondurulmasının ihtimal dışı olmadığını duyurdu.

Paşinyan yönetiminin AB'den beklentileri

Ermenistan yönetimi, 27 Aralık 2022'de Avrupa Birliği'nden (AB) Azerbaycan sınır hattında gözlem yapmak üzere sivil bir misyon görevlendirmesini talep etti.

Bunun üzerine AB'nin Ermenistan Misyonu (EUMA) devreye sokularak 20 Şubat'ta çalışmalarına başladı. Kısa süre sonra EUMA'daki görevli sivillerin sayısı 138'den 209'a çıkarıldı.

Azerbaycan yönetimi, EUMA'nın "Azerbaycan'a karşı propaganda aracı olarak yaygın şekilde" kullanıldığını ve EUMA'nın, başlangıçta varılan anlaşmaların aksine faaliyetlerinin Azerbaycan'da ciddi kaygılara neden olduğuna dikkati çekti.

Rusya da EUMA'nın jeopolitik gerginlik getirebileceği ve anlaşmazlıkları şiddetlendirebileceği uyarısında bulundu.

İran yönetimi de EUMA varlığının bölge ülkeleri için daha büyük sorunlar meydana getireceği görüşünü yineledi.

Paşinyan hükümetinin son aylardaki çabası ise AB-Ermenistan arasındaki Kapsamlı ve Geliştirilmiş Ortaklık Anlaşması'nın daha derin ve etkili şekilde uygulanması.

Ermeni lider, AB'nin mümkün gördüğü ölçüde yakınlaşmaya hazır olduklarını vurguluyor.

NATO arayışları

Paşinyan yönetimi, KGAÖ'de uğradığı hayal kırıklığının ardından NATO ile yeni bir format dahilinde yakınlaşma politikasına yöneldi.

NATO Genel Sekreteri'nin Güney Kafkasya ve Orta Asya Özel Temsilcisi Javier Colomina, 19 Ocak'taki Ermenistan ziyaretinin ardından Ermeni tarafın NATO ile "işbirliğini artırma" niyetinde olduğunu ancak bunun uygulanması zor ve muhtemelen uzun zaman alacak bir karar olduğunu vurguladı.

Son olarak da Paşinyan, 11 Şubat'ta her ne kadar NATO'ya üyelik konusunun gündemlerinde olmadığını söylese de 16 Aralık 2005'te imzalanan mevcut "Bireysel Ortaklık Eylem Planı"nın (IPAP), yeni ortaklık formatına dönüştürülmesine dair çalışmalar yapıldığını açıkladı.

Hasan Kalyoncu Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi, aynı zamanda SETA Araştırmacısı Doç. Dr. Murat Aslan ise sürecin zorlukları ve imkansızlıklarına ilişkin AA'ya şu değerlendirmeyi yaptı:

"Paşinyan NATO'ya doğrudan üyeliğe yönelik çalışmaları olmadığını ifade etmiş olmasına rağmen bu konu ara ara gündeme getiriliyor. Ancak Ukrayna'nın ve Gürcistan'ın mevcut NATO statüleri dikkate alındığında Ermenistan'ın üyeliği pek mümkün görünmüyor. Öncelikle Ermenistan'ın askeri kapasitesi ve siyasi istikrarı NATO'nun gerektirdiği standartlarda değil. Her ne kadar 'Barış İçin Ortaklık' üyesi olsa da Ermenistan İttifak'a katkı sağlayabilecek bir yeteneğe sahip olamadı.

İkinci husus Rusya, Ukrayna'nın NATO'ya muhtemel üyeliği nedeniyle bir savaş başlatmışken Kafkaslar'da Ermenistan'ın NATO üyeliğine muhtemelen radikal bir yaklaşım sergileyecektir. Bu durum NATO ülkelerinin alabileceği kararda önemli bir parametre olarak öne çıkıyor. Denize açılımı olmayan Ermenistan'ın NATO'ya yük olmaktan başka bir girdisi söz konusu değil. Bu nedenle NATO büyük bir ihtimalle Gürcistan, Azerbaycan ve Ermenistan'ı aynı anda üye yapmak isteyebilir. Ancak bu süreç çok uzun ve Ukrayna açısından çifte standart barındırıyor."