Öklid ve Maturidi'ninkinin de olduğu 2 bin 800 el yazması eser, bu kütüphanede korunuyor

KAYSERİ'de Yunan bilim adamı Öklid'e ait 'Elementler' kitabının yaklaşık 800 yıllık el yazma Arapça 2 çevirisi ve ehlisünnetin 2 temel mezhebinden 'Maturidilik'in kurucusu olan İmam Maturidi'nin el yazması Kur'an-ı Kerim tefsiri, 230 yıl önce kurulan Raşit Efendi Yazma Eser Kütüphanesi'nde ilk günkü gibi korunuyor. Eserlerin önemine değinen Kütüphane Müdür Vekili Hakan Akyüz, "İmam Maturidi'ye ait olan bizdeki 'Te'vilatü'l-Kur'an' adlı eserimiz harf ebatları, günümüzde 'punto' denen çok küçük ve yaklaşık olarak 45 satırdan ve 677 varaktan oluşuyor. Tek cilt halinde elimizde mevcutken günümüzde bunun tekrar yayınlanan halleri 10 ve üzeri ciltte yayınlanıyor" dedi.

Melikgazi ilçesinde bulunan Raşit Efendi Yazma Eser Kütüphanesi, ismini aldığı Raşit Efendi tarafından 1796 yılında kuruldu. Birçok esere ev sahipliği yapan kütüphanede, yaklaşık 2 bin 800 el yazma ve 6 bin kadar da matbaa basımı eser yer alıyor. Kütüphanede bulunan yüzlerce yıllık el yazması eserler, arşiv odasında saklanıyor. Yunan bilim adamı Öklid'e ait 'elementler' kitabının yaklaşık 800 yıllık el yazma Arapça iki çevirisi ve ehlisünnetin iki temel mezhebinden Maturidilik mezhebinin kurucusu olan tam adıyla Ebu Mansur Muhammed bin Muhammed bin Mahmud el-Matüridi es-Semerkandi'nin (İmam Maturidi) el yazması Kur'an-ı Kerim tefsiri, 230 yıl önce kurulan Raşit Efendi Yazma Eser Kütüphanesi'nde ilk günkü gibi korunuyor.

'EN YENİ KİTAP YAKLAŞIK OLARAK 100 YILLIK'

Kütüphaneye ilişkin bilgi veren Müdür Vekili Hakan Akyüz, "Mehmet Raşit Efendi tarafından 1796 yılında inşa ettiriliyor. İlk aşama olarak 943 cilt eseri buraya gönderiyor. Bunların 925'i el yazması ve müteferrika baskısı olan 18 ciltten oluşan kitaplarla buranın açılışı gerçekleştiriliyor. Şu anda 9 bin civarı eserimiz mevcut. Bunların yaklaşık 2 bin 800'ü el yazması 6 bin kadarı da matbaa basımı. Bizdeki en yeni kitap yaklaşık olarak 100 yıllık diyebiliriz. Ama büyük çoğunluğu 15-16'ncı yüzyıla ait eserler. Bunların çoğu da el yazması. Buranın ısı ve neminin yazma eserlere uygun olması gerekiyor. Bunlarda 18-22 derece civarlarında bir ısı ve yüzde 45-55 aralığında nem olması gerekiyor. İlk ve en önemli yapılan muhafaza yöntemi bu. Bunun dışına çıkıldığında derece ve ısının çok düşmesi veya çok artması durumunda, nem olayının çok olması durumunda küflenmeler gerçekleşir. Nemin çok az olması durumunda da eserlerin sayfalarında kırılmalar yaşanabilir. İki durum da bu yazma eserler için kötü bir durum. O yüzden stabil bir şekilde muhafaza etmemiz için ortamın bu ısı ve nem derecelerine sahip olması gerekiyor" ifadelerini kullandı.

'ÖKLİD'İN 'ELEMENTLER' KİTABINA AİT 2 NÜSHA BULUNMAKTA'

Öklid'in 'Elementler' kitabına değinen Akyüz, "Elimizdeki en önemli eserlerden birisi Öklid'in 'Elementler' kitabı. Elementler kitabı farklı alimler tarafından dönemin ilim dili olan Arapçaya tercüme edilmiş. Öklid Yunan bilim adamıdır. Genel anlamda geometri, matematik üzerine çalışmalar yapan bir alimdir. Lübnan'da Sur şehrinde doğmuştur. Hayatı boyunca geometri, astronomi, müzik alanlarında geometrinin dışında bu alanlarda da çalışmalar yapan Yunan bilim adamı. Bizim elimizde Öklid'in 'Elementler' kitabına ait 2 nüsha bulunmakta. 1'incisi Nasirüddin Tusi'ye ait olan çeviri. 2'ncisi de En-Nişaburi'ye ait çeviri. En-Nişaburi'ye ait olan çeviri, yılı olarak çok önemli. 528 hicri günümüzde bin 133'lere tekabül ediyor. Bu da 800- 900 yıla yakın bir yaşının olduğunu ortaya çıkarıyor" dedi.

'OSMANLI DÖNEMİNDE MEDRESELERDE OKUTULMUŞ'

Sözlerini sürdüren Akyüz, "Diğeri de yine aynı eserin Nasirüddin Tusi'ye ait olan çevirisi. Bunun yaşı diğer esere göre 130 yıla yakın daha yeni. Şöyle bir önemi var. Diğeri daha eski fakat Nasirüddin Tusi'nin çevirisi Osmanlı medreselerinde en çok okutulan kitap olarak bir öneme sahip. Çünkü Nasirüddin Tusi, bu kitabı çevirirken sadece birebir çeviri yapmamış. Eleştiriler ve farklı metotlarda ekleyerek kitabı genişletmiş. Osmanlı medreselerinde daha çok ilgi görerek daha çok okutulmuş. Normalde Öklid bu eseri yazmış ve milattan önce 300'lü yıllardan itibaren Yunan coğrafyasında matematik dersleri olarak sürekli o coğrafyada öğretilmiş ve üzerine çalışılmış. İslam dünyası 8'inci yüzyılda bu eserle tanışmış ve daha sonra da Osmanlı döneminde medreselerde okutulmuş" diye konuştu.

'DÜNYA ÜZERİNDE BİLİNEN 35 NÜSHASI BULUNMAKTA'

İmam Maturidi hakkında bilgi veren Akyüz, şöyle konuştu:

"İmam Maturidi, günümüz Özbekistan sınırları içinde kalan ismini de aldığı Maturit kasabasında doğmuştur. İslam dünyasında Ehl-i Sünnetin 2 temel mezhebinden biri olan Matüridiyye'nin imamıdır. İmam Maturidi'ye ait 'Te'vilatü Ehli's-Sünne' diye geçen eser aslında 'Te'vilatü'l-Kur'an'dır. Literatürde 'Te'vilatü Ehli's-Sünne', 'Te'vilatü'l-Matüridiyye' şeklinde de geçmektedir. Ama bu eser için 'Te'vilatü'l-Kur'an' daha uygun bir isim. 'Te'vilatü'l-Kur'an', tefsir kitabıdır. Öğrencilerine ders olarak okuttuğu, derslerinden çıkan notlardan oluşan bir eserdir diyebiliriz. Kur'an-ı Kerim'in tefsiridir. Dünya üzerinde bilinen 35 nüshası bulunmakta. Bunun 29 tanesi İstanbul'da ve bunun 16 tanesi Süleymaniye Kütüphanesi'nde. Dünyada, toplamda 35 nüshanın 6'sı tam tefsir olarak bulunmakta. Bunlardan 1 tanesi bizim elimizde bulunan kitaptır."

'TEKRAR YAYINLANAN HALLERİ 10 VE ÜZERİ CİLTTE YAYINLANIYOR'

Maturidi'nin el yazma tefsirinin çok küçük harflerle yazıldığını aktaran Akyüz, "İmam Maturidi'ye ait olan bizdeki 'Te'vilatü Ehli's-Sünne' diye kataloğumuzda geçen 'Te'vilatü'l-Kur'an' kitabı, diğer geometri eserlerinde verdiğim yıl bilgisi gibi bunda yıl belirtilmemiş. Kaleme alınma, yazılma tarihi maalesef bulunmamaktadır. 'Te'vilatü'l-Kur'an' adlı eserimiz harf ebatları, günümüzde 'punto' denen çok küçük ve yaklaşık olarak 45 satırdan ve 677 varaktan oluşuyor. Tek cilt halinde elimizde mevcutken günümüzde bunun tekrar yayınlanan halleri 10 ve üzeri ciltte yayınlanıyor" dedi.