Ninelerin dokumayı öğrettiği ipek halılar dünya vitrinlerine ulaşıyor

Bursa'nın dağlık bölgelerindeki 16 kırsal mahallede "Bursa İpeği Hayat Buluyor" adlı proje kapsamında oluşturulan atölyelerde yaşı ilerlemiş kadınların genç nesle yüzyıllardır bilinen geleneksel çift düğüm tekniğiyle dokumasını öğrettiği ipek halılar, dünyanın dört bir yanında mekanları süslüyor.

Büyükşehir Belediyesinin hayata geçirdiği proje kapsamında Keles, Orhaneli, Harmancık ve Büyükorhan ilçelerine bağlı kırsal mahallelerde 180 halı ve 50 el dokuması kumaş tezgahı satın alınarak "halıhane" ve "kumaşhane" atölyeleri kuruldu.

Yerleşim yerinde geleneksel dokuma tekniklerini bilen ancak ilerleyen yaşı nedeniyle tezgahta çalışamayacak kadınlardan tecrübelerini yeni nesle aktarması konusunda destek istendi.

Bunun üzerine mahalledeki kimi gözü görmeyen, kimi yürüyecek dermanı olmayan nineler, usta öğreticilerin nezaretinde genç kadınlara bildikleri teknikleri öğreterek dokumacılıkta ustalaşmalarına destek verdi.

Kadınların binbir emekle tezgahlarda ipek iplik kullanarak dokuduğu dekoratif halılar, dünyanın dört bir yanında Bursa ipeğinin yaşatılmasına ve tanıtılmasına katkı sağlıyor.

"Yaşlı nesildeki hafızayı gelecek kuşağa aktarmayı hedefledik"

Umurbey İpek Üretim ve Tasarım Merkezi Üretim Sorumlusu Mehmet Ünal, AA muhabirine, 6 yıl önce başladıkları projeyle ilk olarak yaşlı nesildeki hafızayı gelecek kuşağa aktarmayı hedeflediklerini söyledi.

Osmanlı Devleti'nin ilk ipek fabrikalarından Muradiye İpek Fabrikası ile Umurbey İpek Üretim ve Tasarım Merkezinin arka planında Bursa'nın dağlık alanlarındaki yerleşim merkezlerinin olduğunu belirten Ünal, "Biz, 16 köy tespit ettik. Bu köyleri tespit ederken dut bahçesi oluşturup koza bakacak durumu göz önünde bulundurduk. Taşımalı sisteme geçildiği için terk edilmiş okullar vardı. Bunların tadilatını yaptık. İlk etapta 180 halı, 50 el dokuması kumaş tezgahı aldık ve bu mekanları köylerin 'halıhane' ve 'kumaşhanesi' yaptık." diye konuştu.

Ünal, yerleşim yerindeki yaşlıların 4 bin yıldır bilinen geleneksel çift düğüm tekniğiyle dokumaya hakim olduğuna işaret ederek, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Köylerde yıllar önce halı dokuyan teyzeler, nineler var. Halının nasıl dokunduğunu, tekniğini, her şeyini biliyor ama parmakları kireçlenmiş, gözleri görmüyor, halı dokuyacak dermanı kalmamış. Bu teyzeler bizleri kırmadı ve tezgahların başına oturdu. Onların yanlarına genç kızlarımızı oturttuk. İki yıl içinde yaşlı teyzeler, bildiklerini genç kızlara aktardı. Bursa Büyükşehir Belediyesinin sanat ve meslek eğitim kurslarından hocalar burada görevlendirildi ve bir atölye düzeni oluşturuldu. Şu an çıkan halıların, ürünlerin hepsi yeni nesil tarafından yapılıyor.

Ay sonunda kim, kaç ilmek attıysa parasını veriyoruz. Alın teriyle almış o para bambaşka bir şey. O kadın, parayı cüzdanına, cebine koymadan ayağında naylon terliklerle koşturarak postaneye gidiyor. Postanenin ucunda bekleyen de ya bir öğrenci ya da bir asker."

"ABD, Kanada ve Japonya, ipek halı sevdalısı"

Bursa'daki değerlerin daha önce bir arada toplanıp bir halıya ya da kumaşa aktarılmadığını söyleyen Ünal, "Bursa'yı yaşatmak için Şehzade Mustafa ve Muradiye Külliyesi Koleksiyonu, Ulucami, Yeşil Türbe, Üftade, Somuncu Baba koleksiyonları hazırladık ve halılarını dokumaya başladık. Bunlar, Bursa'ya güzel bir miras olarak kalacak." ifadelerini kullandı.

Ünal, halıların dokuma teknikleriyle ilgili de bilgi vererek, "10'luk halıda bir santimetrekareye 100 ilmek atarız. Düğüm sayısı arttıkça kalite, halının pikseli, görünürlüğü artar. Ona göre emeği de fazladır. Bir usta, bir seccade boyutunda 10'luk kalitede halı dokuyacaksa bu 8 ay sürüyor. Eğer bunu 40'lık kalitede yaparsa 3,5 yıl sürüyor." dedi.

Bursa'nın ipek halılarının tanıtımı için uluslararası fuarlara katıldıklarını, ürünlerin de çeşitli ülkelere satıldığını dile getiren Ünal, "ABD, Kanada ve Japonya, ipek halı sevdalısıdır. Hedefimiz, aslında bu üç ülke. Katar'a da satış yapıyoruz. Hollanda'dan bir müşteriden sipariş aldık ve ona da halı yaptık. 10'luk kalitedeki bir halının metrekare fiyatı 2 bin 200 dolarken kalitesine göre fiyat 250 bin dolara kadar çıkabiliyor." diye konuştu.

"Atölyeyle kadınlara gelir sağlanmış oldu"

Büyükorhan'a bağlı kırsal Kınık Mahallesi'nde yaşayan Ayşe Sebir de ipek halı dokurken Türk düğümü yani çift düğüm tekniği kullandıklarını söyledi.

Sebir, hafta içi her gün düzenli olarak atölyeye geldiğini dile getirerek, "Atölyede en az 10 kişi çalışıyoruz. Bu sayının 28'e kadar çıktığı dönemler oldu. Kadınlar, yazın fazla gelmiyor, kışın daha çok ilgi gösteriyorlar. Atölye, köy kadınlarına bir gelir sağlanmış oldu. Hem evinde çocuğuna hem malına bakıyor hem buraya geliyor beş, on kuruş alıyor. Çok memnunuz." ifadelerini kullandı.