Medeniyet Şehri "Turizm ve İhracatla" Şaha Kalktı

ÖZGÜR AYAYDIN/HALİL İBRAHİM SİNCAR - Farklı din, dil ve kültüre sahip vatandaşların yüzyıllardır bir arada yaşadığı, tarihte çok sayıda medeniyete ev sahipliği yapan Mardin, son yıllarda turizmde büyük ivme yakalarken, gelişen sanayisiyle de Güneydoğu'nun parlayan yıldızı olmayı başardı.

"Gecesi gerdanlık gündüzü seyranlık" olarak nitelendirilen taşın ve hoşgörünün kenti Mardin, uzun yıllar terör örgütünün saldırıları dolayısıyla turizm ve sanayileşmede beklenen gelişmeyi gerçekleştiremedi.

Tarih boyunca Sümer, Akad, Babil, Hitit, Asur, Urartu, Roma, Abbasi, Selçuklu ve Osmanlı gibi onlarca medeniyeti bünyesinde barındıran, dar sokakları, taşın oya gibi işlendiği evleri ve tarihi yapılarıyla ziyaretçilerine büyülü bir atmosfer sunan Mardin, tesis edilen huzur ortamı sayesinde turizmde hedef büyüttü.

İlgili kanun uyarınca 6 yıl önce "büyükşehir" statüsü kazanan Mardin, teşvik uygulamalarıyla da kısa zamanda büyük gelişme gösterdi. Geçen yıl 910 milyon dolarlık ihracat yapan Mardin, ülkenin un ve bulgur dış satımında ilk sırada yer almayı başardı. Son 15 yılda devletin 25 milyar lirayı aşan yatırımı sayesinde Mardin'in önü açıldı.

Yaklaşık 15 yıl önce kentin UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi'nde yer almasının hedeflenmesiyle, Kültür ve Turizm Bakanlığı öncülüğünde önemli projeler uygulamaya geçirildi. Tarihi Dönüşüm Projesi kapsamında yürütülen çalışmalar sayesinde yaklaşık 200 beton yapı yıkıldı, 650 iş yerinin cephesi tek tip hale getirilerek, kent modern görünüme kavuşturuldu.

232 bin turist konakladı

Bu çalışmalara paralel, girişimciler tarafından tarihi yapıların butik otele dönüştürülmesi, çok sayıda 4 ve 5 yıldızlı otelin inşa edilmesiyle misafirlerini ağırlamaya başlayan Mardin, son 10 yılda turizmde dikkatleri üzerine çekti. 2002 yılında 30 bin turistin ziyaret ettiği şehirde, geçen yıl 20 bini yabancı, 232 bin kişi konakladı.

Tesis edilen huzur ve güven ortamı sayesinde kenti tercih eden turist sayısında her geçen gün artış yaşanıyor. Mardin'de konaklayan turistler, Ulu Cami, Meryem Ana Kilisesi, Mor Yusuf Kilisesi, Deyrulzafaran, Deyrulumur, Mor Yakup ve Mor Dimet manastırları ile Zinciriye, Kasımiye ve Sıttı Radviyye medreselerini gezerek, adeta tarihe yolculuk yapıyor.

6 bin 500 yataklı 47 otelin bulunduğu şehirde ilkbahar ve sonbaharda otellerde yoğun talep dolayısıyla yer sıkıntısı yaşanıyor. 2023 yılına kadar kentteki yatak kapasitesinin 10 bine çıkarılması hedefleniyor.?

Kale, turizme katkı sunacak

Yaklaşık 26 yıldır ziyarete kapalı olan Mardin Kalesi, restore edilerek turizme açılacak. Mardin'de Hamdaniler tarafından 10. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen Artuklu döneminin en büyük medeniyet eserlerinden biri olan, bin 200 metre yükseklikteki kalenin ören yeri olarak turizme kazandırılması için Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinesinde başlatılan güçlendirme, restorasyon ve arkeolojik kazı çalışmaları sürüyor.

Kalede gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalarda 1860 yılından öncesine ait yapıların yanı sıra sikke, savaşlarda kullanılan zırh parçaları, gülle, ok uçları, kap, seramik ve pipo gibi taşınabilir 600'ü aşkın kültür varlığı bulundu. Şehir turizmine önemli katkı sunacak olan tarihi kalenin bu yıl ziyarete açılması bekleniyor.

138 fabrika üretimde

Mardin, tarıma verilen önemli destek, sulama yatırımları, bölgeye yatırımı cazip hale getiren teşvik uygulamaları sayesinde kısa sürede ekonomik alanda gelişme kaydetti. 3 bin dekar alana kurulu Mardin Organize Sanayi Bölgesi (OSB) yoğun ilgi dolayısıyla tam kapasite hizmet verirken, 410 dekar büyüklüğünde ilave alan girişimcilere tahsis edildi. Kent, bu yatırımların meyvelerini kısa sürede toplamaya başladı.

138 fabrikanın üretim yaptığı, 32 tesisin inşaat aşamasında olduğu ve 4 bin kişinin istihdam edildiği OSB'nin yoğun talebi karşılayamaması üzerine ikinci OSB kurulması için çalışma başlatıldı.

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, 2004 yılında 58 milyon 293 bin dolarlık ihracat yapan ve bu rakamla 37. sırada yer alan Mardin, geçen yıl 910 milyon 351 bin dolar ihracatla 19. sıraya yükseldi. Önceki yıl 277 olan ihracat yapan firma sayısı geçen yıl 330'a çıktı.

Geçen yıl ülkenin un ve bulgur ihracatında ilk sırada yer almayı başaran Mardin, Ortadoğu'nun un ihtiyacının yüzde 60'ını karşılıyor. Türkiye'nin makarna ihracatının yüzde 10'u da Mardin'den yapılıyor.

Ilısu Barajı ekonomiye yıllık 1,5 milyar lira katkı sunacak

Güneydoğu Anadolu Projesi'nin (GAP) vizyon adımlarından biri olan, kendi tipinde gövde dolgusu bakımından dünyanın en büyük barajı özelliğine sahip Ilısu Barajı HES'te fiziki gerçekleşme yüzde 97'ye ulaştı. Yaklaşık 8,5 milyar liralık barajda haziran ayında su tutulmaya başlanması planlanıyor. Aynı zamanda Cizre Barajı'nın yapımına da imkan sağlayacak Ilısu Barajı tamamlandığında 500 bin dekarı aşkın arazi sulamaya açılacak, 4 bin kişiye istihdam sağlanacak. Baraj sadece elektrik enerjisi üretimiyle ekonomiye yıllık 1,5 milyar lira katkı sunacak.

Gıdaya dayalı sanayinin lokomotif sektör olarak ön plana çıktığı ilde verimli toprakların suya buluşturulması amacıyla yapımına başlanan Mardin-Ceylanpınar Sulama Ana Kanalı'nın büyük bölümü tamamlandı. 1 milyon 260 bin dekar verimli alanı suya kavuşturacak projeyle çiftçinin geliri 4-5 kat artacak.

Turizmden 1 milyar lira gelir hedefleniyor

Dicle Kalkınma Ajansı Genel Sekreteri Yılmaz Altındağ, AA muhabirine, dünya kenti Mardin'in çok kültürlü yapısıyla uluslararası model özelliği taşıdığını söyledi.

Son yıllarda turizm ve sanayileşmede önemli mesafe kat eden Mardin'in ihracatını da artırdığına işaret eden Altındağ, "Mardin'in bölgeye ve ülkeye kattığı pozitif değerleri görebiliyoruz. Bu da hükümetimizin bölgede yaratmış olduğu huzur ikliminden kaynaklanıyor. Yatırımcıların geri dönüşünü sağlayan modeller var, girişimcilere çok iyi teşvikler veriliyor." dedi.

Altındağ, geçen yıl gelen 232 bin turistten elde edilen gelirin 100 milyon lira olduğunu belirterek, "Turizmde bu yıl 400 bin turist ve 200 milyon lira gelir, 2023 yılında ise 1 milyon turist ve 1 milyar lira gelir hedefliyoruz. Bu çok zor bir şey değil. Bu öngörülenin üzerinde de olabilir. Çünkü Mardin'in bu noktada büyük bir hamlesi var." diye konuştu.

Bu yıl ihracat hedefi 1,1 milyar dolar

Mardin OSB'ye yatırımcıların yoğun ilgi gösterdiğini, bu nedenle ikinci OSB'nin yapımına başlandığını dile getiren Altındağ, şunları kaydetti:

"Geçen yıl 910 milyon dolarlık ihracat yapıldı. Bu yıl ihracatın 1,1 milyar dolara çıkmasını hedefliyoruz. 2023 vizyonunda da 1,5 milyar dolarlık bir beklentimiz var. Mardin OSB'de 138 fabrikada yaklaşık 3 bin 500 kişi çalışıyor. İstihdam belki az gelebilir ama OSB'nin yarısından fazlası un sektöründe faaliyet gösteriyor. Az personel ama nitelikli ve ekonomiye katkı sağlayan işletmeler. İstihdamı artırmak için tekstil firmalarıyla çağrı merkezlerini ilimize getirmeye çalışıyoruz."

Ortadoğu ülkelerindeki olumsuz gelişmelerin durulmasının il ekonomisine büyük katkı sağlayacağını vurgulayan Altındağ, Mardin'de güvenlik sıkıntısını bulunmadığına işaret etti.

Derik zeytinle kalkınacak

Derik'te ilçe ekonomisi için büyük önem taşıyan zeytin üretimi için önemli çalışmalar yürütülüyor.

Kaymakamlık, GAP Bölge Kalkınma İdaresi, Valilik, Dicle Kalkınma Ajansı, il ve ilçe tarım müdürlüklerince yürütülen entegre kırsal kalkınma projesi ile 10 kapama modern zeytin bahçesi oluşturuldu.

Mardin Artuklu Üniversitesince (MAÜ) Derik ilçesinde Zeytin Tarımı ve Teknolojisi bölümünün de bulunacağı, meslek yüksekokulu (MYO) kurulması teklifi Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) tarafından uygun görüldü.

28 bin çiftçi var

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Mardin'in 2017 yılı nüfusu 809 bin 719 kişi.

312 bin hektar tarım arazisine sahip Mardin'de yaklaşık 28 bin çiftçi bulunuyor. Kentte geçen yıl 833 bin 9 ton buğday, 517 bin 474 ton mısır, 551 bin 154 ton kırmızı mercimek, 41 bin 847 ton pamuk, 9 bin 528 ton nohut, 158 bin 595 ton üzüm, 2 bin 698 ton zeytin, 3 bin 531 ton kiraz, bin 397 ton fıstık, bin 987 ton badem üretildi. 118 bin 302 büyükbaş, 966 bin 765 küçükbaş hayvan bulunuyor.

6 yaş ve üzeri okuryazar olmayanların sayısı 62 bin 345 kişiyle toplam nüfusun yüzde 8,09'unu oluşturuyor. Okuma yazma bilmeyenlerin oranı kadınlarda yüzde 11,95, erkeklerde ise yüzde 2,58.

Göç göstergeleri incelendiğinde, 2016 yılında 21 bin 439 kişinin geldiği ilden aynı yıl 38 bin 823 kişi göç etti.

11'i kamu olmak üzere toplam 13 hastanede 4 bin 472 yatak kapasitesine sahip Mardin'de yüz bin kişi başına 157 yatak düşüyor.

Yaklaşık 3 milyon 400 bin ekili alana sahip ilde en çok mısır, buğday, kırmızı mercimek, arpa ve pamuk üretimi gerçekleştiriliyor.

Mardin-Ceylanpınar Sulama Ana Kanalı'nın en kısa sürede tamamlanarak sulu tarıma geçilmesi, Şanlıurfa-Habur Otoyolu'nun tamamlanması, Mardin Kalesi'nin turizme açılması, hızlı tren projesinin Mardin'e ulaştırılması kentin en büyük beklentileri arasında yer alıyor.

Mardin'in güçlü ve zayıf yönleri

Araştırmalara göre Mardin'in güçlü yönleri şöyle sıralanıyor:

Genç nüfus ve ucuz iş gücü

- Ortadoğu pazarına yakınlık

- Suyla buluşacak verimli topraklara sahip olması

Çok sayıda tarihi ve kültür varlığı dolayısıyla büyük turizm potansiyeli

Teşvik uygulamasında 6. bölge kapsamında yer alması dolayısıyla yatırımcıya sağlanan büyük destek.

Kentin zayıf olduğu değerlendirilen yönleri ise şöyle:

Bölgede uzun yıllar süren terör saldırılarının oluşturduğu olumsuz algının kenti de kapsaması,

Sınır komşusu olduğu Suriye'de yaşanan iç savaş ile Ortadoğu ülkelerinde olumsuz siyasi ve ekonomik gelişmeler,

Kentin turizm potansiyelinin yeterli düzeyde tanıtılamaması,

- Yurt dışındaki önemli merkezlere direkt uçuşların olmaması,

İşsizlik oranın yüksekliği,

Mardin'e ilişkin bazı göstergeler:

Nüfusu: 809 bin 71

İşsizlik oranı: Yüzde 17,2

Tarım alanı: 312 bin hektar

Esnaf sayısı: 11 bin 300

İhracat: 910 milyon dolar (2017 yılı)

OSB: 1

?