Libya'da Seçim Tartışmaları: TM ve Devlet Yüksek Konseyi Arasında Anlaşmazlık

MUHAMMED SEMİZ/MUHAMMED ERTİME - Libya'nın doğusundaki Tobruk kentinde yer alan Temsilciler Meclisi (TM) ile Devlet Yüksek Konseyinden 120 üyenin, seçimlerin yapılmasına yönelik Tunus'ta gerçekleştirdiği istişare toplantısı Libya'da tartışmalara yol açtı.

Tunus'ta 28-29 Şubat'ta yapılan toplantıya katılanlar, Devlet Yüksek Konseyi ve Temsilciler Meclisinin altışar üyesinden oluşan Seçim Yasalarını Belirleme (6+6) Komitesinin belirlediği ve Ekim 2023'te (TM ve Konsey tarafından) onaylanan seçim kanunları çerçevesinde parlamento ve devlet başkanlığı seçimlerinin yapılması konusuna bağlılıklarını ifade etti.

Söz konusu toplantıda ayrıca, Yüksek Seçim Kurulunun seçim tarihini belirleyip duyurması ve 6+6 Komitenin belirlediği seçim kanunlarından 86 ve 90. maddeler çerçevesinde seçim sürecini yönetecek yeni bir hükümetin kurulması konularında mutabakat sağlandı.

Kurulacak yeni hükümetin başbakanının Birleşmiş Milletler Libya Destek Misyonu (UNSMIL) himayesinde, TM ve Devlet Yüksek Konseyinin oybirliğiyle "şeffaf ve adil bir mekanizma yoluyla seçilmesi" ve bu konunun takibi için TM ve Devlet Yüksek Konseyi üyelerinden oluşan bir komisyonun belirlenmesi ve ilk raporunu 15 gün sonra sunması kararlaştırıldı.

BM: Tunus'taki toplantı kapsamlı bir diyaloğun yerini alamaz

Birleşmiş Milletler (BM) Libya Özel Temsilcisi Abdoulaye Bathily ise Tunus'taki toplantıya katılan TM ve Devlet Yüksek Konseyi üyelerine hitaben yazılı açıklama yaptı.

Bathily, toplantının doğru yönde atılmış bir adım olduğunu ancak "ikili ilişkilerin doğası gereği ve bazı tarafların çekinceleri nedeniyle" daha geniş kapsamlı (tüm tarafların katıldığı) bir toplantının yerini tutmayacağına işaret etti.

BM Temsilcisi Bathily açıklamasında, şu ifadeleri kullandı:

"Libyalı taraflar arasındaki uçurumu kapatmayı amaçlayan tüm girişimleri destekliyoruz. Ancak, herkes tarafından kabul edilemeyen ve sonuçta işe yaramaz olduğu ortaya çıkan çözümlerin yeniden üretilmesiyle ilgili risklerin de farkındayız.

Bu nedenle toplantınızın daha geniş katılımlı, daha kapsamlı bir gündeme sahip bir diyaloğun yerini alamayacağını kabul etmeliyiz."

Libya'nın yakın tarihte "tüm tarafların işbirliği ve rızası olmadan yalnızca yeni kurumlar yaratmayı amaçlayan tek taraflı girişimlerin feci sonuçlarıyla" karşı karşıya kaldığını vurgulayan Bathily, Libya'da daha fazla can kaybına yol açacak hiçbir eylem tarzını asla desteklemediğini ifade etti.

Toplantıya katılanlar kişisel çıkarlarını gözetiyor

Toplantıya katılan Devlet Yüksek Konseyi Üyesi Ali es-Suveyh, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Tunus'taki toplantıya Devlet Yüksek Konseyinden yaklaşık 50, TM'den ise 70'in üzerinde üyenin katıldığını söyledi.

Suveyh, "Toplantıda, seçimlerin yapılması ve yol haritasını yürütecek bir hükümet kurulması konusunda mutabakata vardık." dedi.

Tunus'taki toplantıyı "tali bir toplantı" şeklinde niteleyen Temsilciler Meclisinde Milletvekili İsmihan Bilavn da toplantıya katılmadığını aktardı.

Devlet Yüksek Konseyi Üyesi Emine Mahcub ise Tunus'taki toplantıya katılan grubun "güç kazanmanın yollarını aradığını" savundu.

Mahcub, "Toplantıda öne çıkan isimler, yeni hükümet oluşumunda kendi isimlerinin tavsiye edilmesi konusunda Devlet Yüksek Konseyinin diğer üyelerini ikna etmeye çalıştı. Kişisel çıkarlarını gözetiyorlar ve toplantı TM ve Devlet Yüksek Konseyi Başkanlıklarından izole bir şekilde yapıldı." ifadelerini kullandı.

Toplantının resmi bir niteliği yok

TM'de Milletvekili Halife ed-Degari de toplantının TM ve Devlet Yüksek Konseyi açısından herhangi bir bağlayıcı yönünün olmadığını, sadece çeşitli teklifler sunabilecek bir toplantı niteliği taşıdığını belirterek şunları kaydetti:

"Tunus toplantısı sadece istişari nitelikte olup ne TM ne Devlet Yüksek Konseyi ne de Libya'daki BM Misyonu açısından resmi bir nitelik taşımaktadır."

"Biz TM olarak 6+6 Komitenin belirlediği sonuçlara bağlıyız ve bunlar oylanarak Yüksek Seçim Kurulu ve BM Misyonuna havale edildi." diyen Degari, Devlet Yüksek Konseyini seçimlerle ilgili belirlenen kanunlara bağlı olmamakla suçladı.

Libya seçimleri konusunda TM ve Devlet Yüksek Konseyi arasındaki anlaşmazlık

Libya'da uluslararası ve yerel kuruluşların defalarca yaptığı çağrılara rağmen parlamento ve devlet başkanlığı seçimleri, seçim kanunları üzerindeki anlaşmazlıklar nedeniyle uzun süredir yapılamadı.

Devlet Yüksek Konseyi ve TM'nin altışar üyesinden oluşan Seçim Yasalarını Belirleme (6+6) Komitesinin 6 Haziran 2023'te belirlediği seçim kanunlarını TM, 4 Kasım 2023'te onayladığını duyurdu.

Ancak Devlet Yüksek Konseyi TM'yi 6+6 Komitenin belirlediği seçim kanunlarını değiştirmekle itham etti ve 6+6 Komitenin belirlediği seçim kanunlarına bağlı olduğunu açıkladı.

TM, Devlet Yüksek Konseyinin itirazına rağmen onayladığı seçim kanunlarını resmi gazetede yayımladı ve seçim kanunlarının yürürlüğe girdiğini savundu. İki kurum arasındaki söz konusu anlaşmazlık nedeniyle seçimlerle ilgili süreç başlatılamadı.

İki kurum için en belirgin anlaşmazlık noktası ise devlet başkanlığına adaylık şartları konusunda yaşanıyor.

Devlet Yüksek Konseyi asker ve çifte vatandaşlığı bulunanların (Halife Hafter) devlet başkanlığı seçimlerinde aday olamayacağını, TM ise bu durumun adaylık için bir engel teşkil etmediği görüşünü savunuyor.