Kırklareli'nde Osmanlı Sanayisi Gün Yüzüne Çıkıyor

Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Mimar Sinan Üniversitesi adına, Türk Bilim Tarihi Kurumu'nun desteğiyle Doç.Dr. Nurcan Yazıcı Metin başkanlığında yürütülen Demirköy Fatih Dökümhanesi Kazısı 2012 yılı çalışmaları başladı.

Mimar Sinan Üniversitesi'nin yanı sıra İstanbul Üniversitesi ile İstanbul Teknik Üniversitesi'nden de öğretim üyesi ve uzmanların katılımıyla gerçekleştirilen kazı çalışmalarının 20 Ağustosa kadar sürdürülmesi planlanıyor. 22 kişilik ekip, 15 öğrenci ile 20 işçinin katılımıyla gerçekleştirilen çalışmalar, 2011 yılında kaldığı yerden devam ettirilecek. 2011 yılında, su gücüyle çalışarak enerji ürettiği bilinen demir çarkın bulunduğu kanal ve çevresi açığa çıkarılan kazı bölgesinde, bu yılki çalışmalar ağırlıklı olarak üretim alanının batı yönünde, demir ergitme fırınlarının olduğu alanda yürütülecek. Kırklareli'ne bağlı Demirköy ilçesinin güneydoğu yönünde, ilçeye yaklaşık 4 km'lik mesafede bulunan Fatih Dökümhanesi ve bulunduğu bölge tarih boyunca madencilik açısından öneme sahip.

Osmanlı Dönemi'nde, bir devlet işletmesi olarak çalışan ve döneminin en ileri teknolojisine sahip olduğu anlaşılan Fatih Dökümhanesi'nin 20.yüzyılın başlarına kadar aralıksız hizmet verdiği biliniyor. 1950'li yıllara kadar çoğu birimleri ile ayakta olduğu kaydedilen ve kısa zamanda ciddi bir tahribata uğradığı anlaşılan Fatih Dökümhanesi, temel/duvar seviyesinde de olsa günümüze ulaşmış önemli Osmanlı demir sanayi tesislerinden biri olarak kabul ediliyor.

Çalışmalar ile Demirköy'ün adıyla özdeşleşen Dökümhane'nin Osmanlı tarihindeki itibarını iade etmek adına kültür ve turizme kazandırılması amaçlanıyor. Kalıntılarıyla günümüze ulaşan Osmanlı sanayi tesislerinin başında gelen Fatih Dökümhanesi'nde kazı çalışmaları tamamlandığında, Osmanlı sanayisinin görülebileceği işletme ortaya çıkarılabilecek. Dökümhane'deki kazı çalışmalarının üç dört yıl içinde tamamlanması; Dökümhane yapıları arasında bulunan ve ön hazırlıkları tamamlanan mescidin restorasyonunun da ödenek bulunmasının ardından yapılması planlanıyor. Kazı ve restorasyon çalışmaları tamamlandığında, açığa çıkarılan kalıntıların bilgi ve belgelerden yararlanılarak bir açık hava endüstri müzesi haline getirilecek.

Dökümhane ile ilgili ilk çalışmalar, 2001 yılında, dönemin Kırklareli müze müdürü Zülküf Yılmaz tarafından başlatılmıştı. Kurtarma kazısı ve çevre düzenlemesi şeklinde yürütülen bu ilk çalışmalar dökümhanede kapsamlı bir arkeolojik kazının gerekli olduğunu gösteriyor. Bu bağlamda, Kırklareli Müze Müdürlüğü ve Türk Bilim Tarihi Kurumu'nun ortak çabalarıyla, Prof.Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu başkanlığında, Demirköy Fatih Dökümhanesi Kazı, Araştırma ve Restorasyon Projesi adıyla kapsamlı bir proje oluşturuldu. Farklı üniversitelerden öğretim üyeleri ve uzmanlardan oluşan ekiple yürütülen proje, Türkiye'de endüstriyel arkeoloji açısından da öncü bir çalışma olarak başlatıldı.

Çalışmalara 2008'de kazı başkanı Prof.Dr. Günhan Danışman'ın vefatıyla ara verilirken; 2009'da Yrd. Doç. Dr. Gülsün Tanyeli tarafından onarım çalışmaları devam ettirildi. 2010 yılından bu yana, Bakanlar Kurulu Kararı'yla, Doç.Dr. Nurcan Yazıcı Metin başkanlığında kazı çalışmaları tekrar başladı. - SAKARYA