"Kadının Bağımsız Gelire Sahibi Olabilmesinin Bedeli İki Kat Çalışmak"

EDA ÜNLÜ ÖZEN - İş yerinin yanı sıra evde de mesai harcayan çalışan kadın, evde eşinden gerekli desteği göremiyor. Evde tamirat ve bakım işlerini yapan, salataya yapmaya, sofra kurup kaldırmaya yardım eden erkek, kadının yükünü en çok çocuk bakımında paylaşıyor.

Gazi Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü Öğretim Üyesi ve Anka Kadın Araştırma Merkezi Başkanı Prof. Dr. Suna Başak, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Sevgi Kıngır ve Anka Kadın Araştırma Merkezi Başkan Yardımcısı Şehnaz Yaşar'ın gerçekleştirdiği "Kadının Görünmeyen Emeği: İkinci Vardiya" başlıklı araştırma sonuçlandı.

Yaş ortalaması 35 olan, üniversite ve üzeri eğitim düzeyinde, tam zamanlı çalışan bin 23 evli kadın ve erkek üzerinde yapılan araştırmayla, çalıs¸an kadınların, "evde yaptıkları ve maddi bir kars¸ılıgˆı olmayan iş yükü" olarak tanımlanan "ikinci vardiya" noktasındaki durumunun değerlendirilmesi amaçlandı.

Geçen yıl Tu¨rkiye'de kadınların is¸ gu¨cu¨ne katılım oranının yüzde 28,7 olduğunu gösteren OECD verilerine göre, Tu¨rk kadının yaklas¸ık do¨rtte biri, kars¸ılıgˆı o¨denen c¸alıs¸ma yani "birinci vardiya" içerisinde yer aldı. Çalışma hayatında yeri artsa da kadınların ev içi işlerin yükünü taşımayı sürdürdüklerini ortaya koyan araştırmada, ev ve çocuk bakımı konularında harcanan emekte, kadınların eşlerinden destek aldığı ancak işlerin büyük kısmını tek başına yaptığı görülüyor.

Araştırmaya göre, evde kadınların yaptığı işlerin başında çamaşır yıkamak geliyor. Kadınların yüzde 85,3'ü, erkeklerin yüzde 3,3'ü çamaşır yıkarken, evlerde bu işin birlikte yapılma oranı yüzde 8,2. Kadının evde en çok yaptığı işler, dolap ve c¸ekmecelerin du¨zenlenmesi (yüzde 79,5), yemek pis¸irme (yüzde 78,7), basit dikis¸ is¸leri (yüzde 78), bulas¸ık yıkama (yüzde 74,3), lavabo ve banyo temizligˆi (yüzde 74,2), c¸amas¸ırları u¨tu¨leme (yüzde 71,5) ve tozların alınması (yüzde 71,3) sıralamasıyla devam ediyor. Evde erkeklerin yemek pişirme oranı yüzde 2,9 olurken, yemek hazırlamak için çiftlerin mutfağa birlikte girme oranı ise yüzde 14,5.

"Kadın işi" olarak adlandırılan bu işlerin yanında kahvaltı hazırlama, salata ve yardımcı yemek yapma, evin su¨pu¨ru¨lmesi ve ortalıgˆı toplamada erkeğin yardımı artıyor. Erkek yemek pişirmeye çok fazla yardımcı olmuyorsa da kadın ve erkeğin birlikte çalışma oranı sofra kurup kaldırmada yüzde 52'ye, salata ve yardımcı yemekler söz konusu olduğunda yüzde 37'ye, ortalığı toplamada yüzde 34,5'e, kahvaltı hazırlamada yüzde 32'ye, evin süpürülmesinde yüzde 24,8'e yükseliyor.

Evde erkeğin tek başına yaptığı işlerin başında yüzde 68,9'luk oranla tamirat, onarım ve bakım işleri geliyor. Taksit ve faturaların ödenmesini de yüzde 50,9'luk oranla erkekler üstleniyor.

-Eşler, hasta çocukla birlikte ilgileniyor

Ev ic¸i is¸lerle kıyaslandığında, kadın ve erkeğin birlikte en çok mesai harcadığı alan çocuk bakımı. Kadının sorumluluğu erkeğe göre daha fazla olsa da çocuk bakımını genellikle es¸ler birlikte yapıyor.

Kadın, çocuğun temizliği ve giydirilmesinde yüzde 40,6, çocuğa yemek yedirmede yüzde 31,4, oyun oynamada yüzde 10,5, ödevlerin yaptırılmasında 15,9'luk paya sahipken, erkeklerde bu oran çocuğun temizliği ve giydirilmesinde yüzde 2,2, yemek yedirmede yüzde 1,6, oyun oynamada 4,5, ödevlerin yaptırılmasında 4,9'a düşüyor. Erkeklerin c¸ocuk bakımıyla ilgili tek bas¸larına yaptıkları is¸ler, yüzde 5,7 ile çocukların okula/sosyal faaliyete go¨tu¨ru¨lmesi, o¨devlerin yaptırılması ve oyun oynama olarak sıralanıyor.

Kadın ve erkeğin çocuk bakımındaki en büyük işbirliği ise çocuk hastalandığında ortaya çıkıyor. Hasta olduğunda kadın ve erkek yüzde 49,4'lük oranda çocukla birlikte ilgileniyor.

-Çalışan kadın aile bütçesinde daha çok söz sahibi

Kadınların çalıştığı ailelerde, mali boyutlu işleri eşlerin daha çok birlikte yaptığı görülüyor. Ortak kazanılan hane geliri, özellikle yiyecek ve temizlik maddeleri, dayanıklı tu¨ketim malları ve giyim es¸yaları alınırken ortak harcanıyor.

Aile bu¨tc¸esinin planlanması da kadın ve erkegˆin yüksek oranda birlikte yaptıgˆı is¸ler arasında yer alıyor. Bütçeyi planlama da kadın ve erkeğin birlikte hareket etme oranı çalışan kadınlarda yüzde 61, ev kadınlarında da yüzde 52 olarak belirleniyor. Bu oranlar, çalışan kadının aile bütçesinin planlanmasında daha çok pay sahibi olduğunu gösteriyor.

Araştırmada, kadının ev işi yükünün egˆitim du¨zeyi arttıkc¸a azaldığı da görülüyor. Egˆitim du¨zeyi yu¨ksek olan c¸alıs¸an kadınların ve egˆitim du¨zeyi yu¨ksek olan erkeklerle evli kadınların ev is¸i yu¨kleri azalıyor. Araştırma, ev ic¸i is¸lerin bir kısmının c¸ogˆunlukla u¨cretli yardımcılar tarafından yapıldığına dair bulgular da içeriyor.

-"Özel alanın demokratikleşmesi adaletli ikinci vardiyayla mümkün"

Anka Kadın Araştırmaları Merkezi Başkanı Prof. Dr. Başak, AA muhabirine, araştırmanın sonuçlarına ilişkin yaptığı açıklamada, kadınların gelişmiş ülkeler de dahil olmak üzere birçok ülkede ev işlerinden birinci derecede sorumlu olduğuna dikkati çekti.

"Kadının bağımsız bir gelire sahibi olabilmesinin bedeli iki kat çalışmaktır" değerlendirmesinde bulunan Prof. Dr. Başak, çalışan kadının ev ve iş yeri arasında sağlıklı denge kurabilmesi için erkeklerin, işverenlerin ve devletin kadınları destekleyici rol üstlenmelerinin önemli olduğunu söyledi. Bu çerçevede, erkegˆin ev ic¸i is¸lere katılımını kısıtlayan kalıp yargıların kırılmasını ve toplum nezdinde katılımı artıracak çalışmalar yapılabileceğini belirten Başak, hizmet vermenin kadın olmanın, hizmet almanın ise erkek olmanın bir parc¸ası oldugˆuna ilis¸kin ku¨ltu¨rel beklentilerin değiştirilmesi gerektiğinin altını çizdi.

Prof. Dr. Başak, "Ev ic¸i is¸ yu¨ku¨nu¨ yeniden s¸ekillendirmek amacıyla hem kadın hem de aile dostu politikaların yaygınlas¸tırılması, çocuk bakımı konusunda annelik izni kadar babalık izninin de gu¨ndeme getirilmesi, ev ic¸i emegˆin u¨cretlendirilmesi du¨s¸u¨ncesi dikkate alınarak toplumsal cinsiyete duyarlı bu¨tc¸e c¸alıs¸malarına agˆırlık verilmesi önerilebilir" diye konuştu.

Kamusal alan kadar özel alanın da demokratikleşmesinin önemine işaret eden Prof. Dr. Başak, "Özel alanın demokratikleşmesi ev içi iş yükünün yani ikinci vardiyanın adaletli paylaşımıyla mümkündür" dedi. - Ankara