İran'da Cumhurbaşkanlığı Seçimlerine Doğru

İran'da 14 Haziran Cuma yapılacak 11. Dönem Cumhurbaşkanlığı seçimlerine birkaç gün kala, adaylar arasında rekabet artıyor. Daha önce kurulması rekabet sahnesinde değişimler yaşanıyor.

Muhafazakar kanattan Ali Ekber Velayeti, Gulam Ali Haddad Adil ve Muhammed Bakır Galibaf'ın haftalar öncesinden kurdukları 2+1 koalisyonundaki değişimler, seçim sonuçlarını etkileyebilecek en önemli gelişmelerden biri. Velayeti öncülüğünde kurulan koalisyonun amacı muhafazakar seçmen oylarının bölünmesini engelleyerek, reformist kanadın seçimi kazanmasının önüne geçmekti. Buna göre, seçim haftasına girildiğinde koalisyonun 2 adayı, şansı en yüksek diğer aday lehine yarıştan çekilecek ve seçmenlerinin oyları bu adayda birleşecekti ancak son günlerde koalisyon üyelerinden Haddad Adil ve Velayeti'nin hiçbir aday lehine seçim yarışından çekilmeyeceklerini açıklamaları, yeni seçim senaryolarını da gündeme getirdi.

Koalisyonunun kurulması halinde aday Muhammed Bakır Galibaf ile son anda seçim sahnesine dahil olarak dikkatleri üzerine çeken ve dini lider Ayetullah Hamaney'in hamlesi olarak yorumlanan Said Celili arasında geçeği öngörülüyordu. Zira, seçimin tek reformist adayı Muhammed Rıza Arif ile hem reformist hem de muhafazakar seçmen kitlesi bulunan ılımlı aday Hasan Ruhani'ye, seçime blok halinde girmemeleri durumunda rekabet şansı tanınmıyor.

Koalisyonun kurulamaması nedeniyle her üç adayın seçime katılacak olması, muhafazakarların oylarının önemli ölçüde bölünebileceğini ve reformistlerin şansının aynı oranda artacağını gösteriyor. Buna rağmen reformistleri temsil eden Arif ile Ruhani'nin seçime ayrı ayrı girmeleri durumunda kazanma şanslarının düşük olduğu belirtiliyor. Reformistlerin muhafazakar adaylarla rekabet edebilmelerinin ancak seçime tek isimle girmeleri ve bu ismin ülkedeki reformist oluşumun liderleri kabul edilen eski cumhurbaşkanları Haşimi Rafsancani ya da Muhammed Hatemi tarafından resmen desteklenmesiyle mümkün olacağı ifade ediliyor.

-Cumhurbaşkanı adaylarının canlı yayındaki tartışma programları

Seçim sürecini etkileyen bir diğer konu da cumhurbaşkanı adaylarının, devlet televizyonundaki canlı tartışma programları. Gerçekleştirilen üç programda adaylar ekonomi, kültürel-sosyal konular ile iç ve dış siyaset konularına yaklaşımlarını ve bu alanlardaki sorunlara yönelik çözüm paketlerini sundular. Üçüncü program cumhurbaşkanı adayları arasında sözlü tartışmalara varan gerginliklere sahne oldu.

Özellikle Celili ile Velayeti arasında geçen nükleer müzakereler konusundaki sözlü tartışma önemli gelişmeler arasındaydı. Celili'nin, dini lider Hamaney'in özel danışmanı Velayeti ile ters düşmesi, puan kaybı olarak değerlendirildi. Bunun yanısıra 2+1 koalisyonu arasındaki bazı görüş ayrılıkları da muhafazakar adayların son hamlede tek bir isim üzerinde fikir birliğine varma ihtimalini zayıflattı.

-Seçimler ikinci tura sarkabilir

İran kanunlarına göre cumhurbaşkanı seçilebilmek için oylamaya katılanların %50+1 oyunu almak gerekiyor. Adaylardan hiçbirinin bu oyu alamaması durumunda seçimler ikinci tura sarkacak. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turunda, ilk turda en yüksek oy oranına sahip 2 aday yarışacak.

Aday sayısının çokluğu ve Gulam Ali Haddad Adil ile Muhammed Garezi dışındaki 6 adayın az veya çok kendi seçmen tabanı olduğu gözönüne alındığında, hiçbir adayın seçimlerin ilk turunda cumhurbaşkanı olmak için gerekli oyu alamayacağı tahmin ediliyor. Tahminler seçimlerin ikinci tura sarkacağı yönünde.

Ancak reformist adaylardan birinin son anda diğeri lehine seçimden çekilmesi sonucu değiştirebilir. Nitekim reformist aday Arif'in seçime yakın bir zamanda Ruhani lehine çekileceği beklentiler arasında. Bu durumda muhafazakar adaylar da aralarından bir ismi seçmek zorunda kalabilir.

Tüm bu gelişmelerin gölgesinde, ülkede internet yoluyla yapılan gayri resmi anketler Galibaf, Celili, Ruhani ve Velayeti'yi işaret ediyor. Yine de İran'daki geçmiş dönem cumhurbaşkanlığı seçimlerine bakıldığında son ana kadar önemli gelişmelerin olma ihtimali bulunuyor. -