İran cumhurbaşkanlığı seçimlerinde muhafazakarların güçlü isimleri onay aldı

İran'da 18 Haziran'da yapılacak 13. Cumhurbaşkanlığı Seçimleri için başvuruda bulunan 592 adaydan onay alan 7 kişi arasında muhafazakar aday Yargı Erki Başkanı İbrahim Reisi'nin adı öne çıkıyor.

Seçimde aday olmak isteyenlerin rejime bağlılığı ile siyasi, ahlaki ve dini sabıkalarını inceleyen Anayasayı Koruyucular Konseyi (AKK) cumhurbaşkanlığı seçimi için adaylık başvurusunda bulunan 592 kişiden sadece 7 kişiye onay verdi. AKK isimlerle ilgili açıklama yapmazken İran devlet televizyonu onaylanan adayların listesini yayınladı.

Cumhurbaşkanlığı için 11-15 Mayıs tarihleri arasında kayıt yaptıran Yargı Erki Başkanı İbrahim Reisi, eski Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı ve Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Genel Sekreteri Muhsin Rızai, eski Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri ve Nükleer Başmüzakereci Said Celili, Milletvekili Emir Hüseyin Kadızade Haşimi ve eski Milletvekili Ali Rıza Zakani'ye adaylık izni verildi.

Reformist kimliğiyle tanınan isimlerden ise eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve eski İsfahan Valisi Muhsin Mihralizade ile Merkez Bankası Başkanı Abdunnasır Himmeti de onay aldı.

AKK tarafından yapılan açıklamayla, ılımlı muhafazakar eski İran Meclisi Başkanı Ali Laricani, eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ve reformistlerin adaylarından Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri, eski İran Meclisi Milletvekili Mesud Pizişkiyan ve Mustafa Taczade'nin adaylık başvuruları resmen reddedilmiş oldu.

Eski Hatemü'l Enbiya Yapı Karargahı Komutanı Tuğgeneral Said Muhammed, Merdomsalari (Demokrasi) Partisi Genel Sekreteri Mustafa Kevakabiyan ve eski Meclis Başkan Yardımcısı Ali Mutahhari de veto edilen isimler arasında yer alıyor.

Ilımlı muhafazakar adaylardan Laricani ve Ali Mutahhari vetoya itiraz etmeyeceklerini duyurdu. Reformistler ise daha önce yaptıkları açıklamada kendi adaylarının AKK tarafından onaylanmaması durumunda seçimlere katılmayacaklarını bildirmişlerdi.

Konseyin seçime katılmasına onay verdiği adaylar 28 Mayıs ile 16 Haziran tarihleri arasında propaganda faaliyetlerini sürdürebilecek.

Seçimlere katılmalarına izin verilen adaylar:

1- İbrahim Reisi (61):

Mart 2019'dan bu yana İran Yargı Erki Başkanı olarak aktif görevini sürdüren İbrahim Reisi (61), adaylar arasında muhafazakar kanadın en güçlü ismi olarak görülüyor.

İran devrimi lideri Ruhullah Humeyni'nin ölümü sonrası Hamaney döneminde devlet makamlarında hızla yükseldiği gözlenen Reisi, 1990-1995 yıllarında Tahran Cumhuriyet Başsavcılığı görevine atandı. 2016 yılında yine Hamaney tarafından Meşhed kentindeki İmam Rıza Türbe ve Külliyesi Vakfı Başkanlığına getirilen Reisi, Mart 2019'da Yargı Erki Başkanlığı oldu. İki dönem ülkenin dini liderini seçme ve denetleme görevine sahip Uzmanlar Meclisi üyeliğine seçilen Reisi, 2017 yılında cumhurbaşkanlığı seçimlerini rakibi Hasan Ruhani karşısında kaybetti. Reisi, Yargı Erki Başkanlığına atanmasından kısa bir süre sonra, Uzmanlar Meclisi'nin Başkan Yardımcılığı makamına getirildi. Reisi, ayrıca Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi (DMTK) üyesi.

Reisi, Humeyni'nin talimatıyla 1988 yılında hapisteki rejim muhaliflerinin idam kararını veren komitede yer aldı. Rejim muhalifleri tarafından "ölüm komitesi" olarak adlandırılan 4 kişilik heyette yer alan Reisi, muhaliflerce "Katliam Ayetullahı" olarak adlandırılıyor. Söz konusu dönemde yaklaşık 3 bin kişinin idam edildiği öne sürülüyor. ABD Hazine Bakanlığı, Kasım 2019'da Reisi'yi ülkedeki sıradan suçlulara yönelik idam kararları dolayısıyla yaptırım listesine aldı.

Devrim Muhafızları tarafından desteklendiği öne sürülen İbrahim Reisi ismi, Hamaney sonrasında ülke liderliği makamına oturması muhtemel adaylar arasında yer alıyor. Reisi, Kum kentinde üst düzey din eğitimini tamamladıktan sonra, özel hukuk alanında yüksek lisans yaptı.

2-Said Celili (55):

İran yönetim organlarında birçok görevde bulunan ve cumhurbaşkanlığına aday olan muhafazakar siyasetçi İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Üyesi Celili, 1980-1988 yılları arasındaki İran-Irak savaşında Irak'a karşı savaşırken bir bacağını kaybetti. Celili, Ahmedinejad döneminde İran'ın Baş Nükleer Müzakerecisi görevinde bulundu.

3-Muhsin Rızai (67):

Muhafazakar siyasetçi, eski Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı ve Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi Genel Sekreteri Muhsin Rızai cumhurbaşkanlığı seçimleri için dördüncü kez adaylık başvurusunda bulundu.

1981-1997 yıllarında Devrim Muhafızları Ordusu Genel Komutanı görevinde bulunan Rızai, 1997'den bu yana ülkede Meclis ile AKK arasındaki anlaşmazlıkları çözen anayasal kurum olan Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyinin Genel Sekreteri olarak görev yapıyor. Rızai, 2005 cumhurbaşkanlığı seçimlerinden önce çekilmiş, 2009 ve 2013'teki seçimlere katılmış ancak kazanamamıştı.

4-Muhsin Mihralizade (65):

Eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve eski İsfahan Valisi Mihralizade, Doğu Azerbaycan'ın Merage ilçesi doğumlu. Reformist siyasetçi Mihralizade, lisans ve yüksek lisansı Tebriz Üniversitesi'nde Mekaniz Mühendisliğinde okudu ve Tahran Üniversitesi'nde maliye alanında doktora yaptı. Mihralizade Muhammed Hatemi döneminde cumhurbaşkanlığı yardımcılığı ve Ruhani döneminde de İsfahan Valiliği görevlerinde bulundu.

5-Ali Rıza Zakani (56):

İran Meclis Araştırmalar Merkezi Başkanı muhafazakar siyasetçi Zakani, Tahran'da dünyaya geldi. Tahran Üniversitesi'nde nükleer tıp okuyan Zakani, Irak savaşında eli, ayağı ve boynundan yaralandı. Milletvekili de olan Zakani 2013 ve 2017'de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimleri için de aday oldu ancak veto edildi.

6-Emir Hüseyin Kadızade Haşimi (50):

İran Meclis Başkan Vekili ve Milletvekili Tıp doktoru olan Meşhed doğumlu muhafazakar siyasetçi Haşimi, 4 dönemdir Horasan-i Rezevi eyaletinden milletvekili seçiliyor. Haşimi Simnan Tıp Bilimleri Üniversitesi Rektürlüğü yaptı. Muhafazakar Paydari Cephesi'nin kuruluşunda yer aldı ve sözcülüğünü yaptı.

7-Abdunnasır Himmeti (64):

Hemedan doğumlu reformist siyasetçi, doktorasını Tahran Üniversitesi'nde iktisat alanında yaptı. İran devlet televizyonunda yöneticilik yapan Himmeti, Irak savaşında propaganda sorumlusuydu. Uzun yıllar banka yöneticiliği yapan Himmeti, Temmuz 2018'de Ruhani tarafından Veliyullah Seyf'in yerine Merkez Bankası Başkanlığına getirildi.