Haftanın Tarihine Bakış

ABD Başkanı Harry Truman, Dışişleri Bakanı George C. Marshall tarafından hazırlanan ve komünizm tehdidine karşı koymayı amaçlayan "Marshall Planı"nı, 5 Haziran 1947'de imzaladı.

1 Haziran

1885- "Sefiller"in yazarı Fransız şair ve romancı Victor Hugo öldü.

1911- Türk Hava Kuvvetleri Günü: Harbiye Nazırı (Savaş Bakanı) Mahmut Şevket Paşa'nın, balon ve uçak satın almak, pilot yetiştirmek ve hava tesisleri yaptırmak için görevlendirdiği Kurmay Yarbay Süreyya (İlmen) Bey'in, bu işlerin "Teknik Birlikler ve Müstahkem Mevkiler Müfettişliği"ne bağlı yapılması önerisinin uygun görülmesiyle, müfettişliğin 2. şubesinde bir "Tayyare Komisyonu" kuruldu. Bu komisyonun kuruluşu, aynı zamanda Türk Hava Kuvvetlerinin kuruluş tarihi olarak benimsendi.

1929- 1 Kasım 1928 tarihli Yeni Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkındaki Kanun gereğince, devlet muamelelerinde ve kayıtlarda tamamen yeni harfler kullanılmaya başlandı.

1930- Resmi ve özel bütün kurumlarda Arap harflerinin kullanılış izni sona erdi.

1930- İstanbul'da Galata Köprüsü'nde 85 yıldır alınan geçiş ücreti kaldırıldı. Köprü 1845'te açıldığında, geçiş tarifesi yayalar için 5 para, hamallar için 10 para, yüklü arabalar için 5 kuruş, yüklü beygirler için 40 para, koyunlar için 3 para olarak belirlenmişti.

1938- Atatürk, Savarona yatında kalmaya başladı.

1943- İstanbul Radyosu, radyo müdürü Vedat Nedim Tör gözetiminde bir aylık deneme yayınına başladı.

1971- Maltepe'de bir evde, Mahir Çayan ile Hüseyin Cevahir tarafından rehin tutulan Sibel Erkan, bir operasyonla kurtarıldı. Çatışmada Hüseyin Cevahir öldü, Mahir Çayan yaralandı.

1973- Yunan hükümeti monarşiyi kaldırarak Cumhuriyet ilan etti.

2000- İşsizlik Sigortası yürürlüğe girdi. Bu düzenlemeyle zorunlu tasarruf uygulaması sona erdi.

2004- Ankara-İstanbul arasında hizmet verecek hızlandırılmış trenin tanıtım seferinde Yahya Kemal Beyatlı Ekspresi, Ankara Garı'ndan İstanbul'a uğurlandı. Polatlı-Eskişehir arasında ilk kez 155 kilometreyi görerek Türkiye demir yollarının hız rekorunu kıran tren, Ankara-İstanbul arasını 4 saat 56 dakikada kat etti.

2006- Uşak'taki Karun Hazinesi'nin en değerli parçalarından "Kanatlı Denizatı Broşu"nun kalıbının çıkarıldığı, İran'da taklidinin hazırlanmasının ardından orijinaliyle değiştirildiği ortaya çıktı.

2011- Danıştay Başkanı Mustafa Birden ve Yargıtay Başkanı Hasan Gerçeker, yaş haddinden emekliye ayrıldı.

2012- Mısır'ın eski Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek, yargılandığı davanın karar duruşmasında, protesto gösterilerindeki ölümlere suç ortaklığı etmek suçundan ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. Mısır'ın eski İçişleri Bakanı Habib El Adli de ömür boyu hapis cezası aldı.

2013- Gezi Parkı odaklı olaylarda protestocular, çeşitli kentlerde düzenledikleri eylemlerde polise taş ve sopalarla saldırdı, molotofkokteyli attı. İçişleri Bakanı Muammer Güler, 48 ilde 90'ın üzerinde eylem yapıldığını, 26'sı polis olmak üzere toplam 79 kişinin yaralandığını ve bu yaralıların 19'unun İstanbul'da tedavilerinin devam ettiğini açıkladı.

2013- Dünya serbest dalış rekortmeni Şahika Ercümen, Van Gölü'nde "değişken ağırlıklı paletsiz" dalda 61 metre derinliğe dalarak, dünya göl ve deniz dalış rekorunu kırdı.

2013- Rusya "dumansız hava sahasına" merhaba dedi.  Rusya'da sigara ve tütün ürünlerinin tüketimine ilişkin yasak yürürlüğe girdi.

2014- Van'da düzenlenen "Dünyanın en kalabalık kahvaltı sofrası" rekoru denemesi 51 bin 793 kişiyle kırıldı.

2 Haziran

1475- Gedik Ahmet Paşa komutasındaki Türk orduları, Kırım Yarımadası sahillerine çıktı.

1793- Fransa'da Maximillian Robespierre öncülüğünde Jakobenler iktidarı ele geçirdi.

1924- ABD Kongresi, ülkede doğmuş bütün Amerikan yerlilerine oy hakkı tanıdı. 1948'e kadar kimi eyaletler yerlilere oy hakkını yaşama geçirmedi.

1927- Paris Güzel Sanatlar Okulunda öğrenim görmüş ünlü ressam Avni Lifij, İstanbul'da 41 yaşında öldü.

1935- Türkiye'de ilk kez pazar günü resmi tatil uygulamasına başlandı.

1941- Türk Ceza Kanunu'nun 526. maddesinde yapılan değişiklikle Arapça ezan ve kamet okuyanlara ceza öngörüldü.

1960- 27 Mayıs'ın lideri Orgeneral Cemal Gürsel, 28 Nisan olaylarında ve 27 Mayıs'ta ölenlerin Anıtkabir etrafına gömüleceğini açıkladı.

1964- Demokratik, laik ve ulusal bir Filistin devleti kurmayı amaçlayan ve çeşitli ulusal örgütleri bir araya getiren Filistin Kurtuluş Örgütü, Kudüs'te kuruldu. Yaser Arafat, 3 Şubat 1968'de örgütün başına geçti.

1966- Kıbrıs'ta Rumlar'ın, Lefkoşa'nın Türk kesimine giriş çıkışı yasakladı.

1967- Tiyatro sanatçısı, yönetmen Asaf Çiyiltepe 33 yaşında öldü.

1970- Yazar Orhan Kemal, Sofya'da 56 yaşında vefat etti.

1977- Başbakan Süleyman Demirel, Genelkurmay Başkanlığı, İçişleri Bakanlığı ve MİT Müsteşarlığına yazı göndererek, CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit'e İstanbul Taksim'de düzenlenen mitingde Sheraton Oteli'nin üst katındaki bir odadan uzun menzilli ve dürbünlü silahla ateş edileceğinin haber alındığını bildirdi ve gerekli önlemlerin alınmasını istedi. (3 Haziran'da CHP'nin Taksim'de düzenlediği miting olaysız geçti.)

1978- Madrid Büyükelçisi Zeki Kuneralp'in eşi Necla Kuneralp ile emekli Büyükelçi Beşir Balcıoğlu katledildi. Suikastı bir Ermeni örgütü üstlendi.

1980- Osmanlı'dan bu yana devam eden buğday ve ekmek fiyatları üzerindeki devlet kontrolü kaldırıldı.

1980- Yahya Demirel, "mobilya davası"nda Zonguldak Ağır Ceza Mahkemesince 4 yıl ağır hapse çarptırıldı.

1991- Şair Ahmed Arif 64 yaşında Ankara'da öldü.

1997- "Susurluk Davası", İstanbul Devlet Güvenlik Mahkemesinde başladı.

1998- Adana'nın Ceyhan ilçesi merkez üslü depremde 144 kişi öldü.

2004- Mustafa Bumin, Anayasa Mahkemesi Başkanlığına yeniden seçildi.

2008- "Banker Kastelli" olarak tanınan iş adamı Abidin Cevher Özden, İstanbul'da intihar etti.

2008- Fransız modacı Yves Saint-Laurent 71 yaşında hayatını kaybetti.

2013- Almanya Kupası final maçında Stuttgart'ı deviren Bayer Münih, bir sezonda 3 büyük turnuva kazanan tek Alman takımı olarak adını tarihe yazdırdı.

3 Haziran

1899- Besteci Johann Strauss öldü.

1912- İstanbul'un İshakpaşa semtinde çıkan yangında bin 111 ev, 118 dükkan, 6 cami, 3 hamam, 5 okul kül oldu.

1924- Çek yazar Franz Kafka öldü.

1925- Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Bakanlar Kurulu kararıyla kapatıldı.

1933- Sümerbank'ın kuruluşuna ilişkin kanun kabul edildi.

1937- Ertuğrul gemisi şehitleri anısına Japonya'da dikilen anıt açıldı.

1963- Şair Nazım Hikmet (Ran) Moskova'da 61 yaşında öldü.

1964- Futbolun "Ordinaryüs"ü Lefter Küçükandonyadis, Fenerbahçe-Beşiktaş arasındaki jübile maçıyla futbola veda etti.

1964- Kurtuluş Savaşı komutanlarından, eski Genelkurmay Başkanı, Kurucu Meclis Başkanı Orgeneral Kazım Orbay hayatını kaybetti.

1965- ABD adına uzayda ilk yürüyüşü Edward White gerçekleştirdi.

1974- Ressam Fikret Mualla'nın Fransa'dan getirilen kemikleri, İstanbul Karacaahmet Mezarlığı'na gömüldü.

1989- Pekin'de Tienanmen Meydanı'ndaki büyük gösteriye asker müdahale etti, 2 bin civarında öğrenci öldü.

1996- BM himayesinde düzenlenen "HABİTAT-II İnsan Yerleşimleri Konferansı"nın resmi açılışı İstanbul'da yapıldı.

1998- Anadolu Ajansının yeni hizmet binası, Başbakan Mesut Yılmaz tarafından törenle açıldı.

2010- Anadolu Katolik Kilisesi Episkoposu Luigi Padovese, Hatay'ın İskenderun ilçesinde bıçaklanarak öldürüldü. Eski şoförü olan zanlı tutuklandı.

2011- "Balyoz Planı" soruşturması kapsamında mahkemece sorgulanan 6 muvazzaf askerden Hava Harp Okulu Komutanı Tümgeneral İsmail Taş'ın da aralarında bulunduğu 4 komutan, "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti'ni cebren ortadan kaldırmaya teşebbüs" suçundan tutuklandı.

2013- Çin'in kuzeydoğusundaki Cilin eyaletinde bir kanatlı hayvan tesisisinde meydana gelen yangında 112 kişi hayatını kaybetti.

4 Haziran

1878- Kıbrıs, Osmanlı Devleti'nden ayrılarak İngiliz egemenliğine girdi.

1876- Sultan Abdülaziz, Feriye Köşkü'ndeki odasında ölü bulundu.

1898- Pehlivan Koca Yusuf, Amerika dönüşünde "La Burgogne" adlı geminin Atlas Okyanusu'nda batması sonucu öldü.

1930- Türk Tarihi Tetkik Heyeti ilk toplantısını yaptı. Ekip, 16 kişiden oluşuyordu. Heyet başkanlığına Tevfik Bey (Bıyıklıoğlu) seçildi.

1933- Şair Ahmed Haşim, İstanbul'da 46 yaşında öldü.

1961- ABD Başkanı John F. Kennedy ile Sovyetler Birliği Devlet Başkanı Nikita Kruşçev, Viyana'da bir araya geldi.

1973- Yavuz Zırhlısı, Gölcük'te yapılan törenle donanmadan çıkarıldı. Birinci Dünya Savaşı'nda, Alman zırhlıları "Goben" ve "Breslau" Osmanlı Devletine sığınmış, bu zırhlılara bayrak çekilerek "Yavuz" ve "Midilli" adları verilmişti.

1974- Uluslararası Hukukçular Komitesi, Uganda'da İdi Amin'in iktidarı ele geçirmesinden bu yana 250 bin kişinin öldürüldüğünü açıkladı.

1989- İran'ın dini lideri Ayetullah Humeyni öldü.

1992- III. İzmir İktisat Kongresi toplandı.

1997- Irak'ın kuzeyinde terör örgütü PKK'ya karşı yürütülen Çekiç Harekatı'na katılan askeri bir helikopter, Zap Kampı yakınlarında düştü. Hakkari'de görevli 8 subay, 2 astsubay ve 1 er şehit oldu.

1998- Karadeniz Ekonomik İşbirliğini (KEİ) uluslararası bir örgüte dönüştüren KEİ Şartı, 11 ülke tarafından Ukrayna'nın Yalta kentinde imzalandı.

2001- Gaffar Okkan suikastıyla ilgili olarak terör örgütü Hizbullah mensubu biri kadın 10 kişi yakalandı.

2006- Peru'da başkanlık seçimlerinin ikinci turunda, sosyal demokrat Alan Garcia zaferini ilan etti ve Alejandro Toledo'nun yerine devlet başkanı oldu.

2012- Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu, Profesyonel  Futbol Disiplin Kurulu'nun şike ve teşvik davasıyla ilgili verdiği cezaların büyük bölümünü onadı.

2013- Almanca'nın en uzun sözcüğü, kullanımdan kaldırıldı. Avrupa Birliği yönetmeliğine uyum sağlamak için çıkarılan yasa değişikliği nedeniyle "Sığır tasnifinin izlenmesi için görevlendirme yapılmasına dair kanun" anlamına gelen 63 harflik "Rindfleischetikettierungsüberwachungsaufgabenübertragungsgesetz" sözcüğü kullanımdan kaldırıldı.

5 Haziran

1883- "Das Kapital"in yazarı, Alman filozof Karl Marx, Londra'da öldü.

1883- Orient Express, Paris'ten İstanbul'a hareket etti.

1916- Yavuz Sultan Selim tarafından 1517'de Osmanlı topraklarına katılan Hicaz'da isyan başladı.

1926- Ankara'da, Türkiye, İngiltere ve Irak arasında Musul Antlaşması imzalandı. Türkiye, Musul petrollerinin gelirinden 25 yıl yüzde 10 pay almayı kabul etti ve Musul'daki haklarından vazgeçti. Fakat daha sonra 500 bin sterlin karşılığında bu haktan da feragat etti.

1947- ABD Başkanı Truman, Dışişleri Bakanı George C. Marshall tarafından hazırlanan ve komünizm tehdidine karşı koymayı amaçlayan "Marshall Planı"nı imzaladı.

1964- Hükümetin Kıbrıs'a müdahale kararı üzerine, ABD Başkanı Johnson, İnönü'ye, müdahalede ABD yardımı olan silahların kullanılamayacağını belirten bir mektup gönderdi.

1967- İsrail ile Arap ülkeleri arasında, tarihe "Altı Gün Savaşı" diye geçen çatışmalar başladı. Çatışmalar sonrasında, kendi topraklarından daha fazla toprak elde eden İsrail, Gazze Şeridi'ni, Bethelem ve Hebron kentlerini, Batı Şeria'yı ve Golan Tepeleri'ni ele geçirdi.

2004- "Tiyatronun yaşayan anıtı" olarak tanınan sanatçı Necdet Mahfi Ayral, tedavi gördüğü Bakırköy Dr. Sadi Konuk Eğitim ve Araştırma Hastanesinde 96 yaşında vefat etti.

2012- Türkiye'de ilk kez düzenlenen Dünya Ekonomi Forumu İstanbul'da başladı.

2012- Arjantin'de dünyada bir ilk olan, cinsiyet hüviyeti yasası yürürlüğe girdi.

2012- Suriye, Türk ve Batılı ülkelerin diplomatlarını "istenmeyen kişi" ilan etti.

2013- Pakistan'da Nevaz Şerif üçüncü kez başbakan seçildi.

2013- Türkmenistan-Afganistan-Tacikistan demiryolunun inşasına, Türkmenistan Devlet Başkanı Gurbanguli Berdimuhamedov, Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahman ve Afganistan Devlet Başkanı Hamid Karzai'nin katılımıyla başlandı.

6 Haziran

1919- İstanbul'daki İngiliz Kuvvetleri Komutanı General Milne, Harbiye Nezaretine yazı göndererek, Mustafa Kemal Paşa'nın geri çağrılmasını istedi. Harbiye Nazırı Şakir Paşa da 8 Haziran'da Mustafa Kemal Paşa'ya geri dönmesi için yazı gönderdi.

1944- Müttefikler, Normandiya'ya çıkarma yaptı.

1961- Ordu içindeki Silahlı Kuvvetler Birliği, Devlet Başkanı Cemal Gürsel'e muhtıra verdi. Muhtırada, görevden alınan Hava Kuvvetleri Komutanı İrfan Tansel'in göreve iadesi istendi. Tansel, 8 Haziran'da Hava Kuvvetleri Komutanlığına döndü.

1968- ABD Senatörü ve başkan adayı Robert Kennedy vurularak öldürüldü.

1968- Kurtuluş Savaşı komutanlarından, meclis başkanlarından Orgeneral Kazım Özalp, 86 yaşında Ankara'da öldü.

1980- Ressam Hamit Görele, 87 yaşında İstanbul'da yaşama veda etti.

1983- Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) kuruldu. Genel Başkanlığa Erdal İnönü seçildi.

1984- Hindistan ordusuna bağlı askerler, "Sih"lerin kutsal mabedi olan "Altın Tapınak"a kanlı bir baskın düzenledi. Baskından sonra, Hindistan'ın çeşitli kesimlerindeki militan olmayan Sihler de silahlanmaya başladı.

2000- Şili'nin eski diktatörü Augusto Pinochet'nin dokunulmazlığı kaldırıldı.

2011- Ankara Cumhuriyet Başsavcılığınca "12 Eylül darbesi" ile ilgili soruşturma kapsamında, dönemin Genelkurmay Başkanı, eski Cumhurbaşkanı Kenan Evren'in ifadesi alındı. Evren'e 2,5 saat süren sorguda, 12 Eylül ve öncesine ilişkin 12 soru yöneltildi.

2011- Alman kabinesi, ülkedeki nükleer santrallerin kademeli olarak 2022 yılı sonuna kadar kapatılması kararı aldı.

2013- Çin'de dünyadaki en eski primat fosili bulundu. Daha önce bilinmeyen bir primat cinsi ve türüne ait kalıntıların 55 milyon yaşında olduğu saptandı.

2013- Azerbaycan, İspanyol opera sanatçısı Montserrat Caballe'nin işgal altındaki Yukarı Karabağ'a gitmesi nedeniyle İspanya'ya nota verdi.

7 Haziran

1557- Mimar Sinan tarafından inşa edilen Süleymaniye Camisi açıldı.

1866- Anadolu'da kurulan ilk demiryolu hattı İzmir-Aydın demiryolu hizmete girdi.

1889- Ertuğrul gemisi, Japonya'da Yokohama Limanı'na ulaştı. Gemi, dönüşünde battı.

1914- Atlas Okyanusu ile Büyük Okyanusu birbirine bağlayan Panama Kanalı gemilere açıldı.

1920- "Matbuat ve İstihbarat Müdüriyeti Umumiyesi (Basın Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü)" kuruldu.

1929- Vatikan, bağımsız devlet oldu.

1939- CHP İdare Heyeti, devlet ve parti yönetimini yeniden ayırmaya karar verdi.

1942- Etimesgut fabrikasında yapılan ilk Türk uçağı havalandı.

1945- Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan tarafından imzalanan ve "Dörtlü Takrir" olarak anılan önerge, CHP Meclis Grubu'na verildi.

1956- Demokrat Parti hükümetinin, muhalif partiler ve basından gelecek eleştirileri önlemek amacıyla hazırladığı Basın Kanunu, TBMM'de kabul edildi. Gazete çıkarmak ve imtiyazını almak için ağır koşullar öngören yasa, yayın anlayışını da denetim altına alıyordu.

1977- Semiha Yankı, 13. Uluslararası Altın Orfe Şarkı Yarışması'nda birinci oldu.

1982- Türkiye'nin Lizbon Büyükelçiliği İdari Ataşesi Erkut Akbay ve eşi, Ermeni bir teröristin silahlı saldırısına uğradı. Saldırıda Erkut Akbay öldü, eşi Nahide Akbay ağır yaralandı.

1997- Genelkurmay'ın, "İslami sermayenin finans ve eğitim stratejisi" konulu brifingine, yüksek yargı başkan ve üyelerinin yanı sıra Ankara DGM'deki 18 savcı ve hakim de katıldı.

2006- Ankara 9. Ağır Ceza Mahkemesi, Necmettin Erbakan'ın, "kayıp trilyon" davasında "özel belgede sahtecilik" suçundan aldığı 2 yıl 4 aylık hapis cezasını yeniden yargılama sonunda değiştirmedi ancak cezasını konutunda çekmesine karar verdi.

2012- Hukuk uyuşmazlıklarını "arabuluculuk" yoluyla çözümünü öngören kanun tasarısı, TBMM Genel Kurulunda yasalaştı.

2012- Irak'ın devrik lideri Saddam Hüseyin'in sağ kolu olarak bilinen, özel kalem müdürü ve sekreteri "Orgeneral ABD Hmud" lakaplı Abdulhamid Mahmud El Tikriti idam edildi.

2013- Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve eşi Lyudmila, 30 yıllık evliliklerine son verdiklerini açıklayarak, Rus siyasi tarihinde Petro'dan 316 yıl sonra eşinden resmen boşanan ilk lider olarak tarihe geçti.

2014- İstanbul'da yapılacak 3. havalimanının temeli, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından atıldı.