Haftanın Tarihine Bakış

ANKARA (AA)- Büyük Millet Meclisi, Sakarya Meydan Savaşı'nın kazanılmasından sonra, Başkomutan Mustafa Kemal Paşa'ya, 19 Eylül 1921'de kanunla "Müşir" (Mareşal) rütbesi ile "Gazi" unvanı verdi.

Mustafa Kemal'e, Milli Mücadele'nin başında Erzurum'da bulunduğu sırada, kendisini İstanbul'a çağıran "Saray" ile 8-9 Temmuz 1919 gecesi yaptığı telgraf görüşmesinde; resmi memuriyetine son verildiği bildirildi. Mustafa Kemal Paşa da Harbiye Nezaretine ve Padişaha, "resmi vazifesiyle beraber askerlik mesleğinden istifa ettiğini" bildiren telgraf gönderdi. Hiçbir rütbe sahibi olmayan Mustafa Kemal, "milletinin sinesinde" mücadelesini sürdürdü. Sakarya Meydan Savaşı öncesinde Mustafa Kemal'e Millet Meclisi, 5 Ağustos 1921'de "Başkomutanlık" verdi. Savaşın, 13 Eylülde kazanılmasının ardından, "Garp Cephesi Komutanı" İsmet (İnönü) Paşa ile Genelkurmay Başkanı Fevzi (Çakmak) Paşa, cepheden, "Edirne Mebusu İsmet ve Kozan Mebusu Fevzi" imzalarıyla Meclise 15-16 Eylül 1921'de gönderdikleri tarihi önergeyle Mustafa Kemal'e "Müşirlik" rütbesi ile "Gazi" unvanı "tevcihini" önerdi.

Meclisin kanunla bu önergeyi kabul etmesiyle Mustafa Kemal Paşa'ya "Mareşal" rütbesi ve "Gazi" unvanı verildi.

-Belli başlı öteki olaylar

16 Eylül

1889- II. Abdülhamid'in dostluk amacıyla Japonya'ya gönderdiği Ertuğrul Firkateyni, dönüş yolunda, Funakora kıyılarında fırtınaya tutuldu; gemi kayalara çarparak parçalandı. 540 denizci öldü, 6 subay ve 63 er kurtuldu.

1909- Türkiye'deki ilk dişçilik okulu, Kadırga'daki Menemenli Mustafa Paşa Konağı'nda, "Darülfünun-ı Osmanlı Tıp Fakültesi Aczacı ve Dişçi Kabile ve Hastabakıcı Mektebi" adıyla açıldı.

1924- Gürcistan Sovyet Cumhuriyeti'ndeki ayaklanma sert biçimde bastırıldı.

1935- Türk Milli Güreş Takımı Balkan Şampiyonu oldu.

1935- Kayseri Bez Fabrikası, Başbakan İsmet İnönü tarafından Açıldı.

1938- Bulgaristan'daki Türk okullarında öğretimin Türk harfleriyle yapılmasına karar verildi.

1949- Yunanistan'da iç savaş sona erdi.

1950- Türkiye'nin, Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatına (NATO) girme başvurusu reddedildi.

1953- İlk sinemaskop film gösterimi New York'ta yapıldı.

1961- Menderes Hükümeti Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan, İmralı Adası'nda idam edildi.

1963- Ahmet Bin Bella, Cezayir'in ilk devlet başkanı oldu.

1977- Yunan asıllı soprano Maria Callas 54 yaşında Paris'te öldü.

1978- İran'da bir dakika süren depremde 20 bin kişi öldü.

1992- Erdal İnönü Sosyalist Enternasyonal'in başkan yardımcılığına seçildi.

2000- Ressam Şükriye Dikmen, İstanbul'da öldü.

2002- Bakü-Ceyhan boru hattının temeli Cumhurbaşkanı Sezer, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev ve Gürcistan Devlet Başkanı Şevardnadze tarafından atıldı.

2005- Tiyatro ve sinema sanatçısı Pekcan Koşar 70 yaşında Yalova'nın Çınarcık ilçesinde öldü.

2008- Türk dünyası üzerine haberleri ve çalışmalarıyla tanınan gazeteci Kemal Çapraz, Kartal'da geçirdiği trafik kazasında vefat etti.

17 Eylül

1787- ABD Anayasası kabul edildi.

1908- Havacı Orwill Wright ve beraber uçtuğu arkadaşı Thomas E. Selfridge, uçak kazası geçirdi. Kazada ölen Selfridge, uçak kazasında yaşamını yitiren ilk insan oldu.

1934- Türkiye, Cemiyeti Akvam (Milletler Cemiyeti) üyeliğine kabul edildi.

1941- İngiliz ve Sovyet işgali altındaki İran'da Şah Rıza tahtan indirildi, yerine oğlu Muhammed Rıza Pehlevi geçti.

1961- Adnan Menderes idam edildi. Milli Birlik Komitesi, 65 yaşını aşan Celal Bayar ile idam kararları çoğunlukla alınan öteki hükümlülerin cezalarını müebbet hapse çevirdi.

1967- Kayseri'de yapılan Kayserispor-Sivasspor futbol maçında çıkan olaylarda 40 kişi öldü, çok sayıda kişi yaralandı.

1996- ABD Başkanı Bill Clinton, Kuveyt'e 3.500 asker gönderdi. Bill Clinton, Irak'ı saldırgan davranışlarına son vermesi konusunda uyardı.

2009- Münevver Karabulut'un katil zanlısı Cem Garipoğlu, İstanbul-Bahçelievler'de avukatı tarafından emniyet güçlerine teslim edildi.

2011- Ankara Giyim Sanayicileri Derneği'nin desteğiyle gerçekleştirilen Başkent Moda Günleri kapsamında kurulan 2 kilometre 69 metre uzunluğundaki podyum, Guinness Rekorlar Kitabı'na girdi.

2012 - CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, eski başbakanlardan Adnan Menderes'in Topkapı'daki anıt mezarını ziyaret etti.

2012 - Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, ölümüyle ilgili iddialar üzerine soruşturma yürüttüğü 8. Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın mezarının açılarak inceleme yapılmasına karar verdi.

2012- Otoyollarda Hızlı Geçiş Sistemi (HGS) dönemi başladı.

18 Eylül

1851- Amerikan gazetesi New York Times yayımlanmaya başlandı.

1934- Sovyetler Birliği, Milletler Cemiyeti'ne girdi.

1948- Pakistan'ın Kurucusu Muhammed Ali Cinnah öldü.

1956- Efes'te 1926'dan beri sürdürülen arkeolojik kazılarda, "Prytaneion" adı verilen bölümde, dünyaca ünlü Artemis heykeli gün ışığına çıkarıldı.

1961- Yassıada mahkumları Kayseri Cezaevi'ne nakledildi.

1962- Kıbrıs'ta Rauf Denktaş'a suikast girişiminde bulunuldu.

1970- Rock yıldızı Jimy Hendrix, aşırı dozda uyuşturucudan öldü.

1978- ABD Başkanı Jimmy Carter öncülüğünde, Mısır Devlet Başkanı Enver Sedat ve İsrail Başbakanı Menahem Begin, barış anlaşması imzaladılar.

1993- Saz sanatçısı Nida Tüfekçi 64 yaşında öldü.

1997- "Bizimkiler" televizyon dizisinin "Hakim Bey"i, tiyatro ve sinema sanatçısı Orhan Çağman 70 yaşında öldü.

2003- Emekli Büyükelçi Ecmel Barutçu vefat etti.

2005- Afganistan'da 1969'dan bu yana ilk parlamento seçimleri yapıldı.

2012 - BDP İstanbul Milletvekili Sebahat Tuncel, "terör örgütü üyesi olma" suçundan hakkında açılan davada 8 yıl 9 ay hapis cezası aldı.

19 Eylül

1575- Padişah III. Murat'ın görevlendirdiği Müneccimbaşı Takiyüddin Efendi'nin öncülüğünde kurulan İstanbul Rasathanesi açıldı. Rasathane, devrin Şeyhülislamı tarafından 1580'de yıktırıldı.

1893- Yeni Zelanda kolonisi, kadınlara oy hakkı tanıyan ilk ulus oldu. Bu atılımın öncüsü, 1866'da "kadın hareketi"ni başlatan Kate Sheppard idi.

1921- TBMM, Mustafa Kemal Paşa'ya, "Mareşal" rütbesiyle "Gazi" unvanı verdi.

1951- Kuzey Atlantik Paktı Konseyi, Türkiye ve Yunanistan'a NATO'ya katılma çağrısı yaptı.

1955- Arjantin Cumhurbaşkanı Juan Peron, askeri darbeyle devrildi ve Paraguay'a sürüldü.

1961- Eski başbakanlardan Ordinaryüs Prof. Şemsettin Günaltay öldü.

1970- Türk Hava Yollarının "Antalya" adlı uçağı Isparta yakınlarında düştü: 154 kişi öldü.

1982- İsveç'te seçimleri Sosyal Demokratlar kazandı; Olof Palme başbakan oldu.

1985- Meksika'nın başkenti Meksiko'da meydana gelen 8.1 büyüklüğündeki depremde 35 binden fazla kişi öldü.

1987- 10. Akdeniz Oyunlarında Serbest Güreş Milli Takımı, 6 altın, 1 gümüş madalya ile takım halinde şampiyon oldu.

2010- 95 yıl aradan sonra ilk kez bir günlüğüne ibadete açılan Akdamar Kilisesi'nde ayin yapıldı.

2012 - Genelkurmay Askeri Savcılığı, Suriye tarafından düşürülen askeri uçakla ilgili yaptığı açıklamada, "Kaza kırım inceleme raporunda, uçağın Doğu Akdeniz'de uluslararası hava sahasında uçarken, Suriye hava savunma unsurları tarafından atılan füzenin uçağın sol arka tarafında patlayarak blast etkisi yaratması sonucunda, uçağın ve pilotların uçuş şartlarını sağlayamayacak şekilde etkilenmesi nedeniyle uçağın sola dönüşle irtifa kaybedip, sola hafif yatışlı ve burun yukarı pozisyonda suya çarptığı kanaati belirtilmiştir" ifadelerine yer verdi.

2012 - Numan Kurtulmuş'un genel başkanlığını yaptığı Halkın Sesi Partisi (HAS Parti), olağanüstü kongrede feshedildi.

20 Eylül

622- Hazreti Muhammed ile Hazreti Ebubekir, Medine'ye ulaştı.

1519- Portekizli kaşif Magellan, 270 kişi ve 5 gemiyle İspanya'dan yola çıktı.

1933- Başbakan İsmet İnönü ve Dışişleri Bakanı Tevfik Rüştü Aras'ın, Sofya'yı ziyaretinde, 1929 Tarafsızlık Antlaşması'nın süresi uzatıldı.

1937- Dolmabahçe Sarayı Veliahd dairesinde, Atatürk'ün de isteğiyle Türkiye'nin ilk resim ve heykel müzesi açıldı.

1946- Basın Kanunu TBMM'de kabul edildi.

1985- Halk müziği yorumcusu, opera sanatçısı, besteci ve şair Ruhi Su 73 yaşında öldü.

1988- Naim Süleymanoğlu, Seul Olimpiyat Oyunları'nda halter dalında altı dünya rekoru kırdı.

1992- Özgür Gündem gazetesi yazarı Musa Anter, Diyarbakır'da öldürüldü.

1992- Gazeteci yazar İlhami Soysal 64 yaşında öldü.

1994- Bakü'de petrol anlaşması imzalandı. İngiliz BP, Amerikan Amaco, Penzol, Rus Lukoil ve TPAO, bir konsorsiyum oluşturdu.

2011- Yargıda sesli ve görüntülü ifade dönemi başladı. Duruşma nedeniyle sevk ve nakillerin en aza indirilmesini amaçlayan Ceza Muhakemesinde Ses ve Görüntü Bilişim Sisteminin Kullanılması Hakkında Yönetmelik yürürlüğe girdi.

2011- Türk futbolunda, ceza olarak kulüplere verilen "seyircisiz maç" dönemi, Fenerbahçe-Manisaspor karşılaşmasıyla sona erdi. Fenerbahçe Şükrü Saraçoğlu Stadı, kadınlara ve çocuklara açıldı.

21 Eylül

1903- İlk kovboy filmi Kit Carson'un prömiyeri ABD'de yapıldı.

1932- Himayei Etfal Cemiyetince düzenlenen "Alaturka Güreş" karşılaşmaları Taksim Stadyumu'nda yapıldı.

1938- İlk TV haber programı BBC'de yayımlandı.

1943- Karikatürist Sedat Nuri İleri 55 yaşında öldü.

1943- İnönü Ansiklopedisi'nin ilk fasikülü yayımlandı.

1947- Zonguldak Kozlu kömür ocaklarındaki grizu patlamasında 48 işçi öldü.

1960- 27 Mayıs günü, "Milli Birlik ve Hürriyet Bayramı" olarak kabul edildi.

1973- Sanat tarihçisi Tahsin Öz öldü.

1975- Ressam ve şair Bedri Rahmi Eyüboğlu 62 yaşında vefat etti.

1980- Orgeneral Haydar Saltık, Devlet Başkanı Genel Sekreteri oldu. Aynı gün Başbakan Bülend Ulusu, hükümetini açıkladı.

1989- Sinema yönetmeni ve yapımcı Ertem Eğilmez öldü.

2000- Gazeteci yazar Ahmet Taner Kışlalı suikastında araca bombayı yerleştirdiği belirtilen Rüştü Aytufan, Sapanca'da yakalandı.

2011- Türk müziğine 80'in üzerinde TRT denetimden geçmiş eser kazandıran Ahmet Niyazi Şengül, Safranbolu'da 85 yaşında hayatını kaybetti.

2012 - İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesi, Balyoz Davası kapsamında yargılanan eski Hava Kuvvetleri Komutanı emekli Orgeneral Halil İbrahim Fırtına, eski Deniz Kuvvetleri Komutanı emekli Oramiral Özden Örnek ve eski 1. Ordu Komutanı emekli Orgeneral Çetin Doğan'ı "Türkiye Cumhuriyeti icra vekilleri heyetini, cebren ıskat veya vazife görmekten cebren men etmek" suçundan ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırdı.

22 Eylül

1520- Dokuzuncu Osmanlı Padişahı Yavuz Sultan Selim öldü.

1792- Fransa'da cumhuriyet ilan edildi.

1903- İtalo Marconi, kornet (cornet) dondurma külahının patentini aldı.

1908- Bulgaristan, Osmanlı'dan bağımsızlığını ilan etti.

1919- Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası kuruldu.

1932- Gazeteci, yazar, besteci Ahmet Rasim 68 yaşında öldü.

1943- Ankara Fen Fakültesi kuruldu.

1959- Avrupa ile ABD arasındaki ilk telefon kablo hattı resmen açıldı.

1964- Sosyal Demokrat Parti kuruldu.

1964- Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel, Yassıada hükümlüsü Refik Koraltan, Rüştü Erdelhun, Selim Yatağan ve Nedim Ökmen'i hastalık nedeniyle affetti.

1980- İran-Irak savaşı başladı.

1985- Fransız hükümeti, 10 Temmuz 1985'de batan Greenpeace'e ait "Rainbow Warrior" gemisini, Fransız gizli servisi ajanlarının batırdığını kabul etti.

1993- New York Metropolitan Müzesi, "Karun Hazinesi"ni Türkiye'ye geri göndermeye karar verdi.

2000- Bakanlar Kurulu, Kopenhag Kriterleri ile paralel olan insan hakları raporunu kabul etti.

2001- Besteci ve müzik yorumcusu Fikret Kızılok, tedavi gördüğü İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesinde öldü.

2005- Sinema sanatçısı Tanju Korel 61 yaşında İstanbul'da hayatını kaybetti.

2007- Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliğine Büyükelçi Tahsin Burcuoğlu atandı.

2007- Sinema oyuncusu Ali Kemal Asıliskender, tedavi gördüğü hastanede öldü.

2008- Tiyatro sanatçısı Hadi Çaman, İstanbul'da kaldığı özel bakımevinde vefat etti.

2011- Tuğamiral Ali Sadi Ünsal, Tümamiral Fikret Güneş, albaylar Sencer Başat ve Mehmet Koray Eryaşar ile binbaşı Cem Çağlar, "Balyoz Planı" soruşturması kapsamında tutuklandı.

2011- KKTC Bakanlar Kurulu, Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı'na KKTC deniz yetki alanlarında petrol ve doğalgaz arama ruhsatı verdi.

2012 - Feshedilen HAS Parti'nin Genel Başkanı Numan Kurtulmuş, Haliç Kongre Merkezi'nde düzenlenen İstanbul İl Başkanlığı Danışma Meclisi ve Katılım Toplantısı'nda AK Parti'ye katıldı. - Ankara