Grafikli - İran'ın "Savaş" Bütçesi

İran'da gelecek yılın bütçesi (Hicri Şemsi 1396 Mart ayından başlamak üzere) geçen yıla göre yüzde 13,9 artışla yaklaşık 3,2 katrilyon riyal (99,7 milyar dolar) olarak belirlenirken savunma harcamalarına tahsis edilen pay da yüzde 39 yükseldi.

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani hükümeti tarafından pazar günü meclise sunulan bütçe tasarısında savunmaya ayrılan paydaki büyük artış dikkati çekti. İran'ın savunma harcamaları yüzde 39 artarak 10,3 milyar dolara yükseldi. Böylece, üç buçuk yıllık Ruhani döneminde savunma bütçesindeki artış yaklaşık yüzde 80'e ulaştı.

Ülkedeki siyaset, ekonomi ve sosyal alanlarındaki anlaşmazlıklarına rağmen Ruhani hükümeti ile Devrim Muhafızları Ordusu'nun dış politikada eş güdümlü hareket etmeleri dikkati çekiyor. Göreve geldikten sonra önceliğini nükleer anlaşma ve yaptırımlardan dolayı yıpranan ekonomiyi iyileştirmeye veren Ruhani hükümeti, Devrim Muhafızları'nın Suriye başta olmak üzere bölgesel politikalarındaki rolüne itiraz etmedi.

Ruhani hükümeti, 2013'te selefi Mahmud Ahmedinejad'ın cumhurbaşkanlığı döneminde yaklaşık 6 milyar dolar olarak belirlenen savunma bütçesini 2014 yılında 8 milyar doların üzerine çıkardı. Ruhani'nin savunma bütçesindeki artıştan en büyük payı Suriye başta olmak üzere İran'ın bölgedeki askeri operasyonlarını yürüten Devrim Muhafızları Ordusu aldı.

Ruhani döneminde savunma bütçesi yaklaşık yüzde 80 arttı

Ruhani hükümeti ile Devrim Muhafızları arasında güvenlik ve dış politika sahalarında görülen uyum, Devrim Muhafızları'nın resmi bütçedeki payına da olumlu yansıdı. İran genel bütçesinde Devrim Muhafızları'na tahsis edilen bütçe geçen yıla kadar giderek arttı. ?

Genel bütçeden 2013 yılında 3,3 milyar dolar alan Devrim Muhafızları, ?2014'te 5 milyar dolar, ?2015'te ise 6,1 milyar dolar aldı. ?2016 bütçe tasarısında Devrim Muhafızları'na tahsis edilen pay 4,5 milyar dolara düşürülse de ordu ve savunma bakanlığının bütçesi artırıldı. 2017 bütçe tasarısında ise Devrim Muhafızları'na ayrılan pay geçen yıla oranla yüzde 53 artışla 6,9 milyar dolara yükseldi.

Buna göre, İran'da ordu, Devrim Muhafızları, Gönüllü Güvenlik Güçleri (Besiç), Genelkurmay Başkanlığı'na tahsis edilen bütçe Haziran 2013'te göreve gelen Ruhani döneminde yaklaşık yüzde 80 arttı.

Devrim Muhafızları'nın bütçe dışı kaynakları

İran'ın ülke dışında çeşitli suikast, sabotaj ve askeri operasyonlarla ilişkilendirilen Devrim Muhafızları Ordusu, sahip olduğu askeri gücün yanı sıra elinde bulundurduğu iktisadi kurumlarla da İran dış politikasını, gelir kaynaklarını ve stratejik harcamaları kontrol ediyor. Devrim Muhafızları, genel bütçeden ayrılan pay dışında ülke genelinde sahip olduğu ulaşım, enerji ve inşaat şirketlerinden de önemli gelir elde ediyor.

Bunlardan en büyüğü 1990'da dini lider Ayetullah Ali Hamaney tarafından kurulan Hatemu'l-Enbiya Karargahı. Söz konusu karargah, 1980-1988 arasında İran-Irak savaşında tahrip olan yerleşim birimlerinin alt yapısını onarmada büyük rol üstlenen Devrim Muhafızları çatısı altında ülkenin yapılanmasında önemli ihale ve projeleri yürütmek için tesis edildi. Yaklaşık 5 bin yüklenici firmayla işbirliği yapan karargahta, yaklaşık 135 bin kişinin istihdam edildiği belirtiliyor.

Total, Shell ve Hyundai gibi şirketler 2000'li yıllarda Basra Körfezindeki Güney Fars Petrol sahasından ayrıldıktan sonra bu yerler, Hatemu'l-Enbiya Yapı Karargahı'na devredilmişti. Devrim Muhafızları, ülke genelinde sahip olduğu şirketler ve ekonomideki rolü nedeniyle bazı kesimler tarafından ülkede 'ekonomik tekel' oluşturduğu gerekçesiyle eleştiriliyor.

İran Devrim Muhafızları, bütçeden aldığı pay ve şirket gelirlerinin yanı sıra uygun gördüğü gibi harcayacağı bağımsız özel fonlara da sahip bulunuyor.