Fotoğraflarla Suriye'nin 'Banksy'si

Faisal Irshaid

BBC Arabic

Gündüzleri muhalif bir savaşçı, geceleri duvarlara resim yapan Suriyeli bir sokak sanatçısı...

Ebu Malik el-Şami gündüzleri rejime karşı silah kaldırırken, geceleri boyalarını savaşa karşı bir silah olarak kullanıyor.

Suriye'nin başkenti Şam'ın 10 km dışında, durmaksızın atılan bombalardan yerle bir olmuş, elektrik, gıda ve hatta suyun bile olmadığı Deraya'da yaşayanlar, 2014 yazında bir sabah uyandıklarında gerçek hayatla tezat oluşturan bir duvar resmi gördüler.

Bir binanın yıkılmış duvarında, kuru kafaların üstünde yükselen ve duvara "umut" yazan bir kızın resmiydi bu.

Bu resim, sokak sanatçısı el-Şami'nin, siyasi ve eleştirel resimleriyle dünya çapında tanınan İngiliz sokak sanatçısı Banksy'ye benzetilmesine yol açtı.

Onun da resimleri Banksy'ninkiler gibi bir gecede ortaya çıkıyor, ama çizdikleri sadece Suriye'deki dehşet verici savaşla ilgili.

Filistin'in simgesi haline gelen Hanzala karakteri, yıkılmış bir okulun tahtasına "'Allah'ım lüfen okulu yok et' diye şakalaşırdık, gerçek oldu" yazıyor.

2014 yazından bu yaza kadar resimleri, Şam kırsalındaki Deraya'da yaklşaık 30 yerde ortaya çıktı.

Şu an 22 yaşında olan Şami, 2011'de savaş başlamadan önce lise öğrencisiydi. Şam'da hükümet karşıtı gösterilere katıldı ve resim yeteneğini devrim mesajlarını yaymak için kullandı.

"Anneler Günü kutlu olsun" yazan ironik bir duvar resmi. Arap ülkelerinde Anneler Günü 21 Mart'ta kutlanıyor.

2013 başında ise muhalif Özgür Suriye Ordusu'na katılmak için Deraya'ya gitti, ama çizim defterlerini ve kalemlerini de yanında götürdü.

Şami, Deraya'daki ilk gününde ona silah kullanmayı öğrettiklerini söylüyor. İkinci gün ise doğrudan çatışmaya gönderilmiş.

Ancak 2014'te tanıştığı "Deraya'nın Gözü" lakaplı sanatçı Majd, onu sokak sanatı yapması için cesaretlendirmiş.

Büyük bir evin yıkılmış duvarlarına yaptığı ilk resimde, küçük bir kız savaşa gitmeye hazırlanan bir askere hedef tahtasına çizilmiş bir kalbi gösteriyor, sevgiyi "öğretiyor".

Şami'nin boya bulması ilk etapta zor olmuş.

"Deraya'ya ilk geldiğimde şok oldum. Her yer yıkılmıştı. O zamanlar ordu Deraya'yı sürekli olarak bombalıyor, insanlara saldırıyordu. Halimiz perişandı. Dayanamıyorduk. Her şey yıkılıyordu" diyor.

Deraya'nın sanat malzemeleri satan tek dükkanı da yıkılan yerlerden biriydi. Ama dükkan sahibinden izin alarak, Majd, Shami ve diğer sanatçılar yıkıntılar arasına dalarak boya ve fırça aradı.

Resimde Suriye'deki savaşın başladığı 2011'den sonra geçirdiği değişim anlatılıyor.

Duvar resmi yaparken bir keskin nişancı tarafından vurulma ya da bombalanma riski var. Şami özellikle çatılarda çalışmanın çok tehlikeli olduğunu söylüyor:

"En iyi zaman kasabanın sakin olduğu gün batımı ya da gün doğumu zamanları. Bazen de geceleri resim yapıyorum, dolunay zamanı ay ışığını, bazense cep telefonumun ışığını kullanıyorum."

"Aslında çok yorucu. Her gün cephede savaşıp, serbest vaktim olduğunda da duvar resmi ve çizimler yapıyordum".

Resimde "Bu yıl Bayram'ı nasıl kutlayacağız?" yazıyor.

Zamanla Şami ve arkadaşlarının elindeki boyalar azaldı. Sonunda Şami'nin elinde sadece kırmızı, siyah, fıstık yeşili, fosforlu sarı ve kahverengi boyalar kaldı.

2015'te savaşırken aldığı yara nedeniyle bir süre hiçbir şey yapamadı.

Deraya'da geçirdiği iki yıl boyunca 30'dan fazla duvar resmi çizdi.

Ocak 2016'da arkadaşı Majd öldürüldü.

Suriye ordusu Ağustos ayında Deraya'yı muhaliflerden aldı. Şami de diğer yüzlerce muhalif gibi buradan ayrılarak kuzey kenti İdlib'e gitti.

"Güllerimiz onları kanlarıyla sulayan ölülerimiz için"

Sokak sanatı, özellikle duvar resmi, çok kısa ömürlü. Ordunun eline geçen Deraya'da Şami'nin resimlerinin zamana direnebilmesi çok zor.

Bu yüzden Deraya'dan ayrılmadan önce Şami tüm resimlerinin fotoğraflarını çekti. Sokak sanatına da İdlib'de devam ediyor.

Ebu Malik el-Şami'nin Deraya'daki son resmi, Halep'teki hava saldırılarına gönderme yapıyor. X'ler Rusya ve Suriye savaş uçaklarını, O'lar ise Suriyeli çocukların duman perdesi yapmak için yaktıkları lastikleri temsil ediyor.