Dört Bir Yanda İsim Heyecanı

TUĞBA ÖZGÜR DURMAZ - Bazı il ve ilçelerde yaşayan halkların yıllardır çektiği "isim sancısı", açıklanan demokratikleşme paketiyle iyileşme ihtimali taşıyor.

Yıllar önce çoğu ideolojik nedenlerle olmak üzere ismi değiştirilen köy, belde, ilçe ve illerin demokratikleşme paketi ile eski isimlerini alabilmesi için tanınan imkan, bazı yerlerde tatlı bir telaşa, bazı yerlerde belirsizliğe yol açtı.

Değişime sıcak bakan yerler arasında Bilecik, Güroymak, Tillo bulunurken, Rize, Güneysu, Evren, Düziçi'nin de aralarında bulunduğu bazı yerler yeniden değişiklik yapılmasını istemiyor.

"Artık kabullendik"

Başkentin Evren adıyla bilinen ilçesi, 1982 yılından önce Çıkınağıl olarak biliniyordu. Ancak, 6 bin 500 nüfuslu ilçenin adı 12 Eylül'ün ardından atanan bir görevli tarafından "yöreye faydası olur" diye Kenan Evren'e ithafen Evren olarak değiştirildi.

Paketin getirdiği eski adlara dönüşten faydalanıp faydalanılmayacağı sorulan ilçeyle ilgili Evren Belediye Başkanı Nedim Keskin, isim değişikliği düşünmediklerini bildirdi.

Bizzat Kenan Evren tarafından değiştirilmediğine işaret eden Keskin, bunun Doğu ve Güneydoğu'daki değişikliklerle benzerlik taşımadığını belirterek, "Böyle bir girişimde bulunmuyoruz, biz artık kabullendik. İlçemizin ismini Kenan Evren'in soy adı olarak değil, dünya, kainat anlamıyla benimsiyoruz ama halktan böyle bir talep gelir, resmi olarak dilekçe ile başvuran olursa belediye meclisimizde görüşüp gerekeni yaparız" dedi.

-"Gönlümüz Ertuğrul'dan yana ama referandum olmalı"

Yaygın kanaatin aksine, isimleri değiştirilen yerler Rumlara, Kürtlere, Ermeni kökenli isimlerle sınırlı değil. Türk tarihini yansıtan isimler de değiştirilenler arasında bulunuyor. Bilecik'in 1926 yılından önceki adı "Ertuğrul".

Bilecik Belediye Başkanı Selim Yağcı, eski isme dönüş konusunda halkın görüşü çok önemli olduğunu belirterek, "Bilecik tarihi önemi olan bir ilimiz, biz de geçmişimizden kalanlarla gurur duyuyoruz. Gönlümüz buranın Ertuğrul adını almasından yana ama uzun yıllardır Bilecik yerleşmiş bir isim. Yalnızca il sınırımızda değil Türkiye'nin her yerindeki Bilecikli hemşehrilerimizin de katılımıyla bu kararın verilmesi doğru olur. Belki şehrimizde bir referandum da yapılabilir. Bu sayede demokratikleşme paketi de asıl anlamını bulmuş olur" diye konuştu.

Aynı dönemde benzer şekilde değiştirilen adı illerden diğer ikiside Bayazıt ve Hüdavendigar. 1938 yılında "Ağrı" adı verilen Bayazıt, önce 1926 yılında Karaköse olarak, daha sonra ise bugün bilinen haliyle değiştirildi. Bursa ise Osmanlı Devletinde "Hüdavendigar" sancağı olarak anılan ve 1. Murat'ın unvanı Hüdavendigar'dan ismini alan şehir, 1924 yılında Bursa olarak değiştirildi.

-Cumhurbaşkanı Gül'ün yüzlerce yıllık adıyla selamladığı kent

Yarım asır öncesine kadar "Norşin" olarak bilinen Bitlis'in Güroymak"ı 2009'da ziyaret eden Cumhurbaşkanı Abdullah Gül'ün "Norşin" selamlaması da o dönem değiştirilen isimleri yeniden gündeme taşımış ve irili ufaklı pek çok yerleşim biriminin eski adına dönebilmesi için ümit vermişti.

Güroymak Belediye Başkanı Mehmet Emin Özkan, iki yıl önce belediye meclisinden ilçenin eski adına dördürülmesi için karar çıkardıklarını ve bunu İçişleri Bakanlığına ilettiklerini ancak o zamandan beri herhangi bir gelişme yaşanmadığını kaydetti.

"İlçemizin Norşin ismiyle resmileşmesini istiyoruz. Pakete istinaden, gerekiyorsa talebimizi de yenileyeceğiz" diyen Özkan, halkın da ilçeyi eskiden olduğu gibi anmak isteriklerini dile getirdi.

-"Bu ad zaten pek tutmadı"

Siirt'in Aydınlar ilçesi de hala halkın hafızasında Tillo olarak yaşatılıyor. İlçenin belediye başkanı mesut Memduhoğlu, ismin değişmesi için daha önce TBMM'ye kanun teklifi verildiğini ve bundan olumlu cevap beklediklerini kaydetti. Demokrasi Paketi'nde çıkan kararı olumlu bulduğunu belirten Memduhoğlu, "Halk zaten Tillo diyor. Yeni nesil bile işin doğrusu Aydınlar'ı pek kullanmıyor. İnşallah en kısa zamanda tekrar Tillo olur" dedi.

Memduhoğlu, bürokraside bile Aydınlar yazınca anlaşılmadığını ve bu nedenle genellikle parantez içinde Tillo yazmak zorunda kaldıklarını bildirdi. "Bu ad zaten pek tutmadı" diyen Memduhoğlu, ilçenin yüzlerce yıl ilim yuvası olması nedeniyle değiştirilen ismin halkın hafızasında yer bulmadığını kaydetti.

- "Düziçi hiç anlamlı değil" eleştirisi

Eski isimlerin yeniden kullanılmasıyla ilgili bazı yerlerde net bir duruş da bulunmayabiliyor. 1983 yılında önce Adana'ya ardından Osmaniye'ye bağlanan Osmaniye'nin Düziçi ilçesi de eski adına dönme noktasında hala kararsız. Halkın çeşitli platformalarda ilçenin isminin "hiç anlamlı olmadığı" gerekçesiyle asıl adı "Haruniye" ile değiştirilmesini talep ederken,  Belediye Başkanı Ökkeş Namlı, kendisine isim değişikliğiyle ilgili ulaşan bir talep olmaması nedeniyle konunun gündemlerinde olmadığını söyledi. Şehri kuran Abbasi Halifesi Harun Reşit'in uç beyi Faraç Bey tarafından Haruniye adının verildiği düşünülen ilçeyle ilgili Namlı, halktan gelen tepkilere göre hareket edeceklerini söyledi.

-Viçe ve Potamya

Demokratikleşme paketinde yer alan "yer isimleri iadesi" maddesinin ilk sinyalleri Başbakan Recep Tayyip Erdoğan kendi memleketi Rize'nin Güneysu ilçesini "dereli" anlamına gelen eski adı Potomya şeklinde anmasıyla gündeme gelmişti.

Güneysu Belediye Başkanı Ahmet Minder, AA muhabirine yaptığı açıklamada, yeni jenerasyonun eski isimleri bilmediğini, zaman zaman kendilerin de halkın da Potomya ismini kullanmakla beraber, artık Güneysu'ya alışıldığını söyledi.

Eski isme dönerek yeniden karışıklığa sebep olmak istemediklerini kaydeden Minder, yasal olarak mümkün olsa da ilçelerinin ismini Potomya yapmak için başvurmayı düşünmediklerini belirtti.

Şehrin ismi değiştirilen diğer ilçesi "Viçe"ye ise 1948 yılında "Fındıklı" adı uygun görülmüştü. İlk duyulduğunda oluşan algının aksine, fındığın bol olmadığı çok az sayıda fındık ağacının yetiştiği bir ilçeye niçin Fındıklı adı verildiği ise hala bir muamma.

-"Halk Lazistan'a razı gelmez"

Rize ile ilgili bir diğer ilginç değişim de şehrin ismi. Osmanlı'nın Batum ve Doğu Karadeniz'i kendi topraklarına katmasının ardından Lazistan Sancağı olarak anılan bölgenin, 1921 yılında büyük bölümü Türkiye, küçük bölümü Gürcistan sınırları içinde kaldı. Buna karşılık, Lazistan, Trabzon vilayetinin sancağı oldu. 1925'te Lazistan Sancağının yerine Rize ili kuruldu.

Rize Belediye Başkanı Halil Bakırcı, AA muhabirine, halkın yüzde 90 civarının şehrin adının değiştirilmesine ilişkin bir talebinin olmayacağını ifade etti. Rize'nin il olduğundan beri Rize olduğunu vurgulayan Bakırcı, "Böyle bir girişime halkın kendisi de razı gelmez" diyerek, ancak ismi değiştirilen ilçe ve köylerin böyle bir girişimde bulunabileceğini dile getirdi.

-Yeni isim isteyenler de var

Paket, eski isimlere dönme imkanı tanırken, ismini beğenmeyenler de fırsattan istifade, yeni bir ad almak için hazırlık yapıyor. "Halkın rahatsız olduğu" gerekçesiyle ismini  "Toros" olarak değiştirmek isteyen  Konya'nın Ahırlı ilçesi, tekliflerini Meclis'e taşıdı.

MÖ 2 bin yıllara kadar uzanan ilçeye adının Selçuklular döneminde bölgede yaşayan Ahu Bey'e istinaden verilen Ahurlu isminin zamanla Ahırlı'ya dönüştüğü veya Selçuklular döneminde Bozkır'ı ilk fetheden Bozkır Bey'in at bakıcısının bu bölgede yerleşmesiyle Ahırlı adını aldığı şeklinde iki rivayet bulunuyor.

1992 yılında da Toros ismini almak için başvuran ancak isteği kabul edilmeyen ilçe, paketin ardından yeni ismini alacağı günü iple çekiyor.

-İsim değişikliğinin öncüleri

Demokratikleşme paketinden önce davranan isim değişikliği yapan yerler de yok değil. Siirt'in Baykan ilçesine bağlı "Ziyaret" beldesi, belediye meclisinin aldığı kararın İçişleri Bakanlığınca onaylanıp mart ayında Resmi Gazete'de yayımlanmasının ardından "Veysel Karani" ismini aldı.

Beldede türbesi bulunan Veysel Karani'ye hürmeten ve çok ziyaretçi gelmesinden dolayı ismin beldeyle özdeşleştiğini söyleyen Belediye Başkanı Servet Gülmez, beldenin gerçek adına kavuştuğunu kaydetti.

-Değiştirilen ismiyle gurur duyan iller

Cumhuriyet döneminden beri değiştirilen isimler arasında üç il var ki onların eski isimlerine dönme isteğinde bulunacakları hiç düşünülmüyor. Ayıntap olarak bilinen il, 1926 yılında önce Gaziayıntap, sonra küçük bir değişime "Gaziantep" ismine kavuşuyor.

1973 yılından  beri isminin önünde "kahraman" ünvanını taşıyan Maraş'ın yanı sıra, 1926'da il olmaktan çıkarılıp ilçeye dönüştürülen Siverek'in yerine il olan Urfa yaklaşık 30 asırdır "Şanlıurfa" ismiyle biliniyor. - Ankara