Diplomasi ve Dış Politikada Arşivlerin Rolü

Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşiv Dairesi Başkanı Songül Ozan, 2014'te başlatılan projeyle Dışişleri Bakanlığı arşivinin tamamının sayısal ortama aktarılmaya başlandığını belirterek, "Bir yıllık süre içinde yaklaşık 65 milyonluk sayfadan oluşan arşivimizdeki belgelerimizin 25 milyon sayfalık bölümü elektronik ortama aktarıldı."dedi

Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Atatürk Araştırma Merkezi ve Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Arşiv Dairesi Başkanılığı'nca "Diplomasi ve Dış Politika Araştırmalarında Arşivlerin Rolü Uluslararası Sempozyumu" düzenlendi.

Açılışta konuşan Ozan, son yıllarda uluslararası ilişkilerin olağanüstü hız kazandığını ve bunun kayıt altına alınarak arşivlendiğini söyledi.

Arşivlerin insanlığın yaşayan hafızasını, belleğini oluşturduğunu ifade eden Ozan, arşivlere intikal eden belgelerin araştırmacıya açıldığında geçmişte yaşayan önemli olaylara ışık tutulduğunu kaydetti.

Ozan, Dışişleri Bakanlığınca yürütülen dijital arşiv projesine ilişkin şunları söyledi:

"2014'te başlatılan projeyle Dışişleri Bakanlığı arşivinin tamamı sayısal ortama aktarılıyor. Bir yıllık süre içinde yaklaşık 65 milyonluk sayfadan oluşan arşivimizdeki belgelerimizin 25 milyon sayfalık bölümü elektronik ortama aktarıldı. Bu yıl sonunda bu projeyi bitirerek, 65 milyon sayfanın tamamını sayısallaştırmış olmayı öngörüyoruz. Projemiz Cumhuriyet tarihinin en kapsamlı arşiv çalışmaları arasında yer alıyor. Halen 280 kişi istihdam ediliyor projede. Teknolojinin en son ürünleri kullanılmaktadır. Proje sayesinde bakanlığımızın arşivine erişim çok daha rahat, hızlı ve güvenli şekilde sağlanabilecek. Projemizin önemli amacı arşivimizi araştırmacıların ve akademisyenlerin hizmetine sunmaktır. Ancak arşivdeki belgelerin yüzde 40'ı da gizli ibarelidir. 12 emekli büyükelçimiz gizlilik kaldırma çalışmalarını sürdürmektedir."

"Diğer ülkelerle ilgili arşiv çalışmaları sürüyor"

Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürü Uğur Ünal da, uluslararası ilişkilerin önemini ortaya koyması açısından arşiv kayıtlarının yararına değindi.

Osmanlı coğrafyası düşünüldüğünde arşivin 40'a yakın ülkenin tarihiyle doğrudan alakalı olduğunu ifade eden Ünal, çalışmalarını sadece bir milletin, devletin tarihi değil aynı zamanda milletlerin ve devletlerin tarihi de olduğu bilinciyle yaptıklarını söyledi.

Ünal, Osmanlı devletinin tek hafızasının Türkiye olmadığını dile getirerek, şunları kaydetti:

"Aynı zamanda yaşadığı coğrafyalarda da tarihi belgeler yer almaktadır. Türkiye olarak biz bir yandan Osmanlı arşivlerini hızlı bir şekilde tasnif çalışmalarını sürdürürken, dijitalleştirme gayretleri içerisindeyken bir yandan da ülke içinde ve diğer ülkelerdeki arşiv evrakları üzerinde çalışmalar yürütüyoruz. Şu anda bazı ülkelerle çok aktif şekilde ortak belge örneği teatisinde bulunuyoruz. Bunların başında Makedonya gelmektedir. Makedonya ile neredeyse projemizi tamamlama aşamasındayız. Başta Balkanlar olmak üzere hemen hemen bütün ülkelerle protokolümüz var. Bu kapsamda ülkelerin bir kısmına bu teklifimizi ilettik. Burada da Osmanlı hafızası var. Bunların da bir an önce dijital ortama aktarılması ve Osmanlı arşivine intikalini uygun gördüğümüz şekilde muhatap ülke kabul ederse Osmanlı arşivinde de bunların araştırmaya açılması, hizmete sunulması çalışmaları olanca hızıyla devam etmektedir. Balkanlarda ve Anadolu'da birçok çalışmamız var."

Ünal, Türkiye'deki arşiv hafızasının güvenli bir şekilde tutulması sağlıklı şekilde dijital ortama aktarılması, kamuoyuna sunulması, daha şeffaf hizmet verilebilmesi için Milli Arşiv Kanunu çalışmalarına başlandığını anlattı.

Kanun çalışmaları için kurumlarla görüşmeler yapıldığını ifade eden Ünal, "Türkiye'nin milli bir arşiv kanununa ihtiyacı vardır. Türkiye'nin milli arşiv kanunu serüvenin uzun yıllara dayanır. 40 yıldır bu çalışmalar yürütülmektedir. Ancak bu konuda sonuç alınamadığını görmek de çok üzücüdür. Arşivciliğe yön veren birtakım yasal düzenlemeler vardır fakat gerçekten kapsamlı bir milli arşiv kanunu hepimizin talebidir. Milli arşiv kanunuyla birlikte teşkilat kanunun da olması gerekir." diye konuştu.

Ünal, arşiv kanununun hükümetin eylem planı içerisinde yer almasından da memnuniyet duyduklarını söyledi.

Dijital arşive yılda 400 bin görüntü aktarırken, Kağıthane'deki Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı binasına geçilmesiyle birlikte bu sayının yılda 4 milyona çıktığını ifade eden Ünal, her bir evrakın tek tek kontrol edilerek arşive aktarıldığını anlattı.

Atatürk Araştırma Merkezi Başkanı Mehmet Ali Beyhan ise arşivlerin, fertlerin, cemiyetlerin ve devletlerin hukuki menfaatlerine hizmet ettiğini belirtti.

Barışın ve huzurun devamının müzakereyle sağlandığını, arşiv, yani tarihin de müzakereleri yürüten diplomatın en büyük yardımcısı olduğunu ifade eden Beyhan, Osmanlı İmparatorluğu'nun bıraktığı arşiv belgelerinin önemine değindi.