Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Diplomasinin 4 Yılı Böyle Geçti

MELİS YILDIRIM

Cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği seçimlerinin yapıldığı 24 Haziran 2018 seçimlerinden bu yana Türk dışişlerinin gündemini, tutuklanan ABD'li rahip Andrew Craig Brunson'un serbest bırakılmasını ve ülkesine dönmesini; Ayasofya'yı müzeye dönüştüren Bakanlar Kurulu kararının Danıştay kararı ile iptal edilmesini; Türkiye'nin İstanbul Sözleşmesi'nden Cumhurbaşkanlığı kararı ile çekilmesini; iş insanı Osman Kavala'nın Gezi Davası kapsamında tutukluluğunun sürmesini; Suudi gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın Suudi Arabistan İstanbul Başkonsolosluğu'nda öldürülmesini ve bu cinayet ile ilgili yargılamanın durdurulmasını ve Suudi Arabistan adli makamlarına devredilmesi etkiledi.

Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerinin yapıldığı 24 Haziran 2018 seçimlerinden bu yana dört yıl geçti. Bu dört yıl içinde, Türkiye'nin iç siyasetinde yoğun olarak tartışılan pek çok olay, ülkenin dış politikasını da belirledi. Türk dış politika gündemi, Haziran 2018'den bu yana şu gelişmelerden etkilendi.

26 Temmuz 2018: ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence, İzmir'de daha önce tutuklanan ve "terör örgütleri adına suç işlediği ve casusluk yaptığı" iddiasıyla hapis cezası verilen ABD'li rahip Andrew Craig Brunson için; "Pastor Andrew Brunson'u hemen serbest bırakın ya da sonuçlarına katlanmaya hazır olun. ABD, Türkiye'ye karşı bazı ekonomik yaptırımlar uygulayacak" açıklamasını yaptı.

14 Ağustos 2018: Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD ürünlerini boykot edeceklerini söyledi. Erdoğan, "Dışarıdan dövizle aldığımız her ürünün daha iyisini üretip dışarı satacağız. Amerika'nın elektronik ürünlerine biz boykot uygulayacağız. Onların iPhone'u varsa öbür tarafta Samsung var. Kendi ülkemizde Venus var Vestel var. Ne yapacağımızı anlasınlar. Biz kendimize yeteceğiz" dedi.

17 Ağustos 2018: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ile Katar Merkez Bankası (QCB) arasında Doha'da Swap anlaşması imzalandı.

2 Ekim 2018: Suudi Arabistanlı Washington Post yazarı gazeteci Cemal Kaşıkçı, İstanbul Levent'teki Suudi Arabistan Başkonsolosluğu'nda öldürüldü.

3 Aralık 2018: Erdoğan, Arjantin'deki G20 zirvesinin ardından Paraguay'a giderken geziyi takip eden basın mensuplarına Suudi gazeteci Kaşıkçı cinayetine ilişkin açıklama yaptı. Erdoğan, "Hatırlayın, Kaşıkçı muameleleri bittikten sonra konsolosluktan ayrıldı demişlerdi ilk açıklamalarında. Bu adam sıradan bir adam değil ki, dışarıda nişanlısı bekliyor ve nişanlısını almadan ayrılıp gidiyor. Böyle bir şey olabilir mi? Kime ne anlatıyorsunuz? İnsanları enayi, ahmak zannediyorlar. Kamuoyunu kandıracaklarını zannettiler. Ne oldu? Aradan bir iki gün geçti farklı açıklamalar yapmaya başladılar" dedi.

19-20 Aralık 2018: Türkiye-AB Karma Parlamento Komisyonu'nun (KPK) 78. Toplantısı, Dışişleri Bakan Yardımcısı ve AB Başkanı Büyükelçi Faruk Kaymakcı'nın katılımıyla Ankara'da yapıldı.

"RUSYA'DAN S-400 UZUN MENZİLLİ SAVUNMA SİSTEMİ ALINDI"

13 Mart 2019: Hollandalı Avrupa Parlamentosu üyesi Kati Piri tarafından hazırlanan "2018 Türkiye Raporu" Strazburg'daki Genel Kurul'da oylandı. " Avrupa Birliği'nin Türkiye ile katılım müzakerelerini resmen askıya alması" önerisinin bulunduğu rapor 109'a karşı 370 oyla kabul edildi.

15 Mart 2019: Ankara Anlaşması kapsamında kurulan ve Türkiye-AB ilişkilerinin en üst düzey karar alma organı olan Ortaklık Konseyi'nin 54. toplantısı, 4 yıllık aranın ardından Brüksel'de yapıldı.

11 Nisan 2019: Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un 24 Nisan'ı resmen "Ermeni soykırımını anma günü" olarak ilan etmesine Dışişleri Bakanlığı tepki gösterdi. Çavuşoğlu yaptığı sosyal medya paylaşımında "Macron seçim kampanyasında Ermenilere verdiği sözleri yerine getirmeye çalışarak yine popülizm yapıyor. Önce kendi karanlık tarihine baksın. Ruanda soykırımından bu yana çeyrek asır geçti" dedi.

12 Temmuz 2019: Rusya'dan satın alınan S-400 Uzun Menzilli Bölge Hava ve Füze Savunma Sistemi'nin birinci grup malzemeleri Mürted Hava Meydanı'na intikali başladı.

19 Temmuz 2019: ABD tarafından İran'a uygulanan yaptırımların Halkbank aracılığıyla delinmesi suçlamasıyla açılan davada suçlu bulunan eski Halk Bankası Genel Müdür Yardımcısı Mehmet Hakan Atilla, ABD'de bulunduğu cezaevinden tahliye edildi. Atilla, Türkiye'ye iadesi için Göçmenlik Dairesi'ne teslim edildi.

9 Ekim 2019: Cumhurbaşkanı Erdoğan, TSK'nın Suriye Milli Ordusu ile beraber Suriye'nin kuzeyinde terör örgütleri PKK/YPG ve IŞİD'e karşı Barış Pınarı Harekatı'nı başlattığını duyurdu.

17 Ekim 2019: Cumhurbaşkanı Erdoğan, ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence ile Ankara'da, Suriye'nin kuzeyindeki askeri harekatını ele aldılar. Pence ve beraberindeki heyetle yapılan görüşmeler sonucunda Türkiye-ABD ortak açıklama yayınlandı. Açıklamada "Türk tarafı Barış Pınarı Harekatı'na, güvenli bölgeden YPG'nin 120 saat içinde geri çekilmelerini teminen ara verecektir. Barış Pınarı Harekatı, bu geri çekilmenin tamamlanmasını müteakip durdurulacaktır" denildi.

24 Ekim 2019: Avrupa Parlamentosu'nda (AP), Barış Pınarı Harekatı'na hakkında "Türkiye'nin Kuzeydoğu Suriye'deki Askeri Operasyonu ve Sonuçları" başlıklı karar tasarısı kabul edildi. Dışişleri Bakanlığı karar ilişkin, "Kararda, Harekata ilişkin AB'nin bilinen tezleri tekrarlanmış, AB üyesi ülkelerin münferit silah ambargosu kararlarının geniş şekilde uygulanması, ülkemize karşı hedefli yaptırımlar, vize yasağı ve ekonomik bazı yaptırımlar uygulanması, bu bağlamda tarım ürünlerinde tercihli ticaret rejiminin ve son çare olarak Gümrük Birliği'nin askıya alınması gibi hususlara yer verilmiştir" dedi.

13 Kasım 2019: Cumhurbaşkanı Erdoğan, Beyaz Saray'da ABD Başkanı Trump ile görüştü. Görüşmede, Barış Pınarı Harekatı, Türk-Amerikan ilişkileri konuları ele alındı.

20 Aralık 2019: ABD Başkanı Trump, 2020 Ulusal Savunma Yetki Yasası'nı imzaladı. Savunma bütçesinde, Türkiye'nin S-400 hava savunma sistemlerini alım işlemlerini sürdürdüğü için Türkiye'ye F-35 uçaklarının teslim edilmemesi öngörüldü. Dışişleri Bakanlığı yaptığı yazılı açıklamada, "Söz konusu metin, ülkemizin F-35 tedarikinin engellenmesi, Türk Akım Projesine dair atıflar ve Kıbrıs Adası'na yönelik ABD silah ambargosunun Güney Kıbrıs Rum Yönetimi bağlamında koşullu olarak kaldırılması gibi unsurlar içermektedir" değerlendirmesi yapıldı.

21 Ocak 2020: Avrupa Parlamentosu Türkiye Raportörü Nacho Sanchez Amor, Türkiye'ye ilk resmi ziyaretini yaptı. Amor 23 Ocak'ta Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu ile görüştü.

10 Temmuz 2020 : Danıştay kararıyla, Ayasofya'yı müzeye dönüştüren 24 Kasım 1934 tarihli Bakanlar Kurulu kararı iptal edildi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, sosyal medya hesabından kararı "Hayırlı olsun" notuyla duyurdu. Ayasofya Camii, 24 Temmuz'da ibadete açıldı.

24 Temmuz 2020: Ayasofya'nın ibadete açılmasına ilişkin yurt dışından tepkiler geldi:

AB Komisyonu Başkan Yardımcısı Margaritis Schinas: "Türkiye, nihai kertede daha geniş jeopolitik hedefinin ne olacağına ve gelecekte kiminle birlikte yürümek istediğine karar vermeli. Bir Yunan olarak öfkeli hissediyorum. Zor bir gün ve eminim böyle düşüncen sadece ben değilim. Bugün Ayasofya'da olanlar yanlış başlangıç."

ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence: ABD bugün Ayasofya'nın tüm inançlar için ilham ve tefekkür kaynağı olarak ulaşılabilir kalması çağrısında sıkı sıkıya Yunan Ortodoks Kilisesinin yanında durmaktadır.

15 Kasım 2020: Erdoğan ve MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli KKTC'de kademeli olarak açılmasına karar verilen, Maraş bölgesini ziyaret etti. Ziyaret öncesinde Yunanistan Dışişleri Bakanlığı yaptığı yazılı açıklamada ziyaret için "eşi benzeri görülmemiş bir provokasyon" ifadesi kullanıldı.

İSTANBUL SÖZLEŞMESİ FESHEDİLDİ

20 Mart 2021: İstanbul Sözleşmesi olarak bilinen ve Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesine ilişkin Avrupa Konseyi sözleşmesi, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile feshedildi. Karar dünyada tepki ile karşılandı. Verilen bazı tepkiler şöyle:

Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Marija Pejcinovic Buric: Türkiye'nin kadına yönelik şiddete karşı İstanbul Sözleşmesi'nden çekildiğini duyurması kahredici bir haberdir.

AB Dışişleri ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell: Türk hükümetinin İstanbul adını taşıyan bu sözleşmeden çekilme kararına anlam verememekten başka bir şey yapamayız. Bu karar, Türkiye'de kadın ve kız çocuklarının korunması ve temel haklarından ödün verme riski taşımaktadır.

ABD Başkanı Joe Biden: Sözleşme'yi imzalayan ilk ülke olan Türkiye'de kadın cinayetlerinde artış olduğuna dair bilgiler de dahil olmak üzere dünya genelinde aile içi şiddet vakalarında artış görmekteyiz.

AB Delegasyonu Başkanı Nikolaus Meyer Landrut: Aile içi şiddetin arttığını, azalmadığını görüyoruz. Aile içi şiddetle ve kadına, çocuğa yönelik şiddetle mücadele etmemiz gerekiyor. Temel meselemiz olmalı.

24 Nisan 2021: ABD Başkanı Biden, 24 Nisan'da yaptığı yazılı açıklamada, "Amerikan halkı, 106 yıl önce bugün başlayan soykırımda hayatını kaybeden tüm Ermenileri onurlandırıyor" dedi.

15 Ağustos 2021: Afganistan'ın büyük bir kısmını kontrol altına alan Taliban, başkent Kabil'e girerek yönetimi ele geçirdi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Bölgenin ve en başta da Afganistan'ın bir an önce istikrara kavuşturulması için her türlü çabayı göstermeye devam edeceğiz" dedi.

14 Ekim 2021: Taliban hükümetinin Dışişleri Bakan Vekili Emirhan Muttaki, beraberindeki heyetle Ankara'ya gayri resmi çalışma ziyaretinde bulundu.

21 Ekim 2021: Mali Eylem Görev Gücü, Paris'te yapılan üç günlük toplantının ardından yaptığı açıklamada, Türkiye'yi 'kara para aklama' ve 'terörizmin finansmanı' ile mücadele konusunda 'yeterince çaba göstermeyen' ülkelerin bulunduğu 'gri liste'ye aldıklarını duyurdu. Hazine ve Maliye Bakanlığı, "Yapılan uyumluluk çalışmalarına rağmen ülkemizin gri listeye alınması hak edilmeyen bir sonuç ortaya çıkarmıştır" diyerek tepki gösterdi.

10 BÜYÜKELÇİDEN KAVALA AÇIKLAMASI

18 Ekim 2021: Almanya, ABD, Danimarka, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İsveç, Kanada, Norveç ve Yeni Zelanda büyükelçilikleri Osman Kavala'nın serbest bırakılması için yaptıkları ortak açıklamada "AİHM'nin bu husustaki kararları doğrultusunda Osman Kavala'nın derhal serbest bırakılmasının sağlanması için Türkiye'ye çağrıda bulunuyoruz" denildi.

23 Ekim 2021: Cumhurbaşkanı Erdoğan Eskişehir'deki konuşmasında Osman Kavala açıklaması yapan 10 büyükelçinin "istenmeyen kişi" ilan edilmeleri için Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu'na talimat verdiğini söyledi.

24 Şubat 2022: Rusya Devlet Başkanı Putin, Ukrayna'nın doğusundaki Donbas bölgesine özel askeri operasyon başlattıklarını duyurdu. Cumhurbaşkanı Erdoğan başkanlığındaki güvenlik zirvesi toplandı.

9 Mart 2022: İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın resmi davetlisi olarak Ankara'ya geldi. İsrail'den Türkiye'ye 14 yıl son ilk üst düzey ziyaret yapıldı.

10 Mart 2022: Antalya Diplomasi Forumu marjında Ukrayna-Rusya-Türkiye Dışişleri Bakanları arasında üçlü görüşme yapıldı.

KAVALA, AĞIRLAŞTIRILMIŞ MÜEBBET HAPİS CEZASINA ÇARPTIRILDI

26 Nisan 2022: 17 kişinin yargılandığı Gezi Parkı davasında iş insanı Osman Kavala, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırıldı. Davada diğer sanıklardan Mücella Yapıcı, Çiğdem Mater, Hakan Altınay, Mine Özerden, Can Atalay, Tayfun Kahraman, Yiğit Ali Ekmekçi'nin de 18'er yıl hapis cezasına çarptırılmalarına ve tutuklanmalarına karar verildi. Gezi Parkı davasından çıkan karara yurt dışından tepkiler geldi. Tepkiler şöyle:

ABD Dışişleri Bakanlığı: "ABD, bugün mahkemenin Osman Kavala'ya mahkümiyet kararı vermesinden dolayı son derece tedirgin ve üzgündür. Haksız mahkumiyeti insan haklarına, temel özgürlüklere saygı ve hukukun üstünlüğü ile bağdaşmamaktadır."

Almanya Dışişleri Bakanı Baerbock: "Bu karar, Türkiye'nin, Avrupa Konseyi üyesi ve Avrupa Birliği'ne aday ülke olarak kabul ettiği hukuk devleti standartları ve uluslararası yükümlülükler ile bariz olarak tezat içindedir. Osman Kavala derhal serbest bırakılmalıdır. AİHM, Türkiye'ye bu yönde bağlayıcı bir taahhütte bulunmuştur."

AP Raportörü Amor ve AB-Türkiye Parlamento Delegasyonu Başkanı Lagodinsk: "İstanbul 13.Ağır Ceza Mahkemesi'nin bu üzücü kararı, AİHM'nin kararlarına açıkça bir saygısızlıktır ve Avrupa Konseyi'nde görülen ihlal prosedürleri bakımından mutlaka sonuçları olacaktır."

Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Fontelles: "Türk Mahkemesi'nin Osman Kavala için müebbet cezası ve diğer sanıklara verilen ağır hapis cezaları en büyük acımasızlığı göstermektedir. AİHM'nin kararını göz ardı etmektedirler."

23 Mayıs 2022: Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kabine Toplantısı sonrasında, Yunanistan Başbakanı Kiriakos Miçotakis'in ABD Kongresi'nde Kongre üyelerinden Türkiye'ye silah satışına onay vermemelerini istemesine ilişkin "Artık benim için Miçotakis diye birisi yok" dedi.