CHP'li Türeli, Dışişleri Bakanlığı'nın 2025 Bütçe Görüşmelerinde Kritik Sorular Sordu

(TBMM) - CHP İzmir Milletvekili Rahmi Aşkın Türeli, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'ndaki Dışişleri Bakanlığı'nın 2025 yılı bütçe görüşmelerinde, Bakan Hakan Fidan'a "Sunuşunuzda 'F-16 tedarik talebimizi sözleşmeyle sonuçlandırdık' dediniz, bu sözleşmenin kapsamı ve şartları neler? Çünkü biz şunu biliyoruz, Türkiye 40 adet F-16 uçağı ve 79 adet F-16'ların modernizasyon kitini talep ediyordu. Ne oldu bu konuda, hepsi bunların bu kapsamda mı? S-400 sistemleri konusu ne oldu?" sorularını yöneltti. Türeli ayrıca, "BRICS'e üye miyiz değil miyiz, nasıl bir statü var? Çünkü bunların hepsi Türkiye'nin, Türkiye kamuoyunun çok merak ettiği konular ve dış politika konusu da çok önemli bir konu" diye konuştu.

TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda Dışişleri Bakanlığı, Avrupa Birliği (AB) Başkanlığı, Türk Akreditasyon Kurumu'nun 2025 yılı bütçe, kesin hesap ve Sayıştay raporları ile AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı Sayıştay raporu görüşülüyor.

CHP İzmir Milletvekili Türeli, komisyonda yaptığı konuşmada, şunları kaydetti:

"AİHM kararları uygulanmıyor, bunların hepsini biliyoruz. Yani bu konuda siz ne öngörüyorsunuz? Kısa, orta ve uzun vadede ne gibi gelişmeler bekliyorsunuz AB konusunda? Örneğin, Gümrük Birliği var burada, Gümrük Birliği bir dönem tartışmaya açıldı, ilgili bakanlık Ticaret Bakanlığı, Sanayi Bakanlığı da bunların içinde, hatta Tarım Bakanlığı, birçok bakanlık var. AB'ye ilişkin perspektifimiz ne? Onların tutumunun da tutarlı bir tutum olmadığını biliyoruz, zaten hepimiz de bunu yaşıyoruz ama biz ne yapacağız?

Bu savunma sistemleri konusu önemli. Sunuşunuzda 'F-16 tedarik talebimizi sözleşmeyle sonuçlandırdık' dediniz, bu sözleşmenin kapsamı ve şartları neler? Çünkü biz şunu biliyoruz, Türkiye 40 adet F-16 uçağı ve 79 adet F-16'ların modernizasyon kitini talep ediyordu. Ne oldu bu konuda, hepsi bunların bu kapsamda mı yoksa başka bir bağlam içinde mi? S-400 sistemleri konusu ne oldu? Bunların hepsi bağlantılı. F-35 savaş uçağı projesinden çıkarılmıştık, o konuda bir gelişme var mı? 1,4 milyarlık bir ödememiz vardı, bunu geri alıyor muyuz?

"Diplomatik temsilcilikte ilk üç arasındayız ama milli gelir sıralamasında dünyada 72'nci sıradayız"

Geniş bir diplomasi ağına sahip olmak elbette güzel bir şey, buna bir itirazımız yok. Türkiye diplomasi alanında ne kadar başarılı olursa, etkili olursa bundan da bizler de o kadar mutlu oluruz ama bununla birlikte, bunun, bu diplomasinin Türkiye'nin ekonomik ve sosyal gelişmişliğiyle desteklenmesi gerekiyor. İşte orada problemler var. İlk üç arasındayız diplomatik temsilcilikte ama kişi başına milli gelir sıralamasında dünyada 72'nci sıradayız, ilk üçte değiliz. Gelirin yanı sıra eğitim ve sağlığa ilişkin göstergelerin de kriterlerin de yer aldığı BM İnsani Gelişmişlik Endeksi'nde 45'inci sıradayız. Yani sonuç itibarıyla nicelik açısından 'Biz şunu arttırdık, bunu yaptık, her yere gidiyoruz' değil, bunun arkasında güçlü bir ekonomiyle desteklenmesi lazım ama ne yazık ki Türkiye ekonomi açısından bu durum da değil, ciddi bir ekonomik kriz içindeyiz. Türkiye ekonomisi her sene açık veriyor. Yurt içi tasarruflarımız yatırımları karşılamadığı için dış tasarruf alıyoruz, yani cari açık alıyoruz ve dış borcumuz artıyor. Bu aynı zamanda dış politika alanındaki manevra yeteneğimizin de daralması anlamına geliyor.

Kurulacak vakfın o kadar geniş bir faaliyet alanı var ki yurt içi ve yurt dışında her türlü taşınır ve taşınmaz malı alabilecek, satabilecek, araba kiralayıp Bakanlığa tahsis edebilecek, Bakanlık ihtiyaç duymadığı taşınmazları bu vakfın kullanımına bırakacak, vakıf bu taşınmazları kiralama ya da başka yöntemle değerlendirecek, vakfa yükseköğretim kurumları kurmak konusunda yetki veriliyor, ayrıca, vize aracılık hizmet gelirinin bir kısmını da bu vakfa bırakılması söz konusuydu. Bu itirazımızın biri bu paralel bütçe ve bunun tabii doğal olarak ortaya çıkardığı sonucun da Sayıştay denetiminin dışında olmasaydı.

"BRICS'e üye miyiz, değil miyiz?"

BRICS'e üye miyiz, değil miyiz, nasıl bir statü var? Çünkü bunların hepsi Türkiye'nin, Türkiye kamuoyunun çok merak ettiği konular ve dış politika konusu da çok önemli bir konu, bu yüzden bunların ne kadar açıklık ve şeffaflık içinde ortaya konulması söz konusu olursa o açıdan da kamuoyu bundan tatmin olur."