Çelikle Var Olan Kent "Karabük"

AHMET ÖZLER - Türkiye'nin ilk ağır sanayisi Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları'nın (KARDEMİR) 81 yıl önce temellerinin atılmasıyla adının duyulduğu 13 haneli Karabük Mahallesi, aradan geçen zaman içinde 250 bin nüfuslu bir il haline geldi.

Türkiye'de, "Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, ekonomik zaferlerle donatılmadıkça verimli sonuç alınamaz." diyen Gazi Mustafa Kemal Atatürk önderliğinde, 1930'lu yıllarda demir ve çelik fabrikalarının kurulması için çalışma başlatıldı.

Dönemin Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak'ın kurulacak fabrikaların yeri konusunda, "Düşman ordusunun top menziline düşmeyecek kadar içerlek, piyadenin ulaşamayacağı kadar kuytu, süvarinin dörtnala kalkamayacağı kadar sarp bir yerde kurulmalıdır." demesi üzerine belirlenen çeltik tarlalarının bulunduğu Safranbolu'ya bağlı Öğlebeli köyünün 13 haneli Karabük Mahallesi'nin kaderi değişti.

O yıllarda sadece yakınından geçen ve şimdilerde şehrin tam ortasında kalan bir tren istasyonuna adı verildiği için haritalarda görünen Karabük Mahallesi'nde, dönemin Başbakanı İsmet İnönü tarafından 3 Nisan 1937'de Türkiye'nin ilk ağır sanayisinin temeli atıldı.

Zonguldak iline bağlı bir ilçe

Fabrikalarda çalışmaya gelen işçiler dolayısıyla nüfus yoğunluğunun artmaya başladığı Karabük Mahallesi'nde, 1939'da belediye teşkilatı kuruldu.1941 yılında Safranbolu ilçesine bağlı bucak olan Karabük, 1953'te Zonguldak iline bağlı bir ilçe haline geldi.

Başlangıçta yılda 150 bin ton kapasite ile kurulan KARDEMİR, 1950 ve 1960'lı yıllarda yapılan yatırımlarla büyümesini sürdürdü.

Ülkenin dört bir köşesindeki tersane, liman, baraj, petrokimya tesisi, köprü, spor salonu ve endüstriyel tesislerin proje, imalat ve montajını gerçekleştiren Karabük Demir ve Çelik Fabrikaları, bugün ülkenin en büyük kuruluşları arasında yer alan ERDEMİR ve İSDEMİR gibi entegre demir çelik fabrikalarının da kurulmasında rol aldığı için "Fabrikalar Kuran Fabrika" unvanını aldı.

Türkiye'nin bu alanda nitelikli iş gücünün oluşmasını sağlayan ve sanayinin okulu da olan KARDEMİR, gelişim ve büyümesini 1989 yılına kadar sürdürdü.

1989'da 137 gün süren grevin ardından zor bir sürece giren ve aşırı istihdam yüküyle yüksek üretim maliyetleri karşısında her yıl zararı giderek büyüyen KARDEMİR'in, 1994'te dönemin hükümeti tarafından kapatılmasına karar verildi.

Karar üzerine Karabük'te, Çelik-İş Sendikası öncülüğünde büyük eylemler yapıldı, halk çocuklarını okula göndermedi, esnaf kepenklerini kapattı, şehre giriş çıkış sağlayan tüm ulaşım durduruldu.

Ülkede büyük ses getiren bu eylemler sonunda fabrika, özelleştirilerek 1 lira gibi sembolik bir rakama yöre halkına devredildi.

Türkiye'nin 78. ili oldu

Bu sırada ülkenin dört bir yanından göç alan Karabük, 6 Haziran 1995'te Çankırı'dan Ovacık ve Eskipazar ile Zonguldak'tan Safranbolu, Yenice ve Eflani ilçelerini de bünyesine alarak Türkiye'nin 78. ili oldu.

Özelleştirildikten bir süre sonra da yine kriz içine düşen KARDEMİR, 2001 yılının ortalarına gelindiğinde ikinci kez kapanma tehlikesiyle karşı karşıya geldi ve ülkenin önde gelen gazeteleri, "1 liraya bile müşterisi yok..!" başlıkları attı.

2002 yılına kadar devam eden kriz dönemleri, dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ile Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Karabüklü Mehmet Ali Şahin'in önderliğinde yapılan girişimler sonunda KARDEMİR'in borçları vadeye yayılmasıyla son buldu.

KARDEMİR yöneticileri, Türkiye'de raylı sistemlerin bir devlet politikası olarak yeniden ele alındığını ve uzun yıllar ihmal edilen demiryollarının yeniden ihya edileceğini söyleyen Erdoğan'ın bu tavsiyesini dinleyerek ray üretimine geçti ve fabrika ülkeyle bölgenin en büyük ray üreticisi haline geldi.

Ülkede sağlanan istikrarla piyasalara gelen güven ve yatırım iklimiyle yeniden o eski iyi günlerine dönen KARDEMİR, bugün yaklaşık 5 bin çalışanıyla ülke ekonomisine katkı sağlıyor.

250 bin nüfuslu bir şehir

3,5 milyon ton çelik üretimi hedefine hızla ilerleyen, kar elde eden ve ülkenin her yıl 450 bin ton civarında dışarıdan aldığı demir ve çelik ürünlerinin 100 bin tonunu karşılayacak olan KARDEMİR, 13 hanelik bir mahalleden bugün 250 bin nüfuslu bir şehrin de temellerini attı.

KARDEMİR'de çalışan işçiler tarafından 1969 yılında kurulan ve yine işçilerden kesilen parayla ayakta duran Kardemir Karabükspor da Türkiye'nin en üst ligi olan Spor Toto Süper Lig'de mücadele ediyor.

Kardemir Karabükspor Kulübü, futbol takımının yanı sıra basketbol, voleybol, hentbol, tekerlekli sandalye, güreş, atletizm, boks, atıcılık, tenis ve bisiklet gibi branşlarda faaliyet gösteriyor.

Karabük, KARDEMİR'in sosyal sorumluluk projeleri kapsamında yapılan ve Milli Eğitim Bakanlığı'na teslim ettiği binalar sayesine eğitimde de öncü bir il olmayı başardı.

2007 yılında kurulan ve kısa sürede yaklaşık 55 bin öğrenciye sahip olan Karabük Üniversitesi'nin birçok fakülte binasında da KARDEMİR'in imzası bulunuyor.

"Bizim için çok önemlidir"

Karabük Valisi Kemal Çeber, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 3 Nisan'ın sadece cumhuriyet kenti Karabük için değil, ülke için önemli bir gün olduğunu söyledi.

3 Nisan 1937'de Türkiye'nin ağır sanayisinin temellerinin atıldığına işaret eden Çeber, " Türkiye'de gözünüzün gördüğü, elinizin ulaştığı, demir ve metalin içerisinde olduğu her yerde, her tesiste buradaki fabrikanın bir izini görüyoruz. ya metal olarak ya da buradan giden ustalar olarak. Yani 3 Nisan Türkiye'de ağır sanayinin temelini attığımız gündür. Bizim için çok önemlidir. Bu tarih her yıl kentimizin de kuruluşu olarak kutlanır." diye konuştu.

İnsanların hayatında güzel ve kötü anıları, mutlu olduğu yılları ve zor geçirdiği anları varsa fabrikanında bunları hep yaşadığını anlatan Çeber, "Bir tesisin yaşayabileceği her şeyi yaşamış, battısı, çıktısı, kar etmesi. Onun için burada müthiş bir sanayi kültürü var. Hala bunu yaşayan insanlar hayatta, hala bunları yaşayan işçiler fabrikada çalışıyor. Burası sanayi kültürüyle demir, metal ve çelik kültürüyle yoğrulmuş bir kent. Bu fabrika varlığımızın nedenidir. KARDEMİR olmasaydı Karabük kenti olmazdı. Bundan sonra bu kent için yapılacak her çalışmada KARDEMİR ve demir çelik sektörü hep ön planda olacaktır." ifadelerini kullandı.

Çeber, KARDEMİR'in bundan sonra da ülkenin kalkınmasında öncü olacağını, özellikle savunma sanayi ve yerli otomobille demir yolu taşımacılığında roller üstleneceğini söyledi.

Karabük Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Tuncay Özcan da Karabük'ün KARDEMİR ile var olduğunu ve bundan sonra da fabrikanın bu kenti ileri noktalara taşıyacağını aktardı.

Bir mahalle iken ağır sanayiyle bir ile dönüşen Karabük'ün ülke için önemli bir yer olduğunun altını çizen Özcan, şöyle devam etti:

"Karabük, KARDEMİR ile var olmuş, hızla büyümüştür. Ülkemizdeki diğer şehirler kurtuluşunu kutlar, Karabük kuruluşunu. Yani bir cumhuriyet kentidir. Ülkemize ağır sanayi kültürü bu kentten yayılmıştır. Bu fabrika ve bu kent ülke ekonomisinde önemli roller üstlenmiştir ve üstlenmeye devam etmektedir. Ülkemizde 1937 yılı 3 Nisan'da başlayan bu hamle, bugün yine başta savunma ve ulaşım olmak üzere birçok alanda sürdürülecektir. KARDEMİR ve bu kent, ülkemizin hassas bir dönemden geçtiği bu günlerde, yaptığı yatırımlarla savunma sanayisi ve yerli otomobil ile raylı sistemlerde öne çıkarak görev üstlenecektir. Bu fabrika ve bu kent, Türkiye için önemlidir."