Çanakkale Savaşları'nın Kahraman Birliği "57. Alay"

SELÇUK KIZILDAĞ/BURAK AKAY - Çanakkale Savaşları'nda Yarbay Mustafa Kemal'in "Ben size taarruz emretmiyorum ölmeyi emrediyorum" sözüyle canlarını ortaya koyarak düşmanın üzerine yürüyen ve adını tarihe "kahraman birlik" olarak altın harflerle yazdıran 19. Tümen'e bağlı 57. Alay, 103 yıl önceki savaşın mihenk taşları arasında yer alıyor.

AA muhabirinin Atatürk Araştırma Merkezi'nden derlediği bilgiye göre, 18 Mart 1915'te Çanakkale Boğazı geçiş harekatı başarısızlıkla sonuçlanınca karadan çıkmayı planlayan düşman birlikleri, bu eylemlerini 25 Nisan 1915 sabahında Arıburnu bölgesinden gerçekleştirmek için harekete geçti.

19. Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal, 25 Nisan sabahında Arıburnu bölgesinden duyulan top sesleri üzerine bölgeye bir tabur sevkinin gündeme gelmesiyle tümene bağlı 57. Alay'ı, bir top bataryası ve süvari birliğiyle bölgeye gönderdi.

Diğer destek birliklerle düşmanın tam teşekküllü 8 taburuna karşı koyan ve önemli oranda şehit veren 57. Alay, kahramanlıklarıyla ve vatanı için bile bile ölüme gitmeleriyle adını tarihe altın harflerle yazdırdı.

Mustafa Kemal'in "Ben size taarruz emretmiyorum ölmeyi emrediyorum" sözüyle gözünü kırpmadan düşmanın üzerine yürüyen 57. Alay ve diğer birliklerin katıldığı taarruzla ilgili İngiliz Subay General Hamilton'ın "Gebe dağlar Türk doğurmakta devam ediyor." sözü de o yıllarda Türk askerinin ortaya koyduğu mücadeleyi akıllara kazıdı.

Taarruzda Mehmetçik'in vatanı için ölüme yürümesiyle ilgili de Mustafa Kemal'in, "Karşılıklı siperler arasındaki mesafemiz sekiz metre, yani ölüm muhakkak muhakkak. Birinci siperdekiler hiçbiri kurtulmamacasına, hepsi düşüyor, ikincidekiler onların yerine giriyor. Fakat ne kadar imrenilecek bir soğukkanlılık ve tevekkülle biliyor musunuz? Öleni görüyor, üç dakikaya kadar öleceğini biliyor, en ufak bir duraksama bile göstermiyor, sarsılmak yok." sözlerinde de görüldüğü gibi 57. Alay ve diğer birlikler, canlarını feda ederek ülke savunmasının omurgasını oluşturdu.

"Çanakkale geçilmez" destanını yazan binlerce kahraman arasında kahramanlıkları ve gösterdikleri üstün başarı aradan geçen 103 yıla rağmen gururla anlatılan 57. Alay'ın tarihi Gelibolu Yarımadası'ndaki şehitliği her yıl yüzbinlerce kişi tarafından ziyaret ediliyor, gelenler minnettarlığını belirtiyor, dualar ediyor.

Her yıl onbinlerce genç, 25 Nisan'da yaptıkları "57. Alaya Vefa Yürüyüşü"yle 57. Alay başta olmak üzere Çanakkale şehitlerini anıyor, atalarının kahramanlıklarıyla gururlanıyor.

"57. Alay'ın kahramanlığını doğru anlatmalıyız"

Atatürk İlkeleri ve Cumhuriyet Tarihi Bilim Alanı üzerine çalışmalar yapan, Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yaygın Öğretim Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Burhan Sayılır, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Yarbay Mustafa Kemal'in komutasındaki 19. Tümen'e bağlı olan 57. Alay'ın, Mustafa Kemal'in emriyle bu bölgeye geldiğini ve savaş sonuna kadar bu bölgenin savunmasında birçok kahramanlıklar gösterdiğini söyledi.

57. Alay'ın ilk olarak 1892-1893 yıllarında kurulduğunu ve daha önce Balkan Savaşları'nda yer aldığını vurgulayan Sayılır, "Sonra Birinci Dünya Savaşı'nda tekrar kuruldu. Çanakkale cephesinde görev aldı. Çanakkale'den sonra Galiçya cephesinde, ardından da Suriye ve Filistin'de bulundu. İstiklal Harbi'nin başlamasıyla birlikte tekrar ihtiyat birliği olarak kuruldu. Ege bölgesinde bazı çarpışmalara katıldı." diye konuştu.

Çanakkale Savaşları sırasında alayın 49 subay ve 3 bin 638 erden oluştuğunu dile getiren Sayılır, şöyle devam etti:

"Bunların 2 bin 288 tüfeği var. Savaşlar başladığında ilk gün 25 Nisan'dan itibaren cephede yerini almış, çarpışmalara katılmış. Özellikle ilk 2-3 gün, çarpışmalarda ciddi başarı göstermiştir. Savaş esnasında kaybedilen subay ve askerlerin yerine yeni askerler getirildi. Tüm savaş boyunca 25 subay şehit olmuştur. Bu elbette ciddi bir rakamdır ama bu 25 subayın yerine aynı rütbelerde olmasa da bir alt rütbesinde asker tekrar alaya verilmiştir. Er olarak baktığımızda ise bin 817 er şehit olmuştur. Genel orana baktığımızda yarı yarıya şehit var. Bu zaten başlı başına büyük bir olay. Büyük bir kahramanlık. Gerçekleri çarpıtarak, daha farklı hikayeler işin içine koyarak gerçek kahramanlığı gölgelemek oldukça hatalı olur."

57. Alayın komutanının Hüseyin Avni Bey olduğunu dile getiren Sayılır, kendisinin şehit olması üzerine yerine Binbaşı Murat Bey'in geldiğini belirtti.

Sayılır, daha sonra ise 3. Tabur Komutanı Ali Hayri Bey'in 57. Alay'ın komutanlığını yaptığını ifade ederek, "Bu gerçek şehitlerimizin bütün isimleri bugünkü 57. Alay isim listesinde yazılıdır. 323 kişinin ismi yerdeki taşlarda, geri kalanların ismi ise anıtın altındaki kaidede yazılıdır. Buradaki listeler doğru listelerdir. Ziyaretçiler gerçekleri bu yoldan da görebilirler." dedi.

57. Alay yüzde 61'ini kayıp verdi

Çanakkale Savaşları üzerine araştırmalar yapan Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Mithat Atabay da üstün başarı gösteren 57. Alay'ın bu kahramanlığının 103 yıl sonra büyük bir gururla anlatıldığını vurguladı.

Atabay, 57. Alay Komutanı Hüseyin Avni Bey'in Ramazan Bayramı'nda bir şarapnel paçasının isabet etmesi nedeniyle şehit düştüğünü söyledi.

Çanakkale Savaşları öncesinde 3 bin 638 asker ve 49 subaydan oluşan alayın 2 bin 274 kayıp verdiğini ifade eden Atabay, "57. Alay'ın başlangıçtaki mevcuduna göre zayiat oranı yüzde 61,7'dir. Bu oran Çanakkale Savaşları sırasında Osmanlı Ordusu'nun zayiat oranının neredeyse iki katıdır ki, bu da 57. Alay'ın askerlerinin vatan için hayatlarını hiçe saydıklarını ve kahramanca savaştıklarının en bariz delilidir." ifadelerini kullandı.