Akpm'den, Seçim Gözlem Heyeti'nin Temasları ile İlgili Açıklama: "Heyet, Türk Makamlarını; Seçimlerin Özgür, Adil, Şeffaf ve Uluslararası...

Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi (AKPM), Türkiye'de görev yapan seçim gözlem heyetinin Ankara'daki temaslarına ilişkin açıklama yaptı. Açıklamada, "Heyet, Türk makamlarını kutuplaşmanın etkilerini azaltmak için tüm araçları kullanmaya, bu seçimlerin özgür, adil, şeffaf ve uluslararası standartlara uygun olmasını sağlamaya, ülke genelinde seçim sistemine olan güveni arttırmaya ve Türk halkının iradesinin sandığa ve sonrasına gerektiği gibi yansımasını temin etmeye çağırmaktadır" denildi. Ayrıca; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin ( Aihm ) eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş ile iş insanı Osman Kavala hakkındaki kararlarının uygulanması ve daha önce yapılan seçim tavsiyelerinin yerine getirilmesi çağrısı yapıldı.

AKPM'nin 14 Mayıs 2023 tarihinde yapılacak Cumhurbaşkanlığı ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimi'ni izlemek üzere gönderdiği heyet 12-13 Nisan'da Ankara'daki ilk temaslarını tamamladı.

42 kişiden oluşan seçim gözlem heyetinin başkanlığını Almanya'dan Frank Schwabe (Sosyalistler, Demokratlar ve Yeşiller Grubu) üstlendi. Heyette Litvanya'dan Kestutis Masiulis (Avrupa Halk Partisi), Fransa'dan Mireille Clapot (Avrupa için Liberaller ve Demokratlar İttifakı), Birleşik Krallık'tan Lord Simon Russell (Avrupa Muhafazakarlar Grubu & Demokratik İttifakı), Güney Kıbrıs Rum Yönetimi'nden George Loucaides (Birleşik Avrupa Sol Grubu) ve Birleşik Krallık'tan John Howell (İzleme Komitesi eş raportörü) yer aldı.

AKPM'den yapılan yazılı açıklamada; heyetin Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu Seçim Gözlem Heyeti Başkanı, Cumhurbaşkanı adayları ya da temsilcileri, siyasi partilerin temsilcileri, TBMM Başkanı, AKPM Türk Delegasyonu üyeleri, Yüksek Seçim Kurulu (YSK) ve Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) üyeleriyle bir araya geldiği belirtildi.

Heyetin medya, sivil toplum kuruluşları temsilcileri ve diplomatlar ile de görüşmeler yaptığı kaydedildi.

Söz konusu ziyaretin, 50 binden fazla insanın yaşamını yitirmesine ve 11 şehirde büyük yıkıma yol açan depremlerden 2 ay sonra yapıldığı belirtilerek, "Bu bağlamda, muhataplarımızın birçoğu, yeni ikamet yerlerinde yeniden kayıt yaptıran sınırlı sayıda yerinden edilmiş kişiye atıfta bulunmuş ve diğer birçok kişinin oylarını yaşadıkları yerlerde kullanabilmelerine dair hususları gündeme getirmiştir" ifadelerine yer verildi.

Açıklamada şu değerlendirmeler yapıldı:

"SİYASİ PARTİLER VE SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİ SEÇİM BÜTÜNLÜĞÜNÜ SAĞLAMAK HUSUSUNDA OLDUKÇA KARARLI"

"Bu durum, depremden etkilenen bölgelerde, oy verme merkezlerinin yeri de dahil olmak üzere seçimlerin lojistik organizasyonu ve siyasi partilerin bu şehirlerde uygulanan olağanüstü hal (OHAL) kapsamında kampanya yapabilmeleri konusunda endişelere yol açmıştır. YSK, heyete gerekli lojistik düzenlemeleri sağlayacakları hususunda güvence vermiştir.

14 Mayıs'taki Cumhurbaşkanlığı ve Meclis seçimleri, Cumhuriyet'in 100. yıldönümünün kutlandığı yılda yapılacak. Heyet, cumhurbaşkanlığı seçimlerinde dört adayın, milletvekili seçimlerinde ise 25 listenin yarışacağı bu seçimlerin Türk seçmenlere gerçek bir siyasi tercih sunacağını kabul etmektedir. Siyasi partiler ve sivil toplum örgütleri, bu seçimlere hazır ve seçim sürecinin şeffaflığını ve seçmenlerin seçim sürecine olan güvenini arttırmak için çok sayıda seçim merkezinde gözlemciler görevlendirmek suretiyle seçim sürecinin bütünlüğünü sağlamak hususunda oldukça kararlıdır. Siyasi partiler ayrıca, ilk kez oy kullanacak seçmenler ve siyasi hayatta büyük ölçüde temsil edilmeyen kadınlar da dahil olmak üzere yüksek bir katılım beklemektedir.

"HEYET, SON SEÇİM MEVZUATI DEĞİŞİKLİKLERİNİN UYGULAMADA CUMHURBAŞKANININ KAMU KAYNAKLARINI KULLANMASINI ENGELLEMEDİĞİNE DİKKAT ÇEKTİ"

Heyet, bazı siyasi partilerin seçim sürecinin adilliği konusunda medyada eşit yer alma ve siyasi partilerin ve seçim kampanyalarının finansmanını düzenleyen adil yasaların eksikliği konularında ciddi endişelerini dile getirdiklerini kaydederek, en son yapılan seçim mevzuatı değişikliklerinin, uygulamada Cumhurbaşkanının kamu kaynaklarını kullanmasını engellemediğine dikkat çekmiştir.

Heyet, Venedik Komisyonu'nun tavsiyelerinin yanı sıra Parlamenterler Meclisi ve Yolsuzluğa Karşı Devletler Grubu (GRECO) tarafından seçim kampanyalarının ve siyasi partilerin finansmanına ilişkin daha önce yapılan ve bugüne kadar ele alınmayan tavsiyeleri hatırlattı.

Heyet, bazı muhataplar tarafından; muhalefet partilerinin binalarına yönelik son saldırılar da dahil olmak üzere güvenlik endişeleri hakkında bilgilendirilmiştir.

"HEYET, MEDYANIN ADAYLARA EŞİT ERİŞİMİNİN, ÇOĞULCU BİLGİYE ERİŞİMİN SEÇMENLERİN BİLİNÇLİ BİR TERCİH YAPABİLMELERİ İÇİN TEMEL ÖNKOŞULLAR OLDUĞUNU ANIMSATTI"

İnternet ve sosyal medya kullanımına getirilen kısıtlamalar veya kesintilerle ilgili haberler, siyasetçilerin kampanya yapma kabiliyetlerini ciddi şekilde sınırlandırdığı ve seçim gününde olası kesinti riskleri oluşturduğu şeklinde değerlendirilmiştir. Bunlara, özellikle gazeteciler üzerinde caydırıcı etkisi olan ifade özgürlüğü kısıtlamaları eklenmiştir. 'Yalan haber' olarak adlandırılan haberlerin yayılmasını suç sayan yakın tarihli Dezenformasyon Yasası, demokratik tartışma alanını daha da sınırlayabilecek bir başka otosansür katmanı eklemiştir. Heyet ayrıca, muhalefet liderlerinin konuşmalarını içerenler de dahil olmak üzere, eleştirel görüşlere yer verdikleri için RTÜK'ün medya kuruluşlarına karşı başlattığı yasal işlemler ve uygulanan yaptırımlar hakkında bilgilendirildi. Heyet, medyanın farklı siyasi güçlere ve adaylara eşit erişiminin, çoğulcu bilgiye erişimin ve kampanyanın tarafsız bir şekilde yayınlanmasının, seçmenlerin bilinçli bir tercih yapabilmeleri için temel önkoşullar olduğunu anımsattı.

"HEYET TÜRK MAKAMLARINDAN AİHM'İN SELAHATTİN DEMİRTAŞ VE OSMAN KAVALA HAKKINDAKİ KARARLARINI UYGULAMALARINI BEKLEMEKTEDİR"

Halihazırda HDP aleyhindeki dava Anayasa Mahkemesi'nde devam ediyor ve parti seçimlerden önce kapatılma riskiyle karşı karşıya. Devam etmekte olan bu süreç seçimlerin gidişatını etkilemiş, ikinci büyük muhalefet partisinin cumhurbaşkanlığı seçimlerine katılmama kararı almasına, meclis seçimlerinde yarışmak üzere başka bir partiyle güçlerini birleştirme yoluna gitmesine ve böylelikle HDP'nin seçim kurullarına üye atamasının engellenmesine yol açmıştır.

Heyet, Meclis'in Ekim 2022'de kabul ettiği kapatma davasına ilişkin tutumunu yineler ve Anayasa Mahkemesi'ni bu davayı uluslararası standartlar doğrultusunda incelemeye çağırır. Heyet ayrıca, Türk makamlarından, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin eski HDP lideri Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala hakkındaki kararlarını uygulamalarını beklemektedir.

Heyet, Mart 2022'de seçim mevzuatında geniş bir siyasi mutabakat olmaksızın yapılan değişikliklerin etkisinin bazı partiler tarafından sorgulandığını kaydetmiştir. Seçim barajının yüzde 10'dan yüzde 7'ye düşürülmesi, ittifaklar içinde sandalye dağılımını düzenleyen yeni kurallarla hafifletilebilir. Buna ek olarak, il veya ilçe seçim kuruluna başkanlık eden en kıdemli hakim yerine kura ile seçilecek bir hakimin getirilmesi de muhalefet tarafından endişe konusu olmaya devam etmektedir.

Bazı muhataplar da YSK'nın çalışmalarının şeffaflığı ve tarafsızlığı konusundaki şüphelerini belirtmişlerdir. Özellikle Hakim ve Savcılar Kurulu'nun mevcut yapısı göz önünde bulundurulduğunda, üyelerinin atanma prosedürüne ve seçim sürecinde belirsizlik yaratan son seçimlerdeki önemli kararlara (mühürsüz oy pusulalarının geçerli sayılması gibi) atıfta bulunmuşlardır. Ayrıca, AKPM ve Venedik Komisyonu'nun daha önce yaptığı tavsiyelerin aksine, YSK kararları nihaidir ve itiraz edilemez. Bu faktörler, kuruma olan güveni aşındırmıştır.

"HEYET, TÜRK MAKAMLARINI SEÇİMLERİN ÖZGÜR, ADİL, ŞEFFAF VE ULUSLARARASI STANDARTLARA UYGUN OLMASINI SAĞLAMAYA ÇAĞIRMAKTADIR"

Heyet, Türk makamlarını kutuplaşmanın etkilerini azaltmak için tüm araçları kullanmaya, bu seçimlerin özgür, adil, şeffaf ve uluslararası standartlara uygun olmasını sağlamaya, ülke genelinde seçim sistemine olan güveni arttırmaya ve Türk halkının iradesinin sandığa ve sonrasına gerektiği gibi yansımasını temin etmeye çağırmaktadır. Bu bağlamda heyet, bazı muhataplar tarafından dile getirilen seçim sonuçlarına itiraz edilebileceği ve bu durumun uluslararası toplum tarafından yakından takip edilmesi gerektiği yönündeki endişeleri not etmiştir."