2023: Gelmiş geçmiş en sıcak yıl olabilir

Sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerinde kaydedildiği Ekim ayının ardından, El Nino etkisini daha da artıracak. Bilim insanları, El Nino sıcaklarının 2024'te de devam edeceği konusunda uyarıyor.2023 yılı, tarih boyunca kaydedilen en sıcak yıl olma yolunda hızla ilerliyor. Ocak ile Ekim ayları arasında kaydedilen sıcaklık, küresel ortalama sıcaklık ortalamasını 1,43 derece aştı. Bu da, tarih boyunca söz konusu aylar arasında kaydedilen en yüksek sıcaklık oldu.

Bilim insanları, bu yılın ortalarında ortaya çıkan El Nino fenomeninin büyük ihtimalle önümüzdeki Nisan ayına kadar devam edeceği uyarısında bulundu. Bu da, sıcaklıkların daha da artacağı anlamına geliyor.

Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO), 8 Kasım'da yaptığı açıklamada, "El Nino Temmuz-Ağustos aylarında etkisini göstermeye başladı Eylül 2023'te ılımlı şekilde seyretti, Kasım ve Ocak aylarında ise yüksek etki gösterecek" ifadelerine yer verdi.

El Nino hava olayı, basit bir anlatımla, Pasifik Okyanusu'ndaki sıcak suların doğuya kayarak küresel sıcaklıkların yükselmesi ile kendini gösteriyor. Okyanus yüzeyindeki suların ısısındaki büyük salınımlar ve bunların neden olduğu atmosferik olaylar, İspanyolca "oğlan çocuğu" anlamına gelen El Nino terimi ile adlandırılıyor. Özellikle 1997/1998 yıllarında etkili olan El Nino, dünya üzerinde daha önce görülmemiş sıcaklık artışlarına sebep olmuştu.

Afetler artabilir

Doğal ve döngüsel bir iklim olayı olan El Nino, dünyanın bazı bölgelerinde gıda, su ve sağlık güvenliği riskini artırdı. WMO, üç La Nina yılının ardından Temmuz 2023'te El Nino'nun geri geldiğini açıklamıştı.

Küresel ısınmanın etkisiyle birleşen El Nino, kuraklık ve açlığın yanı sıra bulaşıcı hastalıkların yayılmasını da tetikleyebilir.

Columbia Üniversitesi Uluslararası İklim ve Toplum Araştırma Enstitüsü'nden Walter Baethgen, El Nino'nun küresel olarak diğerlerinden daha fazla felaketin yaşandığı bir yıl anlamına gelmediğini ancak dünyanın farklı yerlerinde ciddi derecede bölgesel etkilere sebep olabileceğini söyledi.

El Nino ısıtıyor, La Nina soğutuyor

El Nino ve La Nina, ENSO olarak adlandırılan tropikal doğu Pasifik Okyanusu üzerindeki rüzgar ve deniz yüzeyi sıcaklıklarında düzensiz fakat periyodik bir değişime yol açan hava olaylarının iki parçası.

El Nino, ENSO'nun ısınma aşamasını, La Nina ise soğuma aşamasını temsil ediyor. El Nino yıllarında sıcaklık yaklaşık 0,1 derece yükseliyor, La Nina yıllarında aynı miktarda düşüyor.

Bu iki ayrı dönem birkaç ay sürüyor ve değişen sıklık ve yoğunlukta birkaç yılda bir ortaya çıkıyor. Bu model tropikal ve subtropikal bölgelerin çoğunda iklimi etkiliyor.

Tam etkisi 2024'te görülecek

Dünya, son yıllar ve aylarda defalarca rekor sıcaklıklara ulaştı. WMO'nun iklim birimi direktörü Chris Hewitt, bu tür olayların El Nino döngüsünde meydana gelme olasılığının daha yüksek olduğunu söyledi. Hewitt, "Tahminler bize, küresel sıcaklığın sanayi öncesi dönemden itibaren 1,5 derecenin üzerine çıkma ihtimalinin yüzde 66 olduğunu gösteriyor" dedi.

El Nino'nun tam etkisinin 2024'te ortaya çıkacağını vurgulayan Hewitt, önümüzdeki beş yıl içerisinde dünyanın en sıcak yılını yaşayabileceğini sözlerine ekledi.

Gıda güvenliğine tehdit

Baethgen ise, iklim bilimcilerin küresel tahminler yaparken zincirleme etkilere daha hazır olabilmek için El Nino'yu hesaba katmalarının büyük önem taşıdığını vurguladı.

Uzmanların El Nino'nun pirinç hasadında sorun yaratabileceği uyarısında bulunmasıyla birlikte, Güney ve Güneydoğu Asya'daki birçok ülke halihazırda stokları korumak için yeni önlemler almaya başladı. Örneğin Hindistan birçok pirinç çeşidinin ihracatını yasaklarken, Endonezya'nın bazı bölgelerinde erken hasat yapılması planlanıyor.

Felaketleri kesin olarak tahmin etmek zor olsa da, El Nino yıllarında tropikal ve subtropikal bölgelerin daha sert darbe aldığı biliniyor. Örneğin Etiyopya'nın bazı bölgeleri, her El Nino yılında kuraklık yaşarken, Güney Amerika'daki And Dağları yakınlarındaki bazı bölgelerde ise yoğun kuraklık ve su baskınları meydana geliyor.

El Nino ayrıca, Güney Asya'ya sıklıkla tehlikeli sıcak hava dalgaları getiriyor. Geçmişte yaşanan bu olayların tespit edilmesi, bilim insanlarının gelecekteki felaketleri daha iyi tahmin etmelerine yardımcı oluyor.

El Nino'nun sağlığa etkisi

El Nino yıllarında gözlenen ani ısı değişiklikleri genel sağlığı etkileyebiliyor, felç ve ölüme giden hastalıklara sebep olabiliyor.

Boston Üniversitesi İklim ve Sağlık Merkezi Başkanı Gregory Wellenius, "Sıcak hava dalgaları ABD'deki diğer şiddetli hava olaylarına göre daha fazla insanın ölümüne sebep oluyor. Geçen yıl Avrupa'da 60 bin kişi sıcaklıklardan etkilenerek hayatını kaybetti" dedi.

Yapılan bilimsel çalışmalar, ani sıcak havaların insan vücudunun fizyolojisini etkilediğini ortaya koyuyor. Uzmanlar, sıcaklığın yol açtığı en yaygın sağlık etkisinin sıtma ve dang humması gibi hastalıkların ortaya çıkması olduğunu söylüyor.

Wellcome yardım kuruluşunda iklim etkileri ve adaptasyon direktörü olarak görev yapan Madeleine Thomson, bu tür salgınların çoğunun, önceki El Nino yıllarında gözlemlendiğini ifade etti. Thomson, "Örneğin Kenya'da 1997-1999 El Nino döneminde, sivrisinek üremesi yüksek oranda arttı. Doğu Afrika'da yaygın sıtma salgınları vardı, 2015 ve 2016'daki son El Nino'da da benzer olaylar gözlemlendi" dedi.

İklim kriziyle paralel

El Nino, aslında yüzyıllardır meydana gelen bir doğa olayı olsa da, etkisini son yıllarda daha güçlü bir şekilde göstermeye başladı.

Henüz elde bir kanıt olmasa da, uzmanlar, bunun iklim değişikliğinin etkileri ile ilgili olabileceğinden endişeleniyor. Thomson, halkın bu tip dönemlerde yaşanacak zorluklara karşı hazırlıklı olması için meteoroloji kuruluşlarının, hava durumunun sağlık üzerindeki etkisini incelemesi gerektiğini savunuyor.

DW Türkçe'ye VPN ile nasıl erişebilirim?