107 Yıllık Tramvay Hayali Cumhuriyet'te Gerçekleşti

Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Altepe, kenti demir ağlarla örme hedefinin bir asır önce gündeme geldiğini ve 1924 yılında imzalanan son sözleşme esasına göre 4'ü mecburi 5'i tercihli olmak üzere 9 hat belirlendiğini söyledi. Başkan Altepe, "Bu hatlardan biri de Cumhuriyet Caddesi hattı. Ecdadımızın hayata geçiremediği projeyi Bursa'ya kazandırmanın gururunu yaşıyoruz" dedi.

Büyükşehir Belediye Başkanı Recep Altepe, tramvay hattı ile cephe ve çatı düzenleme çalışmalarıyla çehresi tamamen değişen Cumhuriyet Caddesi'ndeki dönüşümü düzenlendiği basın toplantısında kamuoyu ile paylaştı. Pirinç Han'da düzenlenen toplantıda Cumhuriyet Caddesi'nin tarihi hakkında bilgiler veren Başkan Altepe, 1900'lü yılların başlarında kentte yaşanan değişime paralel olarak bazı tarihi eserlerin yıkılarak Cumhuriyet Caddesi'nin açıldığını kaydetti. Cadde açılırken, Pirinç Han, Tahıl hanı, Eski-Yeni Han ve Perşembe Hamamı gibi pek çok tarihi yapının kısmen veya tamamen yıkıldığını belirten Başkan Altepe, şehir içi ulaşıma büyük rahatlama sağlayan Hamidiye Caddesi'nin önce Meşrutiyet, 1926 yılında da Cumhuriyet Caddesi adını aldığını söyledi.

Tramvayda ilk adım 1904'te atıldı

Bursa'da tramvay başta olmak üzere toplu taşımanın yaygınlaştırmasına büyük önem verdiklerini hatırlatan Başkan Altepe, kentin demir ağlarla örülmesi fikrinin 1904 yılında gündeme geldiğini hatırlattı. Tarihi Bursa arşivlerinden derlenen bilgileri paylaşan Başkan Altepe, "1904 yılında Hacı Kamil Efendi Zade Arif Bey Bursa'da atlı tramvay yerine elektrikli tramvay kurup işletmek için başvuruda bulunmuş. Bu gerçekleşmeyince elektrikli tramvay kurma ve işletme hakkı Payitaht tarafından belediyeye devredilmiş.

17 Şubat 1905'te Aşkudere eşrafından Süleyman oğlu Mehmed Ali Ağa Payitaht'tan aldığı referans ile Tramvay kurulup işletilmesine talip olarak Belediye başvurmuştur. Şartnameye göre iki yıl içerisinde şirket kurulup binanın yapılmasına başlanması şart koşulmasına rağmen istenilen şartlar yerine getirilmeyince 20 Eylül 1909 tarihinde Aşkudereli Mehmed Ali Ağa' haklarını tekrar belediyeye devretmiş. Daha sonra tekrar edilen ihale sonucunda İstanbul'da şirket merkezi olan Oropedi Mauri Matis Efendi ile 12 Temmuz 1913 tarihinde sözleşme imzalanır. Tramvay hatlarına ait yolların açılıp malzemelerin tamamlanmasına başlanır. Tramvaylar için ihtiyaç olan elektriğin üretileceği fabrikaların inşasına başlanarak bir kısmı kısmen tamamlanır. Birinci Dünya Harbi'nin araya girmesiyle çalışmalar durma noktasına gelince sözleşme feshedilerek imtiyaz tekrar belediyeye devredilir.

I. Dünya Harbinden sonra 23 Haziran 1924 yılında Bursa Cer, Tenvir Ve Kuvve-i Muharrike-i Elektrikiye Türk Anonim Şirketi adında bir şirket kurulur. Aynı yıl ilk santral binası, tramvay depoları ve tamir atölyeleri yani bugünkü Tedaş binası kurulur. Ancak üretilen elektriğin öncelikle sanayiye kullanılması nedeniyle tramvayla ilgili istenilen sonuç bir türlü alınamaz 1924 yılında imzalanan son sözleşme esasına göre 4'ü mecburi, 5'i tercihli olmak üzere 9 hat belirlenmiştir. Bunlardan biri de bugün tramvay seferlerinin yapıldığı Cumhuriyet Caddesi. Ecdadımızın bir asır önce çalışmalarını başlattığı tramvayı 107 yıl sonra Bursa'ya kazandırmanın gururunu yaşıyoruz" diye konuştu.

Zihniyet değişimi şart

Cumhuriyet Caddesi başta olmak üzere Tarihi Çarşı ve Hanlar Bölgesi, Reyhan ve Kayhan'ı kentin cazibe merkezi haline getirmek amacıyla yoğun bir çalışma içinde olduklarının altını çizen Başkan Altepe, sadece 4,5 aylık bir çalışma ile Cumhuriyet Caddesi'nin bugünkü şeklini aldığını hatırlattı. Cadde üzerindeki tüm binaların dış cephelerinin düzenlendiğini, çatılarının onarılıp, çürük binaların da güçlendirildiğini kaydeden Başkan Altepe, "Fiziki değişimi biz 4,5 ayda sağladık, ancak asıl önemli olan zihniyet değişimi. Zihniyet değişimi zaman alıyor. Kentler sürekli gelişiyor, değişiyor. Esnafımız da bu değişime ayak uydurmak zorunda. O bölge daha çok yeme-içme mekanları, konaklama tesislerinin olduğu, gece gündüz canlı, yaşayan bir bölge olmalı. Esnafımız da ya ticaret şeklini değiştirecek ya da iş yerini değiştirecek. Artık bölgede değişim kaçınılmaz" diye konuştu.

Binaların değeri arttı

Cumhuriyet Caddesi'nde çalışmalara başlamadan önce tüm esnafla görüştüklerini ve esnafın yüzde 60'ından fazlasından imza aldıklarını kaydeden Başkan Altepe, talep olmadan zaten böyle bir çalışmaya girmeyeceklerinin da altını çizdi. Yaptıkları çalışmalarla hem caddenin hem de cadde üzerindeki dükkanların değerinin arttığını dile getiren Başkan Altepe, "Biz Tuz hanı restore ettik, cepheleri düzenledik. Modern bir alışveriş mekanı ortaya çıkardık. Siz orda 10 liralık gecelik değil 100 liralık ipek gecelik satmalısınız. Ancak biz babadan ne gördüysek aynı anlayışla ticaret alışkanlığımızı sürdürmekte ısrar ediyoruz. Cadde üzerindeki binaların cephe ve çatılarına harcadığımız parayı, esnaftan uzun vadeli olarak taksit taksit alıyoruz. Eğer bu çalışmaları yaparken, bazı fonlardan destek aldıysak onları da hesaptan düşüyoruz. Ben Soğanlı'da, Sırameşeler'de oturan vatandaşlardan aldığım vergilerle esnafın dükkanını onaramam. Sizin dükkanınızın değeri artıyorsa, bu değer düzenleme çalışmaları ile artıyor. Bu harcalamaları tabi ki dükkan sahipleri karşılayacak. Ancak biz her türlü kolaylığı sağlıyoruz" dedi.

"Görmezsek nankör oluruz"

Toplantıya katılan esnaflar adına konuşan Cumhuriyet Caddesi Esnaflar Derneği Başkanı Erkan Öncel ise, Cumhuriyet Caddesi başta olmak üzere Bursa'da büyük bir değişim yaşandığını belirterek, "Bu değişimi görmezsek nankör oluruz" dedi. Öncel, 90'lı yıllarda dönemin belediye başkanı ile arasında geçen bir diyaloğu şöyle anlattı: "Başkan caddemizden geçiyordu. 'Başkanım dedim arabalar, otobüsler, taksiler hepsi bu caddeden geçiyor. Buradan bir tek uçak ve tren geçmiyor. Görültü, görüntü kirliliğinden egzoz kokusundan bıktık' dedim. 'Hallederiz kafana takma' dedi. Ne kadar hallolduğunu gördük." Caddeye vizyon katan çalışmaları nedeniyle Başkan Altepe ve ekibine teşekkür eden Öncel, "Caddede sektörel değişim de olacak. Bu döneme ayak uydurmak zorundayız. Geleneklerimize saygılı ancak geleceğe de açık olmalıyız. Ancak böylesi hizmetleri bize kazandıranlara köstek olmayalım, destek olalım" diye konuştu.