Yurt dışı tedarik sıkıntısı Türkiye'yi lokomotif sahibi yaptı

TCDD envanterinde bulunan ve yurt dışından yedek parça temininde sorun yaşanan "DE11000" tip lokomotifler 1990'lı yılların ortasından itibaren modernize edilmek istendi. Bu amaçla yurt dışı firmalardan teklifler alındı fakat çalışmalar neticelenmedi. 2008 yılında TÜLOMSAŞ'ın (yeni adıyla Türkiye Raylı Sistem Araçları Sanayii-TÜRASAŞ) TÜBİTAK Ar-Ge ekipleriyle yaptığı iş geliştirme çalışmalarında "DE11000" tip lokomotiflerin TCDD ihtiyaçları doğrultusunda elektrikli hale getirilerek modernize edilmesi gündeme geldi.

Demir yolu araçlarında katma değeri en yüksek olan "cer sistemi" ve "tren kontrol yönetim sistemleri"nin Türkiye'de üretilemediği, yurt dışı lisanslarla ülkede üretilen lokomotiflerde dahi bu ekipmanların lisanslı olarak ürettirilmediği TÜRASAŞ ve TCDD tarafından belirtildi. Bunun üzerine Türkiye raylı araç sektörünün ihtiyaç duyduğu ve katma değeri çok yüksek olan söz konusu teknolojilerin geliştirilmesi için proje teklifi hazırlandı ve 1 megavat gücünde E1000 Tip Lokomotif Geliştirilmesi Projesi TARAL 1007 programı çerçevesinde TÜBİTAK Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı'na sunuldu. Proje kapsamında cer ve tren kontrol teknolojilerinin yerli imkanlarla geliştirilmesi ve lokomotif tasarımı konusunda gerekli bilgi birikiminin kazanılması TCDD yönetimince desteklendi.

1 MEGAVAT GÜCÜNDE

Türkiye'nin ilk yerli elektrikli lokomotifi olan E1000, 2011-2015 döneminde geliştirildi. İlgili proje kapsamında tren kontrol ve yönetim sistemi, cer sistemi ve modernizasyon kapsamına giren tüm mekanik parçalar TÜBİTAK Raylı Ulaşım Teknolojileri Enstitüsü (RUTE) ve TÜRASAŞ tarafından tasarlandı. Elektronik sistemleri oluşturan ve raylı araç sektöründe teknolojik katma değeri en yüksek bileşenlerden olan Cer Konvertörü, Cer Kontrol Ünitesi ve Tren Kontrol ve Yönetim Sistemi TÜBİTAK RUTE tarafından geliştirildi. E1000 Elektrikli Lokomotif Geliştirilmesi Projesi ile TCDD'nin manevra ve kısa mesafe yük taşıma ihtiyaçlarını karşılayabilecek özellikte, modern bir sürüş sistemine sahip 1 megavat gücünde elektrikli lokomotif geliştirilmiş oldu.

YERLİLİK ORANI YÜZDE 85'E ÇIKTI

Tüm laboratuvar, yazılım ve altyapı çalışmaları, fabrika ve yol testleri, prototip üretimi yerli olarak yapıldı. Proje kapsamında bugüne kadar yüzde 100'ü ithal edilen sistemlerin proje sonuçlandıktan sonra yerlilik oranı yüzde 85'i buldu. Kazanılan bilgi birikimi ve tecrübeyle yeni ve farklı ihtiyaçlara yönelik elektrikli lokomotiflerin yerli olarak tasarımı ve geliştirilmesi kabiliyeti elde edildi. E1000 Proje Sonuçları Uygulama Planı kapsamında, modernize edilen DE11000 lokomotifleri yer alıyor. Bugüne kadar DE11062 lokomotifi teslim edildi, 2021 yılında 5 adet DE11000 tip lokomotifin de modernizasyonu hedefleniyor. KARDEMİR firmasına da projede elde edilen bilgi birikimiyle 7 dizel elektrikli lokomotif TÜRASAŞ tarafından 2020 yılı içinde teslim edildi.

AR-GE ÇALIŞMALARI E5000'İN YOLUNU AÇTI

Başarıyla tamamlanan E1000 Projesi ile başlayan raylı araç geliştirmeye yönelik Ar-Ge çalışmaları E5000 Projesi ile üst seviyeye çıktı. Projede yönetici kuruluş TÜBİTAK RUTE, araç üretici paydaş ise TÜRASAŞ olarak yer aldı. Proje kapsamında özel sektör firmaları da paydaş olarak görev üstleniyor. Global pazarlarda TÜRASAŞ markasıyla yer almayı sağlayacak E5000 projesi ile Türkiye'nin elektrikli anahat lokomotifi ihtiyacında dışa bağımlılığı sona erecek.

E5000 projesi kapsamında, TCDD Taşımacılık AŞ'nin ihtiyaçlarına uygun, 5 megavat gücünde, Avrupa Birliği Demiryollarında Karşılıklı İşletilebilirlik Teknik Şartnamesi sertifikası bulunan, yük ve yolcu taşımacılığı yapabilecek, saatte 140 kilometre hıza sahip yeni nesil bir elektrikli anahat lokomotifi geliştiriliyor.

Proje süresince ve Proje Sonuçları Uygulama Planı kapsamında geliştirilen sistemlerin, yurt içi ve dışındaki anahat lokomotifleri, tramvay/metro araçları, manevra ve kısa mesafe lokomotifleri, yüksek hızlı tren setleri ve benzeri raylı taşıtlarda kullanımına yönelik pazar veya satış hedefleniyor. Geliştirilen ürünlerin şehir içi tramvay ve metro araçlarında kullanımına yönelik çalışmalar da hız kazandı. Bu konudaki çalışmalar TÜRASAŞ tarafından sürdürülüyor.