Türkiye-iran Sınır Ticareti Ortak Komitesi 4. Dönem Toplantısı

Türkiye-İran Sınır Ticareti Ortak Komitesi 4. Dönem Toplantısı, Van'ın Edremit ilçesinde bulunan Merit Şahmaran Oteli'nde başladı.

Şimdiye kadar İran ile Türkiye yönetimi arasında İstanbul ve Tahran'da yapılan dönem toplantıları, ilk kez yerel platformda yapıldı. Van Valisi Özdemir Çakacak'ın başkanlık yaptığı Türk tarafından toplantıya Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) Van milletvekili Kayhan Türkmenoğlu, Urumiye Konsolosu Orhan Ertuğruloğlu, Tebriz Başkonsolosu Nafi Cemal Tosyalı, Dış Ticaret Müsteşarlığı Anlaşmalar Genel Müdür Vekili Şevket Ilgaç, Doğu Anadolu İhracatçılar Birliği Genel Sekreteri Fikret Kabakuş, bazı sivil toplum örgüt temsilcileri ile sınır ticareti yapan esnaf katılırken; İran İslam Cumhuriyeti adına toplantıya katılan heyete ise Batı Azerbaycan Ticaret Organizasyonu Başkanı Jafar Sadegh Eskandari başkanlık etti. Toplantıya; Urumiye Valisi Hasan Ghafari, Dış Ticaret İdaresi Başkanı Mostafa Nafi Ahmad, Ticaret Bakanlığı İhracat ve İthalat Bürosu Müdür Yardımcısı Abolfazi Mohammadi, Ekonomik İşler Genel Müdürü Ali Reza Safari, Ticaret Müşaviri Mohammad Kazım Maleki ve bazı şirket temsilcileri katıldı.

Toplantının açılış konuşmasını yapan Van Valisi Özdemir Çakacak, sınır ticaretinin iki bölge arasında refahın sağlanmasına yönelik ticari faaliyetleri kapsadığını kaydetti. Bu kapsamda Van'ın Saray ilçesinde bulunan Kapıköy Sınır Ticaret Merkezi'nin faaliyete başladığını belirten Çakacak, sınır ticaretinin bugüne kadar Van'a ve bölgeye olumlu katkılar sağladığını kaydetti. Binlerce kişinin sınır ticareti ile uğraştığını ve on binlerce insanın karşılıklı olarak bundan yararlandığını anlatan Çakacak, "Sınır ticaretinin, iki ülke açısından terör ve kaçakçılık ile ilgili faaliyetlerin önlenmesine olumlu etkisi bulunmaktadır. Yapılan sınır ticareti kapsamında iki ülkenin ulaştığı ticaret hacmi 9 milyon dolardır. Van ve komşu mücavir iller olarak İran ile yapabilecek sınır ticareti potansiyeli, bu rakamların çok çok üzerinde olabilecek düzeydedir. Bugün yapılacak ortak komite toplantısı sonucunda mevcut bürokratik işlemlerin kolaylaştırılması ve teşvik tedbirlerin alınması sonucu sınır ticaretinin çok daha iyi düzeye yükseleceğine inanıyorum" dedi.

Toplantıda bir konuşma yapan AK Parti Van milletvekili Kayhan Türkmenoğlu ise sınır illeri olan Van, Ağrı, Hakkari ve Iğdır için İran İslam Cumhuriyeti'nin çok önemli olduğunu ifade etti. Türkmenoğlu, AK Parti iktidarının özellikle komşu ülkelerle olan ticaretin geliştirilmesi hedefine, Devlet Bakanı Kürşad Tüzmen'in önemli katkısı olduğunu belirtti. Ticaretin en çok arttığı komşu ülkenin İran olduğunu belirten Türkmenoğlu, 2002 yılında 2 milyar dolar olan dış ticaret hacminin bugün 8 milyar dolara çıktığını kaydetti. Buna bağlı olarak 2007 yılında 1.5 milyar dolar olan ihracata karşı, 6.5 milyar dolar civarında bir ithalat yaptıklarını vurgulayan Türkmenoğlu, "Burada bizim için çok önemli olan bir toplantı gerçekleşiyor. Bu da sınır ticareti ortak komite toplantısıdır. Bu toplantılar daha önce Tahran ve İstanbul'da yapılıyordu. Şu anda karşılıklı komşu illerin valileri ve heyetleri ile burada yapılması bizim için önemlidir" dedi.

Ülkelerin çıkarlarının elbette önemli olacağını vurgulayan Türkmenoğlu, siyaset ile ticaretin birbirine karıştırılmaması gerektiğini vurguladı. Ülkelerin ticaretinin gelişmesinde altyapı ve ulaşımın çok önemli olduğunu belirten Türkmenoğlu, "Karşılıklı güven önemlidir. Bizim Dış Ticaret Müsteşarlığımız bu konuya çok ciddi yaklaşıyor. Bu ticaretin yapılması için atılabilecek tüm adımlar burada atılacaktır. Bu anlamda biz de İran İslam Cumhuriyeti'nde uzun yıllardır hep konuşuyoruz. Ama netice alamadığımız bir konunun altını kırmızı kalemle çizmek istiyorum. Hoy ile Razi arasındaki 15 kilometrelik yolun bu yaz bitirilmesi gerekmektedir. Bizim bakanlarımızın, Başbakanımızın ve Cumhurbaşkanımızın isteği budur. Bunu bir daha tekrarlamayacağım. Lütfen bunu yapın ve Kapıköy Sınır Kapısı'nı açarak ticaretimizin önünü açın" şeklinde konuştu.

İran heyeti adına bir konuşma yapan Urumiye Valisi Hasan Ghafari, üst düzey yetkililerin toplantıda bulunması ve geniş katılımın Türk tarafının sınır ticaretine verdiği önemi gösterdiğini kaydetti. Sınır illerindeki halkların gelişimi ve refahı için sınır ticaretinin önemli bir konu olduğunu vurgulayan Vali Ghafari, komşu ülkelerle yapılan sınır ticaretinin gelişmesi durumunda güvenliğin daha fazla sağlanacağına inandığını söyledi. Sınır ticaretinin sınır illerinde gelişmesinin, refah ve asayişin sağlanmasının yanında uyuşturucu ve yasa dışı madde kaçakçılığının azalmasına neden olacağını düşündüğünü anlatan Ghafari, "Yapılan ithalatımız, ihracatımızın çok üzerindedir. Hatta Esendere Sınır Kapısı'nda hiç ihracatımızdan yoktur. Sınır ticareti kapsamında sadece 1 milyon dolarlık ihracat gerçekleştirmişiz. Sınır Ticaret Merkezleri'nde dengeli ve yaklaşık miktarlarda bir ticaretin gerçekleşmesini istiyoruz. Türkiye tarafındaki sınır illerinin kalkınması ile birlikte İran tarafındaki sınır illerinin de kalkınması gerekiyor. Amacımız sınır ticareti ile bölge halklarının kalkınmasıdır. Sınır valileri ile yaptığımız görüovcut bürokratik işlemlerin kolşmelerde, bu konunun belirlenmesi için gerekli yetkilere sahip olmadıklarını söylediler. Biz yerel yöneticilerin konu ile ilgili daha geniş bir karar alabilmesini ve alınan kararları uygulayabilmesini istiyoruz. Ben sınır illeri valilerinin her iki taraftan üç veya altı aylık sürelerle bir araya gelip konu ile ilgili kararlar alabilmesi halinde, konunun çok daha hızlı gelişeceğini düşünüyorum. Sınır ticaretinde İran valileri mevzuat konusunda karar almaya ve uygulamaya yetkilidir. Ancak Türk tarafında böyle bir yetki yoktu. Bu konu ile ilgili Van, Ağrı, Hakkari ve Iğdır Valileri'ni 4 ay sonra Urumiye'de yapılacak toplantıya davet ediyorum. Bugünkü toplantıda sınır ticaretinin teknik konularını konuşacağız. Tarife ve izinlerin veriliş şekillerini konuşacağız. Biz kendi yöntem ve tekliflerimizi teknik heyet toplantısında yapacağız, sizinkileri de dinleyip ortak bir sonuca bağlayacağız" şeklinde konuştu.

Toplantının açılışında son olarak bir konuşma yapan Dış Ticaret Müsteşarlığı Anlaşmalar Genel Müdür Vekili Şevket Ilgaç, sınır ticaretinde hedefledikleri rakamların altında kalındığı tespitine katıldığını anlattı. Bunun mevzuat ve altyapı olmak üzere iki yönü bulunduğunu kaydeden Ilgaç, bugünkü toplantıda bunların ele alınacağını vurguladı. Ilgaç, "Sizlere hedeflerimize ulaşamama nedenlerini çok net ve ince bir şekilde anlatacağım. Bu bizim işimiz. Ama şunu söyleyebilirim. Olay sizin baktığınız gibi değil. İki tarafın uyum içinde yapması gerekenler var. Bizim yapmadıklarımız var, bunları biliyoruz. Ama siz çok az hareket edebiliyorsunuz, bunları da biliyoruz. Bunları da anlatacağız. 2005 yılında yapılan toplantıya hazırlıklı olarak geldiğimiz gibi, şimdi de hazırlıklıyız. Ama kararlar uygulanamadı. Çok iyi analiz etmeden netice alamayız. 2005 yılında kararlaştırdıklarımızdan hiç birisi uygulamada yapılamadı. Bunları suçlamak için değil, tespit için söylüyoruz. Çok güzel modeller üzerinde anlaşmaya varmıştık. Ancak şu veya bu nedenle uygulayamıyoruz. Bunu söylerken Türkiye tercihli ticaret ile bu rakama ulaşıyorsa ve siz de hiçbir şey yapmadan bu rakamlardaysanız, bunun üzerinde bir şeyler yaparak yüksek düzeylere ulaşabiliriz. Yanlışımız varsa arkadaşlarınız düzeltsin. Biz tarife indirimi sağlıyoruz, siz sağlamıyorsunuz. Bizde tam yetki var. Burada imzaladıklarımıza tarih verip o tarihe kadar gerçekleştireceğiz. 'İki tarafın ortak başarısızlığı sonucunda sınır ticareti istenen noktaya gelmedi' derseniz bunu tolere ederiz. 'Sizin tutumunuzdan oldu' derseniz, o zaman anlaşma zeminimiz zayıflar. Bir küçük nokta hatırlatayım, bu toplantı, ocak ayından bu yana anlaşması yapılmasına rağmen altı ayda ancak düzenlenebildi. Durumunuzu anlayın yani. Dostuz, kardeşiz. Suçlamak için değil ancak durum tespiti için konuşuyorum ve 'Bundan sonra böyle yapmayalım' diyorum. 'Üç ay sonra toplanalım' diyoruz, onay çıkmadı. 'O oldu, bu oldu' dedik mi olmaz. Bizim sistemimizde dış ticarete yetkili biziz ama bütün uygulama valilerimizin, bütün yetki sizin gibi onlarda. Biz buraya önemli bir açılım yapmak için geldik. Bizzat uygulayıcıları ile birlikte ilk defa yapıyoruz. Söylediklerimizin hangilerini tutuyoruz, hangilerini tutamıyoruz, hep birlikte bakacağız. Kısaca Sayın Vali, biz konuya çok önem veriyoruz" dedi.

Van ile Urumiye arasında yapılan 8 milyon dolarlık ticaretin çok küçük olduğunu vurgulayan Ilgaç, Hoy ila Razi karayolunun açılması durumunda bu hacmin 100 milyon doları bulacağına garanti verdiğini kaydetti. Ilgaç, "Orada da iyi noktada olduğumuzu sizin açıklamalarınızdan anlıyoruz. Ben bunun iki yönüne bakıyorum. Söz verdiniz, sizin taraftaki yolun nisan ayına kadar bitmesi lazım. 'Yağmur yağdı, sel geldi' olmaz. Bizim tarafımızdan da ben söylüyorum, altyapısız ticaret yapılmaz. Bizim tarafımızdan da Van Gölü Feribot Geçidi'nin yapılması gerekiyor. Şimdi bunun bütçesi hazır, birinci ihalesine çıkıldı, bir tane firma katıldı ve yeterliliği yoktu" şeklinde konuştu.

Öte yandan Ilgaç'ın, Urumiye Valisi Hasan Ghafari'nin, 'Valilerinizle yaptığımız görüşmelerde bu konunun belirlenmesi için gerekli yetkilere sahip olmadıklarını söylediler' sözlerine sert tepki göstermesi üzerine yaşanan tartışma nedeniyle basın mensupları salondan çıkarıldı.

Bu arada toplantı esnasında sık sık yaşanan mikrofon arızası nedeniyle AK Parti Van milletvekili Kayhan Türkmenoğlu özür diledi.

Basına kapalı olarak devam eden toplantıda, daha sonra heyetler arası müzakerelere geçildi.

(ŞA-GS-E)